نبرد خاموش ناتو و روسیه

روند سیاسی که از ۱۰۰ سال پیش دستخوش تحولات ماهوی شده، امروز رفته رفته به مرحله ثبات می رسد. دیالوگهای دیپلماتیک که از پایان دهه اول قرن گذشته وارد ادبیات جهان شده بود امروز با دگرگونی ارزشها مفاهیم جدیدی را خلق کرده و به جرأت می توان گفت دوره کودتاهای نظامی یک شبه به سر آمده و دیگر پینوشه در برابر آلنده حرف زیادی برای گفتن نخواهد داشت. ولی این مسأله به هیچ عنوان به این معنا نیست که ساکاشویلی هم در برابر شوارد نادزه حرفی برای گفتن نداشته باشد... به گزارش ایراس امروز ابزارهای سیاسی فرق کرده، اما زیاده طلبی استعمار غرب که در دو جنگ خونین دنیا را به خاک و خون کشید و ملیونها نفر را به کام مرگ فرستاد در فلسفه دچار دگرگونی نشده است. تنها دروغ های بیشتری به آن افزوده شده، با بهره گیری از روانشناسی علمی تر شد و به شکل کالاهای لوکس در آمده است. دموکراسی غربی بدون تبلیغات سیگار، لوازم آرایش و عروسکهای بدون لباس هیچ طرفداری نخواهد داشت. تزار نیکلای دوم در اظهار نظری در یادداشتهای روزانه خود نوشت: «... به نظر من دولتمردی که سعادت و پیشرفت خود را در مستی ملتش جستجو کند به تنها چیزی که فکر نکرده ملت است...» اینکه ایالات متحده با کدام ابزار توانسته اوکراین را برای پیوستن به ناتو ترغیب کند مهم نیست. مهم دروغ بزرگیست که در این واقعه نهفته است. در حال حاضر علاقه اوکراین برای پیوستن به ناتو مهمترین چالش پیشرو در سیاست خارجی روسیه است. چنانچه از توافق بوداپست بر می آید اوکراین و گرجستان باید به عنوان عضوی از ناتو مورد تأیید رهبران روسیه قرار گیرد یعنی در نهایت برای اوکراین و ناتو سیاستی یکسان در پیش بگیرند. غم انگیزترین بخش این تراژدی در واقع این است که روابط روسیه - اوکراین و ناتو می تواند به عنوان الگو مورد توجه دیگر کشورهای مشترک المنافع قرار بگیرد، اما در این ماجرا پاسخ دادن به سؤالات اساسی، بسیاری از حقایق را روشن خواهد ساخت: چرا اوکراین علاقه مند به عضویت در ناتو است؟ بخش عمده ای از روش سیاستمداران اوکراینی برای پیوستن ناتو را در دیدگاه های آنها درباره مسکو باید جستجو کرد. در واقع در این تئوری ها مسکو به عنوان یک دشمن تاریخی دیده می شود و نیاز به فاصله گیری اوکراین از مسکو به شدت احساس می شود. این مسئله در حقیقت ترس از روسیه است که در تصمیم گیری های حساس تأثیر می گذارد و همه آنها در سیاست خارجی اوکراین دیده می شود.از منظر سیاست مداران اوکراینی عضویت در ناتو به معنی پایان تأثیرپذیری اوکراین از روسیه و تضمینی برای استقلال آینده این کشور است. سیاستمداران غرب گرای اوکراینی عضویت در ناتو را با جدائی از روسیه یکی می دانند و همین مسئله دقیقاً پاسخ به نخستین سؤال است که؛ این خصوصیت ضد روسی بودن ناتو است که به عنوان ارگان و سازمانی فعال، رهبران اوکراین را طرفدار غرب می سازد. اگرناتو ضد روسی نبود تمایل پیوستن به ناتو در کی یف هیچگاه پدید نمی آمد.
