آفت انحصار در دموکراسی ژاپن

موقعیت حزب حاکم لیبرال دموکرات در جامعه ژاپن به کلی دگرگون شده است، سیر نزولی محبوبیت آن در میان افکار عمومی این کشور، در مدت زمان کمتر از یک سال که «شینزوآبه» قدرت را از «جونیچیرو کوایزومی» تحویل گرفت، با شکست در انتخابات مجلس مشاوران به نقطه اوج رسید. با تشدید فشار احزاب مخالف به سرکردگی حزب دموکراتیک برای قبضه کردن قدرت صحنه سیاسی جامعه ژاپن می رود که همچون دهه آخر قرن بیستم میلادی با بی ثباتی مواجه شود. این در حالی است که کوایزومی موفق شده بود، پس از حدود یک دهه تلاطم و التهاب در ژاپن، این کشور را به یک ثبات سیاسی و اقتصادی برساند.
کمتر از یک سال پس از کناره گیری این سیاستمدار محبوب ژاپنی از قدرت به نظر می رسد فضای آرام این قدرت آسیا رو به تزلزل است و این نکته می تواند دومین قدرت اقتصادی جهان را در وادی توسعه سیاسی با چالش عمیق روبه رو کند.
ژاپن دارای احزاب سیاسی متعدد است، اما تاکنون به دلیل این که حزب حاکم لیبرال دموکرات از قدرت بسیاری برخوردار بوده توانسته از زمان تأسیس خود در سال ۱۹۵۵ میلادی تاکنون، به غیر از مدت کوتاهی، همواره زمامداری این کشور را در دست بگیرد و ژاپن را به دومین قدرت اقتصادی جهان تبدیل کند. شاید بتوان یکه تازی یک حزب برای مدت حدود نیم قرن در قدرت را در صحنه متکثر ژاپن که دارای احزاب سیاسی مهمی است یکی از عوامل تنش ها و رکود سیاسی این کشور به حساب آورد.
▪ بنابراین برای درک ریشه های بحران سیاسی امروز ژاپن ابتدا باید ساخت قدرت حزب لیبرال دموکرات را به عنوان میداندار اصلی حکومت این کشور نقد و ارزیابی کرد:
۱) این حزب در زمان تشکیل به دلیل بافت جمعیتی ژاپن که وزن جمعیت روستایی بالغ بر ۴۰ درصد بود، به حمایت و رأی موافق کشاورزان وابستگی کامل داشت. به همین دلیل حزب ساختاری را به وجود آورد که «سیستم ژاپنی حزب لیبرال دموکرات» نامیده می شود. این سیستم برای تقسیم ثروت حاصل از توسعه اقتصادی دست به اقدام هایی سیاسی زد. با حمایت گسترده رأی دهندگان روستایی، آن روز حزب لیبرال دموکرات قدرت را حفظ کرد و متقابلاً حزب نیز بخش کشاورزی را در مقابل رقابت خارجی حمایت کرد.
حمایت رأی دهندگان روستایی از حزب لیبرال دموکرات باعث گردید تا نارضایتی ها و شکاف هایی که در روند رشد اقتصادی به وجود آمده بود کاهش یابد. حزب لیبرال دموکرات در ازای این حمایت تلاش کرد تا از طریق سوبسیدهای کشاورزی درآمدها را مجدداً در میان رأی دهندگان روستایی توزیع کند.
اما اکنون با کاهش جمعیت روستایی در ژاپن و افزایش شهرنشینی در این کشور به نظر می رسد حزب لیبرال دموکرات تا حدودی در حال از دست دادن حامیان سنتی خود در روستاهاست.
۲) حزب لیبرال دموکرات از جناح های مختلف تشکیل شده است که هر یک از آنان دارای تعدادی نماینده در پارلمان هستند. هنر حزب لیبرال دموکرات از زمان تأسیس تاکنون این بوده که با گستردن چتر مشارکت در میان جناح های درونی خود به حزب حاکم پایدار تبدیل شد.
سنت گردش قدرت در درون حزب حاکم موجب شده هنگامی که جناحی در جریان تحولات محبوبیت خود را از دست می دهد جناح دیگر قدرت را در دست بگیرد. در این روند انعطاف پذیری حزب برای رویارویی با مشکلات و بحران های پیش رو را بالا برد.
۳) از نقش صاحبان صنایع و مراکز اقتصادی در همراهی حزب لیبرال دموکرات نباید چشم پوشید. از دید این قشر، تنها راه ثبات سیاسی حفظ حزب محافظه کار بر سر قدرت است و حزب حاکم محافظه کار نباید کمتر از دوسوم آرای مجلس نمایندگان را در دست داشته باشد تا از این طریق بتواند نظام موجود سیاسی و اقتصادی را حفظ و مانع از موفقیت تلاش های احزاب سوسیالیست و کمونیست شود.
