فضایل و مناقب امام موسی بن جعفر (ع)

پیشوایان معصوم (ع) هر کدام بنوبت خود منبع فضایل و مناقب و آموزگاران واقعی فضیلت و شرف و اصول انسانیت هستند.آنان پایه گذاران تمدن واقعی و پی افکنان اصول معاشرت و روابط اجتماعی صحیح و سالم میباشند.همگان از یک نور سرچشمه گرفته‏اند و در یک مکتب تربیتی الهی پرورش یافته‏اند و رو بیک سور و یک هدف گام برمی‏دارند و غایت و هدف از زندگی آنان تحکیم مبانی انسانی و تشیید اصول الهی و آسمانی است.پس ذکر فضیلت ویژه بهر کدام از پیشوایان معصوم (ع) به آن معنی نیست که آن دیگران فاقد آن فضیلت یا عاری از آن صفت بوده‏اند بلکه بمقتضای عصر و باقتضای شرایط تبلیغ و امر بمعروف و آمادگی فکری مردم هر دوره، باعث ظهور بیشتر پاره‏ای از فضایل و مناقب خاص گردیده است که در دورانهای دیگر آن ویژگیها زمینه و اقتضای نداشته است.
بعنوان نمونه میتوان به شجاعت علی (ع) و فرزندان ارجمندش امام حسن (ع) و امام حسین (ع) اشاره نمود، آنان عصر پیامبر اسلام را درک کردند و با کفار و مشرکین و دشمنان و مارقین و قاسطین و ناکثین روبرو گشتند و برخورد آنان با شمشیر و صحنه‏های جنگ و ستیزه بوده است از آن رو ظهور شجاعت و صلابت و روح سلحشوری و جهاد در آنان بیشتر از دیگر فضائل به ثبت رسیده است تا دیگر پیشوایان معصوم (ع) .
از اینرو صفات و فضائلی که اکنون در این بخش می‏آوریم در دیگر پیشوایان هم وجود داشته است.
● علم و دانش حضرت
خاندان عصمت و طهارت از پایه گذاران علوم و دانشتهای حقیقی بشر بشمار می‏آیند که با روشنگریها و راهنمائیهای خود که همه از روی علم و حکمت و جهان بینی عمیق معنوی و فکری بوده است تاریکیها و اوهام را زائل ساخته‏اند و اجتماع را بسوی حقیقت معارف و مکارم واقعیت و درستی‏ها و مفاهیم اصیل معاریف بشری رهنمون گشته‏اند.
یادگارهای علمی و فکری امام موسی بن جعفر (ع) که در محتویات کتابهای حدیث و فقه و کلام و تفسیر ثبت گردیده است یکی از بهترین و غنی‏ترین میراثهای علمی است که اصول زندگی و روشهای تربیتی و معارف ماوراء الطبیعه را با محکمترین و استوارترین بیانها در اختیار پویندگان آن معارف قرار میدهد و اسرار آفرینش را با عالیترین بیانات توضیح میدهد که امروز علم با آنهمه پیشرفت و ترقی فراتر از آن گام ننهاده است.
صدر المتألهین ـ در شرح و تقریط حدیث شریف عقل که امام (ع) بیکی از یاران خود بنام «هشام بن حکم» القاء فرموده است چنین مینویسد:
«این حدیث عقل در برگیرنده بزرگترین مشخصات و ویژگیهای عقل است که در محتویات خود معارف عالیه‏ای از قرآن مجید را دارد این حدیث شریف محتوی معارف پر ارج الهی است که همانند آنرا در چندین مجلد از کتاب‏های عرفا و دانشمندان صاحب نظر نمیتوان پیدا نمود جامعیت حدیث از آن نظر است که اشاراتی به علم ماوراء الطبیعت فلکیات، روان‏شناسی، اخلاق، سیاست مدنی، تربیتی و و دارد و از نظر مواعظ و پند و اندرز و توجیه به نشاءهٔ آخرت سرشار و غنی است» (۱)
● رهبر فکری و معنوی:
