عقب ماندگی صنعت گاز در سایه نفت

ایران پس از روسیه دومین دارنده بزرگ ذخایر گازی در جهان است اما با توجه به فشارهای بین المللی شرایط به گونه ای رقم خورده که منجر به مغفول ماندن این صنعت در کشور شده و در شرایطی که ایران تنها مسیری است که می تواند نفت و گاز مورد نیاز قاره اروپا را بدون نیاز به عبور از مرزهای روسیه به این قاره انتقال دهد سنگ اندازی های آمریکا منجر به اجرایی نشدن طرح های سودآور انتقال گاز از مسیر ایران شده است. برای تامین انرژی مورد نیاز اروپا از طریق ایران ۳ مسیر انتقال قابل احداث است. یکی کشیدن خط لوله ای برای انتقال نفت و گاز ایران در دریای خزر به اروپا و دیگری احداث خط لوله ای از باکو به ایران و سپس از ایران به ترکیه و از آنجا به اروپا. خط لوله انتقال گاز ایران به ارمنستان را نیز می توان به ترکیه متصل کرد و از آن طریق گاز ایران را به اروپا انتقال داد. از سوی دیگر ایران تنها مسیری است که می تواند نفت و گاز مورد نیاز پاکستان، هند، و چین را با کمترین هزینه برآورده ساخته و این سه کشور حجم عظیمی از مصارف انرژی جهان را به خود اختصاص داده اند، در صورت تامین انرژی ارزان از طریق مسیر خط لوله صلح و ایران از مزایای اقتصادی و غیر اقتصادی فراوانی برخوردار خواهند شد. چنان که ملا حظه می شود در این بخش از روابط و تجارت بین الملل ایران نیز دست های آمریکا با حرکت هایی دیپلماتیک همراه با تحدید موجبات اجرایی نشدن و نهایی نشدن طرح های سودمند مورد توافق طرفین شده و زیان های حاصل از آن به اقتصاد ایران و کشورهای طرف قرارداد وارد آمده وبر دوش مردم این کشورها سنگینی می کند.
در بخش های جنوبی کشور نیز با شرایط مشابه و کارشکنی های طرف های آمریکایی روبه رو هستیم که در نهایت منجر به توسعه نیافتن صنایع گازی کشور و روابط اقتصادی ناشی از آن با کشورهای همسایه و دیگر متقاضیان انرژی ایران شده است و می بایست دولتمردان اقتصادی ما با واقع بینی و تدابیر هوشمندانه از خسارت و زیان های بیشتر در این بخش از اقتصاد کشور جلوگیری به عمل آورده و شرایط را برای توسعه صنایع زیردستی گاز و حداکثر سازی بهره برداری از این نعمت خداداد را فراهم آورند. در چند ساله اخیر سرمایه گذاری های فراوانی در جهت توسعه و تجهیز صنایع گاز کشور و پالایش و پخش صورت گرفته، لیکن این سرمایه گذاری ها در حدی نیست که توان پاسخگویی مصرف داخلی و صادرات کشور را با توجه به حجم عظیم تقاضای کشور های پیرامون فراهم آورد و می بایست در کنار افزایش سرمایه گذاری ها در صنایع گازی و پالا یشگاهی کشور نسبت به فرهنگ سازی نیز اقدام گردد تا بیش از این شاهد زیان های حاصل از چالش های موجود نشویم. نکته حایز اهمیت دیگر آن است که صنعت گاز کشور به جهت در اولویت بودن صنعت نفت همواره در سایه نفت قرار گرفته و سرمایه گذاری های لا زم و شایسته در این صنعت صورت نگرفته است. در صورتی که با کمی توجه بیشتر به بخش گاز و رشد و توسعه صنایع وابسته به آن، در کنار سودهای سرشار حاصل از صادرات قادر بودیم برای بخش عظیمی از نیروی بیکار جامعه اشتغال ایجاد کرده و در ضمن از مصارف نفتی کشور کاسته و موجبات صادرات بیشتر محصولا ت نهایی حاصل از نفت را فراهم آوریم.
به گزارش ایسنا، این در حالیست که از سال ۱۳۸۴ تا پایان سال گذشته حدود دو میلیون و ۶۸۵ هزار مشترک جدید به جمع کل مشترکان گاز طبیعی اضافه شده و قرار است ۲۰۰ هزار مشترک باقی مانده از سال های گذشته نیز به جمع مشترکان گاز اضافه شود; به طوری که سال گذشته به تنهایی ساخت شبکه شهری و روستایی ۵۹ درصد بیش از برنامه و معادل ۱۵۳۹۱ کیلومتر بوده است. در همین سال نصب انشعابات نیز ۱۳ درصد بیشتر از برنامه بود; طوری که در حال حاضر حدود ۱۳/۵ میلیون خانوار تحت پوشش شبکه گاز طبیعی قرار دارند.