شکست سنگین در انتخابات اخیر مجلس مشاوران ژاپن بسیاری از معادلات را درباره استمرار نفوذ و اعتبار حزب لیبرال دموکرات دگرگون کرد. با این رویداد، فشارها به شخص نخست وزیر آبه از سوی حزب مخالف دموکراتیک برای کناره گیری از قدرت و انحلال مجلس نمایندگان دوچندان شد. این در حالی است که در داخل خود حزب نیز آبه با فشارهای زیاد برای کناره گیری مواجه است.
آبه ضمن مخالفت با این درخواست ها و به امید جلب دوباره اعتماد مردم نسبت به حزب لیبرال دموکرات و دولت، کابینه خود را ترمیم کرد. در این فرآیند ترمیم و نوسازی، او۱۲ تغییر درکابینه ۱۸ نفری خود انجام داد. آبه در کابینه ترمیمی خود بویژه پست های کلیدی دبیر و سخنگوی دولت، وزارت امور خارجه، وزارت دارایی، وزارت اقتصاد، تجارت و صنعت و وزارت دفاع را به افراد کهنه کاری واگذار کرده که در گذشته سابقه حضور در هیأت دولت را داشته اند.
آبه برای کاستن از فشارهای داخلی حزب علیه خویش، در جریان انتخاب وزیران جدید سعی کرد، همه جناح ها را در قدرت سهیم سازد، به عبارتی به صورت برابر از نیروهای وابسته به جناح های فعال در داخل حزب لیبرال دموکرات بهره گیرد.
در صورتی که ترمیم کابینه ژاپن نتواند نگاه افکار عمومی به دولت را تغییر دهد، تنها یک گزینه پیش روی آبه می ماند، استعفا.
آبه پس از ترمیم کابینه برای این که به مردم نشان دهد که اراده او برای دگرگون کردن چهره دولت جدی است، از برخی عملکردهای گذشته دولت خود ابراز ندامت کرد. او به خبرنگاران گفت: با این ترمیم قصد دارد تا اعتماد مردم به دولت خود را بازگرداند. این سیاستمدار توکیو برای آن که ضعف های کابینه پیشین را از میان ببرد، تلاش کرد تا در کابینه ترمیمی از سیاستمداران کهنه کاری بهره گیرد که شائبه سابقه فساد و جنجال مالی در کارنامه خویش نداشته باشند. اما از بد حادثه اپیدمی فساد مالی گریبان دولت ژاپن را رها نکرد. به طوری که وزیر جدید کشاورزی کابینه ترمیمی آبه نیز به دلیل فساد مالی استعفا کرد.
این مسأله ای قابل تأمل است که قطعاً بهانه های جدید آبه را برای بازیابی محبوبیت کابینه اش در میان افکار عمومی ژاپن تهدید می کند.
شاید تنها عامل دلگرمی بزرگان حزب لیبرال دموکرات این باشد که بدون آنها هیچ حزبی قادر به اداره امور نخواهد بود. به عبارتی حتی اگر آبه تحت فشارهای موجود مجبور به کناره گیری از قدرت و انحلال مجلس نمایندگان شود و حزب دموکراتیک بتواند در انتخابات به پیروزی دست یابد، قطعاً این حزب نخواهد توانست به تنهایی زمام حکومت را در دست بگیرد. تجربه تاریخی نشان داده که دولت های ائتلافی در ژاپن که حزب لیبرال دموکرات در آنها حضور نداشته، مستعجل بوده و یکی پس از دیگری سقوط کرده اند و همین مسأله به دنبال خویش بی ثباتی سیاسی در کشور پدید آورده است.
علاوه بر این ، حزب رقیب لیبرال دموکرات ها با دشواری های دیگری نیز روبه رو است. حزب دموکراتیک - رقیب حزب حاکم - به رهبری «ایچیرو اوزاوا» از مجموع افراد مختلف با دیدگاه های راستگرایانه، میانه رو و چپگرا تشکیل شده است که در برخی امور بویژه در سیاست های خارجی و امنیتی دیدگاهی متفاوت از حزب حاکم امروز دارد و همین مسأله کار را برای این حزب دشوار می کند.
حزب دموکراتیک غایت و هدف خود را در صحنه ژاپن، نهادینه کردن نظام حزبی در ژاپن (همانند انگلستان و ایالات متحده) اعلام کرده است. به این امید که زمینه رقابت جدی در اداره امور کشور را فراهم آورد. اما این حزب هنوز به چنین قدرت و ظرفیتی در سازماندهی سیاسی دست نیافته است و تحت هر شرایطی که در صحنه سیاسی ژاپن به وجود آید حزب لیبرال دموکرات به عنوان یک وزنه سنگین حضور خواهد داشت و تأثیرات خود را بر روند حرکت سیاسی در ژاپن خواهد گذاشت.
بنابراین به نظر می رسد، ژاپن با وجود سرخوردگی از عملکرد حزب حاکم تا دست یافتن به آرمان حریفان این حزب یعنی استقرار یک نظام دوحزبی به معنای واقعی راه طولانی در پیش دارد.

مهرداد جمالیان داریانی

منبع : روزنامه ایران