۱ آذر ماه سال ۱۲۸۸ ــ آغاز پایان ماههای توفانی سال ۱۲۸۸ خورشیدی

یکم آذر ماه سال ۱۲۸۸ هجری (۲۲ نوامبر ۱۹۰۹ میلادی) در پی فروکش کردن توفان سیاسی پنج ماهه، «عضدالملک» بزرگ وقت ایل مغول تبار قاجار به عنوان نایب السلطنه ایران در مجلس سوگند وفاداری به قانون اساسی یاد کرد. وی از ۲۶ تیرماه به تصمیم شورای عالی مشروطیت ایران نایب السلطنه شاه خردسال شده بود.
این شورا همان روز محمدعلی شاه را به اتهام نقض سوگند وفاداری به قانون اساسی، بی اعتنایی به مشروطیت و نیز پناهده شدن به سفارتخانه بیگانه در خاک وطن خود، از پادشاهی برکنار و پسر ۱۳ ساله اش را به عنوان سلطان احمدشاه به جای او انتخاب و برادر ۹ساله وی را هم ولیعهد قرارداده بود.
این شورای ۲۸ نفری که پس از پناهنده شدن محمدعلی شاه به محل تابستانی سفارت روسیه در زرگنده قلهک، زمام امور کشور را به دست گرفته، یپرم خان از فرماندهان مجاهدین مشروطه را رئیس کل پلیس کرده و یک دادگاه انقلاب برای محاکمه مخالفان مشروطه تشکیل داده بود. فاتحان تهران از جمله سردار اسعد بختیاری نیز به انتخاب همین شورای عالی مامور تشکیل کابینه و برگزاری انتخابات شده بودند. دادگاه انقلاب در مدتی کوتاه عده ای از رجال و نیز شیخ فضل الله نوری را اعدام و گروهی دیگر را محکوم به پرداخت جرائم سنگین نقدی کرده بود.
پس از الغاء مشروطیت و به توپ بسته شدن مجلس، هواداران و مجاهدین مشروطیت که از هر گوشه کشور به ویژه از اصفهان ( بختیاری ها) و گیلان و تنکابن به سوی تهران به حرکت در آمده بودند در ۲۲ تیرماه به هدایت سردار اسعد، سپهدار و یپرم خان از ناحیه بهجت آباد وارد شهر شدند و نیروهای دولتی به فرماندهی سرهنگ لیاخف روسی را ظرف ۳۶ ساعت در خیابانهای تهران شکست دادند که محمدعلیشاه از ترس جان با درباریان خود به باغ تابستانی سفارت روسیه پناهنده شد. آن دسته از رجال هوادار او هم که موفق به تحصن در سفارتخانه ها نشده بودند پرچم روسیه و یا انگلستان !! را بر سر در خانه خود زده بودند تا مجاهدین جرات ورود به آنجا را نداشته باشند و.... رقابت و گاهی همکاری روسیه و انگلستان در تمامی این جریانات نقش داشت.
پس از برتخت نشستن سلطان احمدشاه ۱۳ ساله در چهارم مرداد همان سال ، پدر او محمدعلیشاه با مقرری سالانه یکصد هزار تومان به خارج از ایران تبعید شد. نیروهای انگلستان و روسیه که طبق قرارداد سال ۱۹۰۷ در ایران مستقر شده بودند شاه مخلوع را تا انزلی بدرقه کردند و پس از به کشتی نشستن باز گشتند.

منبع : تاریخ ایران و جهان در این روز