ابراز این تمایل در حقیقت ابراز تمایل به کسب متحد و پشتیبانی و در کلامی دیگر شناسایی مسکو به عنوان دشمن و خطر اصلی است. اوکراین، گرجستان و دولت ساکاشویلی را الگـــــــوی مناسبی برای بنانهادن یک مجموعه ضد روسی می داند. کی یف در نظر دارد با پیوستن به ناتو روابط اوکراین - روسیه را محدود کرده و به آن پایان دهد. تصمیم اوکراین برای پیوستن به ناتو در واقع آغاز عملی یک سیاست ضد روسی است. از طرفی در حال حاضر باید روشن شود که این سیاست، رهبران اوکراین را به کجا هدایت خواهد کرد. «اگر سیاست اوکراین گسستن از اتحاد با روسیه است (و در نتیجه یک سیاست ضد روسی) فرصت کافی برای مسکو وجود نخواهد داشت که یک سیاست یکسان و برنامه ریزی شده برای تصمیم گیری داشته باشد.» ابتدا باید روشن شود که آیا اوکراین به عنوان مهد پیدایش تمدن اسلاوها و کلیسای ارتدوکس و به عنوان بخشی از فرهنگ روسیه، از پیوستن به ناتو به دنبال پاسخی مستقیم به گسستن از فدراسیون روسیه است ؟ بازتاب این گسست، از زمان فروپاشی شوروی بزرگترین چالش پیش روی روسیه بوده و در این خصوص از تأثیرگذاری بر جدایی طلبی در چچن نیز نباید غافل شد. از منظر ژئوپولتیک و فرهنگی، عضویت در ناتو، اوکراین را خط مرزی شرق و غرب قرار می دهد که این مرز باعث محدود شدن روابط روسیه و اوکراین خواهد شد، فرهنگها و اشتراکات دو طرف خط مرزی را تضعیف کرده و باعث جدایی روز افزون مردم اوکراین و روسیه می گردد. هویت فرهنگی زبان در اوکراین از روسیه و در مقابل پیشینه تاریخی روسیه از نظر سیاسی از اوکراین تأثیر پذیرفته است. عضویت اوکراین در ناتو روند انفصال از روسیه را نشان می دهد و این یعنی اوکراین به یک جبهه ضد روسی جدید تبدیل می شود و غرب دقیقاً هم مرز با مرزهای روسیه قرار می گیرد. اهداف غرب برای جلوگیری از احیاء روسیه به عنوان یک قدرت بزرگ این ادعا را تأیید می کند. در حال حاضر بطور طبیعی احساس روسیه بزرگ با غربی شدن اوکراین منافات دارد. از نظر نظامی و راهبردی نیز گسترش ناتو به طرف اوکراین باعث نگرانی های امنیتی و نظامی روسیه است. نیروهای نظامی غرب با عبور از مرزهای تاریخی به مرزهای اروپایی روسیه می رسد. این وضعیت شرایط ۵۰۰ سال پیش را به وجود می آورد که در آن مسکو در موقعیت مرزی قرار داشت. مانورهای نظامی و نمایش موشکهای پیشرفته در اوکراین و احساس خطر مسکو، آینده را به وضوح مستعد تنش و افزایش برخورد می نماید. البته یوشنکو اطمینان خاطر داده است که نیروهای نظامی خارجی خصوصاً در دریای سیاه و سواستپول مستقر نخواهند شد. اما این اطمینان خاطر بی معنی است زیرا نیروهای آمریکا و ناتو (طبق موافقتنامه های موجود) قادرند به حد نیاز از اوکراین به هر منطقه دیگر منتقل شوند. برای کرملین راضی کننده نیست که به وعده های رهبران سیاسی در کی یف اکتفا کند که به اقدامات مثبت روسیه پاسخی نمی دهند و خصوصاً سر ستیز با فرهنگ و تمدن آن را دارند. پیمان آتلانتیک شمالی برای مقابله با حمله خارجی خصوصاً علیه اتحاد شوروی ایجاد شد. به عبارت دیگر به اظهار اولین دبیرکل ناتو، لرد اسمای (۱۳۵۶) ؛ مأموریت اصلی ناتو «نگهداری شوروی در خارج از اروپاست». در شرایط کنونی شدت تقابل میان روسیه و اروپا از هر زمان دیگر در تاریخ این کشور کمتر است، اما نباید فراموش کرد که ورود اوکراین به ناتو، ثابت می کند که ناتو همچنان ضد روسی باقی مانده و غرب همچنان به تقسیمات اروپای قدیم وفادار است. نگرانی روسیه و افزایش فاصله بین کی یف و مسکو باعث اختلافات سیاسی و تضاد بین این دو کشور می شود. به عبارت دیگر درک این موضوع چندان پیچیده نیست که روسیه و اوکراین آنقدر در هم تنیده هستند