اعتماد به نفس قرضی

چندی پیش دکتر «متیو لویت» از مقامات اطلاعاتی سابق آمریکا در سخنرانی در جمع تجار و دانشگاهیان امارات متحده عربی مدعی شده بود که «این روزها افراد و بانک‌های بین‌المللی انگشت‌شماری حاضرند با ایران همکاری کنند». سخنان او که معاون تحلیل و اطلاعات وزارت خزانه‌داری آمریکا بوده، نمونه‌ای‌است از جوی که تلاش می‌شود در میان کشورهای عربی منطقه درباره همکاری با ایران ایجاد شود. اما رفت‌و‌آمد مقامات کنونی و سابق بسیاری از کشورهای عرب منطقه خلیج فارس به ایران این سوال را به ذهن متبادر می‌کند که مقامات ایرانی چه سیاستی برای تقابل با چنین تلاش‌هایی در پیش می‌گیرند؟ سابقه تاریخی نیز نشان داده که گرچه همیشه سیاست‌های پشت پرده‌ای در تقابل با ایران توصیه می‌شده اما روابط ایران و کشورهای عربی متاثر از عوامل متعددی است.
روابط حسنه کشورهای عربی با آمریکا باعث شده که امارات متحده عربی گاه شجاعت اتخاذ راهکارهای غیرقابل تصوری را در برابر ایران، به‌ویژه در قبال ادعای مالکیت سه جزیره واقع در خلیج فارس به دست آورد و حتی ریسک ناخرسندی همسایه قدرتمند خود را بپذیرد. حدود سه دهه است که امارات متحده عربی در مورد سه جزیره مورد مناقشه در آبراه استراتژیک تنگه هرمز در مجموع سیاستی آرام و محتاطانه اتخاذ کرده بود اما تابستان گذشته به ناگهان سیاستی مجعول با عنوان «حمایت از آزادسازی سرزمین‌های عربی که غیرقانونی توسط ایران اشغال شده» پررنگ شد.
پس از تاسیس دو دفتر اداری دولت ایران در بزرگ‌ترین جزیره مورد ادعا یعنی «ابوموسی»، دیپلماسی جدید عربی نمودی غیر قابل باور پیدا کرد، وزیر خارجه امارات، شیخ عبدالله بن‌زاید در نشست عمومی سازمان ملل متحد در ماه سپتامبر در سخنانی باور نکردنی مدعی شد که «تداوم اشغال سه جزیره امارات متحده عربی، از سال ۱۹۷۱ توسط ایران، در مرکز مسائل ما واقع شده است».
مدعیات وی اولین اظهارنظر رسمی دولت امارات در این سطح از مقامات عالی کشور در مقابل رسانه‌های مختلف بود. با این همه، سفر اخیر شیخ عبدالله به تهران که به گفته‌اش نشان‌دهنده «تقویت روابط دو طرفه» است، به نوعی بیانگر بازپس‌گیری ادعاهای پیشین امارات و تلاش برای گفت‌وگو با ایران قدرتمند است اما در پس این ظاهر دوستانه جدید بعید نیست که دولت امارات هنوز تمایل دیرین خود برای در دست گرفتن کنترل این مناطق استراتژیک را در سر می‌پروراند.
علاوه بر این، اظهارنظرهای پرشائبه دیپلمات‌های غربی به علت آنچه «زیربار نرفتن تهران برای میانجی‌گری در این مورد» می‌خوانند، باعث شده این ادعاهای امارات موجب حمایت تلویحی برخی کشورهای غربی شود وزیر امور خارجه ایتالیا، «فرانکو فراتینی» در روزنامه «نشنال‌ لست‌ویک» که متعلق به ابوظبی است چنین گفته که «جامعه جهانی باید به امارات متحده عربی کمک کند و این امکان فراهم شود که ایران بفهمد اشتباه می‌کند و بهتر است پشت میز بنشیند و در این مورد مذاکره کند».
نکته قابل توجه آنکه، اتخاذ چنین موضع تقابلی در میان شیخ‌نشین‌های محافظه‌کار حوزه خلیج‌فارس بسیار نادر است و آنان همواره در انتقاد از همسایه پهناور و قدرتمند خود، ایران جانب احتیاط را رعایت کرده بودند سیمون هندرسن، مدیر بخش سازمان خلیج فارس و سیاست‌های انرژی، وابسته به بخش خاور نزدیک سازمان واشنگتن در این مورد مدعی شده که «آنها به ایران به چشم کشوری توسعه‌طلب و هراس‌انگیز نگاه می‌کنند، اما دوست ندارند این مطلب را واضح بیان کنند.»
برخی کارشناسان معتقدند این اعتماد به نفس‌ تازه و پوشالی در اماراتی‌ها برای ادعاهای خیالی درباره ایران به روابط خوب کشورهای عربی با آمریکا برمی‌گردد چنانکه هندرسن نیز اضافه کرده که «با حمایت کشورهای حاشیه خلیج فارس و شاید با پشتوانه آمریکا، دولت امارات خیال‌هایی را در ذهن می‌پرورد.» تئودور کاراسیک، رئیس بخش تحقیقات سازمان «خاور نزدیک و تحلیل مسائل نظامی خلیج فارس» واقع در دوبی نیز در تایید اهمیت استراتژیک این جزایر تاکید کرده که «جزیره‌ها کاملا در منطقه‌ای قرار گرفته‌اند که توانایی نظارت و دخالت در آبراهه هرمز را در اختیار دولت حاکم بر خود قرار می‌دهد، همچنین خاک بیشتری در اختیار ایران می‌گذارد تا در صورت امکان ایستگاه‌های دریایی، پایگاه‌‌های موشکی، سایت‌های رادار و نیروی نظامی خود را در تنگه هرمز ایجاد کند». این در حالی است که مقامات ایرانی در آخرین اظهارنظر خود در ماه آگوست تصریح کردند که «هرگونه بدفهمی درمورد نحوه مدیریت ابوموسی با توجه به تفاهمنامه سال ۱۹۷۱ قابل حل است».
دولت امارات معتقد است این جزایر متعلق به شیخ‌نشین راس‌الخیمه بوده که چند روز پیش از استقلال امارات از بریتانیا، در سال ۱۹۷۱ توسط نیروهای نظامی ایران اشغال شده اما ایرانی‌ها تاکید دارند که این جزایر به صورت تاریخی بخشی از ایران بوده است نکته مهم دیگری که به ویژه برای دولت آمریکا و اسرائیل اهمیت ویژه‌ای دارد، ‌این است که برخی مقامات نظامی ایران گهگاه اعلام کرده‌اند که در صورت احساس تهدید، ‌تنگه هرمز را خواهند بست.
جمال‌السویدی، مدیر بخش مطالعات استراتژیک و تحقیقات امارات در این مورد عنوان کرده «زمانی که ایران نگران است از آب‌های خلیج فارس مورد حمله آمریکا قرار گیرد، از این جزایر در راستای منافع استراتژیک خود برای دفاع از کشور یا شاید دخالت در عبور و مرور از تنگه هرمز استفاده خواهد کرد». همین امر نیز شاید در تقویت اعتماد به نفس پوشالی مدعیان تصاحب سه جزیره همیشه ایرانی بی‌تاثیر نبوده و آنان به اتکای روابط نه‌چندان مناسب میان ایران و ایالات متحده آمریکاست که گهگاه وسوسه می‌شوند از این آب گل‌آلود ماهی به کام خود صید کنند غافل از آنکه جزایر ایرانی هیچ‌گاه وجه المصالحه ‌قرار نخواهند گرفت.

ارشاد علیجانی

منبع : روزنامه کارگزاران