در حاشیه‌انتشار کتاب«ربای تولیدی »

● نقش دین در حوزه اقتصاد
علم اقتصاد و دیدگاه‌های نوین و مطرح در دنیا به خصوص در جوامع توسعه یافته و در حال توسعه به صورت كلا‌‌سیك و نوكلا‌‌سیك از سوی نهادهای مهم دولتی، خصوصی به ویژه محافل علمی و دانشگاهی در جهت پیشرفت جامعه بشری مد نظر قرار گرفته است.
دانشمندان مطرح و صاحب نظر در علم اقتصاد، با تالیف و تدوین مجموعه‌های نوین و نظریه‌های جدید در این حوزه، جامعه بشری به ویژه نخبگان را به بكارگیری علوم نوین و پیشرفته در كلا‌‌س‌های تئوری و بنگاه‌های اقتصادی فرا خوانده‌اند.
در عصر حاضر با پیشرفت صنعت بانكداری، گستره علم اقتصاد فزونی یافته و نظرات كامل و جامعی مطرح شده و مورد استفاده قرار می‌گیرد اما در این میان نظریه‌های مبنی بر اقتصاد اسلا‌‌می‌كمتر وجود داشته و این خلا‌‌ همواره از سوی اساتید و دانشجویان در محافل دانشگاهی و حوزوی احساس شده است.
متاسفانه تاكنون در زمینه مسائل اقتصاد اسلا‌‌می‌و نقش بسزای دین در حوزه اقتصاد، كمتر اظهار نظر شده است. این در حالی است كه دین مبین اسلا‌‌م، برای تمام مسائل زندگی بشری به ویژه مسائل اقتصادی، دستورات جامع، كامل و اصولی دارد.طی سالیان گذشته از سوی علما و فضلا‌‌ی حوزه بحث «ربا» در اقتصاد جامعه به خصوص در «بانكداری» را مورد انتقاد قرار گرفته و خواستار حذف ربا و بهره از سیستم اقتصادی در یك جامعه و دولت اسلا‌‌می‌شده‌اند. این نظرات بیشتر حالت تئوری و محدود در حد انتقاد بیان شده و هیچگاه راهكار عملی برای آن ارائه نشده است.اما در این میان آیت الله العظمی حاج شیخ یوسف صانعی در دروس حوزوی خود با استناد و تكیه بر قرآن، احادیث و سیره معصومین به ارائه راهكار و نظریات نوین علمی و فقهی پرداخته است.با تشكیل موسسه فرهنگی فقه الثقلین كه در آن جمعی از شاگردان معظم له به تدوین و جمع‌آوری آثار و گفته‌های فقهی این مرجع تقلید مشغول هستند، مجموعه آثار «فقه و زندگی» را تدوین و به عموم علا‌‌قمندان ارائه داده‌اند كه در آن نظریات صریح و شفاف حضرت آیت الله العظمی صانعی بیان شده است.اولین كتاب از مجموعه فوق كتاب «ربای تولیدی» است كه به مباحث ربا در اقتصاد اسلا‌‌می‌ می ‌پردازد .
مدیریت موسسه فرهنگی فقه الثقلین در مقدمه كتاب مذكور آورده است: «فقه اسلا‌می‌كه حیات و طراوتش را از قرآن و سنت گرفته، عمر هزار ساله‌اش را مدیون تلا‌ش فقیهان و مجتهدان است و در این زمان طولا‌نی، نه تنها توانسته بر زندگی مسلمانان تاثیرگذار باشد، بلكه هرگاه به دیگر مكتب‌های حقوقی نزدیك شده، اعجاب آنان را برانگیخته است.»به گفته این محقق حوزه، حیات و طراوت فقه، در گرو اجتهاد زنده و پویا و واقع‌نگری فقیهان است. اگر فقیهان، اجتهاد كنند، نه جمود اخباریگری، یعنی تمام توان خود را به كار گیرند و از اكتفا نمودن به پارهای از منابع روایی و فقهی بپرهیزند، كه متعارف در فقهای حقیقی و واقعی چنین بوده، بلكه از یك سو در تاریخ یكهزار ساله فقه را مطالعه كنند و از دیگر سو، آن را با همه تحولا‌ت و فراز و فرودهایش در متن زندگی انسان، حاضر بدانند، روز به روز بر غنا و توسعه فقه اسلا‌می‌‌ شیعی، افزوده می‌گردد.
از دیدگاه این محقق و پژوهشگر، پرداختن فقیهان به خلا‌ها و نیازها، استفاده از تخصص‌های موثر در اجتهاد، تفاوت گذاردن میان تكریم و احترام به شخصیت فقیهان پیشین با نقد افكار و دیدگاه‌های فقهی آنان، پرهیز از فرو رفتن در فروعات نادر و كمیاب، مگر به هنگام ضرورت و استفتا، از عوامل موثر در بالندگی و رونق فقه است. در ادامه مقدمه این كتاب آمده است: امروزه توسعه دانش و فناوری از یك سو، وگسترش ارتباطات و نزدیك شدن زندگی‌ها به هم، از سوی دیگر، فقه را با پرسش‌هایی جدی مواجه ساخته است. از دیدگاه نویسندگان پاره‌ای پاسخ‌ها و احاله به تعبد در تمام زمینه‌ها نیز كفایت نمی‌كند. از اینرو، بر فقیهان است كه با اجتهاد حقیقی به سمت پاسخ‌های اقناعی بروند و ذهن‌های جست‌وجوگر، حقیقت‌طلب و تشنه (و نه معاند) را سیراب سازد.نویسندگان و تدوین كنندگان كتاب «ربای تولیدی» عقیده دارند كه فقه اسلا‌می‌‌ شیعی، توان چنین پاسخگویی‌هایی را دارد و می‌تواند از پس همه پرسش‌ها و معضلا‌ت برآید; لیكن به شرط آن كه اصول اجتهاد، به درستی منظور گردد.شاگردان حضرت آیت الله العظمی شیخ یوسف صانعی، برای بررسی دقیق مسائل فقهی و دینی در زمینه «ربای تولیدی»، برخی اصول كه در عمل و اجتهاد نیز بدان پایبند هستند را در راستای بیان نظرات صریح و شفاف خود مورد اشاره قرار داده‌اند كه در شماره آینده به چاپ خواهد رسید.

منبع : روزنامه حیات نو