امام موسی بن جعفر (ع) بعد از رحلت پدر عالیقدرش اداره کننده فکری و علمی دانشگاه وسیع و بزرگی بود که از پدر به میراث باقیمانده بود.دانشگاهی که مدیریت علمی آن بعهده امام واگذار گردید در حال توسعه و گسترش و دربر گیرنده هزاران دانشجو و استاد بود که در کلاسهای مختلف آن از مکتب پر فیض امام صادق (ع) دانش آموخته و اکنون در طی مدارج عالیتری از دانش و فضیلت بودند.
گروههای متعددی از متکلمین و فقها، و فلاسفه و محدثین و مفسرین و ریاضیون و مورخین، و رجالیون و ادبا و شعرا و دیگر طبقات مختلف علمی اکنون متوجه مقام علمی الهی امام موسی بن جعفر گردیده‏اند و از کمالات و فضائل و دانش بی پایان او استفاضه مینمایند.و گرد شمع وجود او را فرا گرفته‏اند تا مبانی مکتب فکری و علمی اسلامی را غنی‏تر و پربارتر سازند و نور درخشان اسلامی را روشن‏تر و تابان‏تر نمایند.امام موسی بن جعفر (ع) دانشمندترین و با فضیلت‏ترین مردم عصر خود بود و علم و دانش او همانند انبیاء و رجال الهی از منبع پر فیض الهام و کرامت الهی سرچشمه گرفته بود و در مکتب تربیتی خاندان رسالت و طهارت تکمیل و سرشار گردیده بود.امام صادق (ع) در تصدیق دانش و آگاهیهای علمی او میفرماید :
فرزندم موسی به حدی آمادگی علمی دارد که اگر از تمام محتویات قرآن از او پرسش نمائی با دانش و علم کافی که دارد به تو پاسخ قانع کننده‏ای میدهد.او کانون حکمت، فهم، معرفت و اندیشه است.
در وسعت و تبحر علمی او کافی است که در نظر آوریم که دانشمندان و محدثین در فنون مختلف اسلامی از وی حقایقی نقل کرده‏اند که کتبها و دفاتر خود را با آنها پر ساخته‏اند بحدی که آن حضرت با لقب «عالم» شهرت یافته است.
● دانشمند عصر
عصر زندگی امام از نقطه نظر علم و دانش، یکی از درخشان‏ترین اعصار اسلامی بوده است، دانش و هنرهای گوناگون در آن عصر پا بر پلکان اعتلاء نهاده بود.عصر طلائی دانشها و هنرهای ظریف در دنیای اسلام آغاز گشته بود در یک چنین عصری مشعشع که دیوانها و کتابهای دانشمندان ایران، یونان و هند بزبان تازی ترجمه میشد و فلسفه و ادبیات و دیگر شاخه‏های علوم آنروزی در اوج اعتلای نسبی خود بود پیشوای هفتم ما را در محافل علمی دانشمندان و مجامع بحث و گفتگو و مناظره عالم و دانشمند می‏نامیدند تا آنجا که این عنوان در شمار القاب آنحضرت در آمده بود و این موضوع خود میرساند که وجهه علمی و تبرز فکری او در میان ناباوران امامت نیز پذیرفته شده بود.
● گفتار شیخ مفید:
«او که یکی از پیشگامان علم حدیث و فقه و تاریخ در قرن چهارم میباشد در کتاب خود مینویسد :
روایات متعدد و فراوانی در زمینه‏های مختلف علمی از وجود امام ابو الحسن (ع) روایت گردیده است که نشان میدهد او فقیه‏ترین و دانشمندترین فرد روزگار خود بوده است» (۲)

۱ ـ صدر المتالهین یکی از مفاخر فلاسفه و دانشمندان عصر اخیر است که در فلسفه و معارف حکمت و کلام کم نظیر است.کتاب اسفار و شرح اصول کافی و شواهد الربوبیه و تفسیر برخی از آیات قرآن از آثار اوست و مهمتر از آن، پایه گذاری یک مکتب فلسفی و فکری است که هنوز هم پیروان فراوان دارد او در سال ۱۰۵۰ در سفر حج در بصره به رحمت ایزدی پیوست.
۲ ـ ارشاد مفید ص ۲۷۲

منبع : بانک اطلاعات اخبار مجمع جهانی اهل بیت