از سوی دیگر بسیاری کارشناسان انرژی تاکید می کنند که گازرسانی به برخی روستاهای کشور بسیار غیراقتصادی است، طوری که متوسط ۸۰۰ هزار تومانی هزینه نصب هر انشعاب، گاهی در روستاها به حدود ۲ تا ۳ میلیون تومان و حتی گاهی به بیش از ۱۵ میلیون تومان نیز می رسد.
در سه سال گذشته حدود ۱۴۰ شهر و ۳۶۸۰ روستا گازرسانی شده اند و با اعلام پیش بینی کسری روزانه ۱۶۲ میلیون متر مکعبی گاز در زمستان امسال حتی در صورت وارد مدار تولید شدن فازهای ۹ و ۱۰ پارس جنوبی و همچنین افزایش ۲۵ میلیون متر مکعبی برداشت گاز از میدان های مناطق مرکزی با توجه به بهره برداری از واحدهای پتروشیمی جدید که برخی از آن ها نیاز به سوخت گاز دارند و تاثیر منفی خشکسالی بر فعالیت نیروگاه های برق آبی و ضرورت استفاده بیشتر از گاز در نیروگاه های حرارتی و گازی، مقرر شد که گازرسانی به شهرها و روستاهای جدید در سال ۱۳۸۷ جزو اولویت های فعالیت های شرکت ملی گاز نباشد و به حداقل برسد. البته قابل ذکر است که برخی منابع با این وجود تاکید می کنند که قرار است امسال ۲۰۰ هزار مشترک جدید پذیرفته شود.
سابقه منفی بودن تراز گاز کشور به سال ۱۳۷۴ بر می گردد; زمانی که برای اولین بار پس از جنگ و در دوران سازندگی، مصرف گاز در زمستان نسبت به تولید بیشتر و کشور با کمبود گاز مواجه شد که این روند تاکنون ادامه پیدا کرده است، ولی نکته قابل توجه این است که در سال های ابتدایی مواجهه با تراز منفی گاز، اختلاف جزیی میان میزان تولید ومصرف گاز به راحتی با توزیع سوخت مایع برطرف می شد; در حالی که به تدریج با توسعه صنایع و افزایش گازرسانی به بخش های مختلف خانگی، نیروگاه ها، تجاری وصنایع درکشور، شکاف میان رشد تولید و مصرف گاز عمیق تر وکسری گاز در زمستان حادتر شده است.
طبق اعلام کسایی زاده، برنامه ساخت شبکه شهری و روستایی در سال گذشته ۹۷۰۰ کیلومتر بوده که با اجرای ۱۵ هزار و ۳۹۱ کیلومتر، ۵۹درصد بیش تر از برنامه شبکه گذاری در شهرها و روستاها انجام شده است. همچنین در سال گذشته نصب انشعابات ۱۳درصد و پذیرش مشترکان جدید ۷۶ درصد بیش از برنامه بوده است.
البته ناگفته نماند که طبق برنامه چهارم توسعه، گازرسانی به ۹هزار روستا تا پایان سال ۱۳۸۸ دیده شده است.
مدیران شرکت ملی گاز همواره یکی از مسایل اصلی مربوط به کندی روند پروژه ها در بخش های بهبود شبکه شاخه ای کشور و توسعه زیرساخت ها را کمبود بودجه می دانند و این در حالی است که میزان سرمایه گذاری در سال های اخیر به شدت افزایش پیدا کرده است. به طوری که در سه سال گذشته بیش از هشت هزار متر خطوط لوله اصلی در کشور ساخته شده است که هر هزار کیلومتر آن به بیش از ۲ میلیارد دلار بودجه نیاز دارد.
همچنین براساس سند چشم انداز لازم است که ۱۲۹ میلیارد دلار سرمایه گذاری در بخش گاز کشور صورت گیرد و نیاز است به منظور رسیدن به رتبه دومین تولیدکننده گاز طبیعی جهان در سال ۱۴۰۴، به جهت مشارکت بیشتر در تجارت جهانی گاز از طریق خط لوله، ال.ان.جی و سایر اشکال طبیعی، گازرسانی به ۹۵ درصد شهرها و ۴۰ درصد روستاهای کشور، تامین گاز بخش صنعت، نیروگاه ها و گازسوز کردن خودروها، به افزایش ظرفیت تولید و پالایش گاز طبیعی، ساخت خطوط انتقال گاز به همراه ایستگاه های تقویت فشار مربوطه و ساخت مخازن زیر زمینی ذخیره گاز طبیعی آن ها پرداخته شود.
ملاحظه می شود که دراین رابطه در طول سه سال گذشته در بخش پایین دستی ۱۱۳ هزار میلیارد ریال سرمایه گذاری شده و قراردادهای امضا شده بیش از ۱۳۳ هزار میلیارد ریال بوده است. ارزش پروژه های در دست اقدام این شرکت نیز حدود ۲۵۰ هزار میلیارد ریال محاسبه و اعتبار طرح های گازی کشور در سال جاری حدود ۶ میلیارد دلار برآورد شده است.

منبع : روزنامه مردم سالاری