که جداشدنشان با زلزله همراه باشد و این همان موضوعی است که باعث می شود کرملین رفتارهای دموکراتیک از خود نشان ندهد. روسیه طرفداران قدرتمندی در اوکراین دارد که مخالف پیوستن این کشور به ناتو هستند و از این طریق می تواند برای منصرف کردن کی یف برای عدم پیوستن به ناتو فشار آورد. به اعتقاد مسکو غرب بدون اوکراین هم می تواند امنیت اروپا را حفظ کند و می تواند بدون این کشور ضامن امنیت در اروپا باشد. روسیه امروز مانند کسی است که احساس می کند دشمن در آستانه دروازه هایش قرار دارد. پیوستن اوکراین به ناتو مشکلات گسترده ای برای این کشور ایجاد خواهد کرد، لذا نباید انتظار داشت که روسیه پیوستن اوکراین به ناتو را به آسانی بپذیرد. ارتباط بین عضویت در ناتو و تنش در روابط اوکراین با روسیه و تأثیر آن بر امنیت اوکراین بسیار واضح است. حقیقت این است که عضویت در ناتو امنیت اوکراین را افزایش نمی دهد و فقط این کشور را زیر چتر حمایت سازمانی قرار می دهد که نمی تواند در صورت لزوم از آن حمایت کند. لذا توضیحی برای رفتار سیاست خارجی اوکراین وجود ندارد، خصوصاً اینکه این توضیحات از زبان رهبران نارنجی شنیده شود. با توجه به اینکه ماهیت ناتو ضد روسیه است پیوستن اوکراین به ناتو، به روسیه این امکان را خواهد داد که هر عکس العملی از خود بروز دهد. این بدان معنی است که اصول روابط و استراتژی دولتی این دو کشور برای امنیت آن در مقابل کشورهای خارجی بنا نهاده شده است. پس از چند سال کی یف - به سرعت و به صورت اتوماتیکال به این مبنا پاسخ متفاوت داد خصوصاً در مورد کریمه و در مورد دریای سیاه که وی آن را متعلق به خود می دانست. رفتار اوکراینی ها تاتارهای کریمه می بایست تابع سیاست اوکراین باشند و کی یف فرهنگ روسی و جمعیت روسی کریمه را کاملاً در اختیار خود خواهد گرفت. مسکو چشمانش را بر روی این اتفاقات بست اما موج علاقه پیوستن اوکراین به ناتو برای مسکو قابل قبول نبود بنابر این سکوت را شکست و ادعای خود را در مورد کریمه تکرار کرد. ناسیونالیستها در کی یف باید این هشدار را جدی می گرفتند که روسیه موافق با پیوستن و عضویت اوکراین در ناتو نیست. پوتین در آخرین ماههای ریاست جمهوری اش توضیح داد که روسیه نباید خجالت بکشد که راههایی را برای نفوذ خود برای جلوگیری از پیوستن اوکراین به ناتو بکار بسته است و این در واقع محافظت از کریمه و سواستوپل و پشتیبانی از مردم شرقی اوکراین است. اوکراین باید بفهمد یعنی فرستادن علائمی برای طرفداران ناتو در کی یف. که آنها باید بفهمند روسیه با این مسأله شوخی نمی کند و آماده است اقدامات شدیدتری انجام دهد. تأثیری ناشی از افزایش نیروها و نفوذ در مرزهای روسیه و اوکراین ممکن است که فعالیت های بیشتری را منجر شود و این فعالیتها، با افراد روسی زبان اوکراین و یا پشتیبانی از افزایش آنها در کریمه رابطه مستقیم خواهد داشت. اگر ترس از روسیه در اوکراین افزایش یابد، توان امیدوار بود این وضعیت ادامه پیدا نکند. آنچه مسلم است این است که واقعیات امروز که ناشی از زیاده طلبی غرب است آرام آرام وارد حریم خصوصی روسیه می شود استقرار رادار در چک و داستان سپر دفاع ضد موشکی آمریکا در اروپا و عضویت اوکراین و گرجستان همزمان با استقلال کوزوو وقایعی است که کارد را زود تر به استخوان مسکو خواهد رساند و اورا به واکنش شدید ترغیب می کند. بنابراین باید منتظر واکنش تند روسیه بود. اما اینکه از کجا و به چه ترتیبی این اعتراض به غرب اعلام خواهد شد،به نظر می رسد از ناحیه آمریکای لاتین فشار های بسیاری به غرب وارد شود کاری که هم به نفع همه دنیاست و البته هم به نفع روسیه.

منبع : روزنامه ابرار