سواد اطلاعاتی اولویت نو ظهور جهانی در جامعه اطلاعاتی

● آفریقای جنوبی
علاقه و توجه به موضوع سواد اطلاعاتی در آفریقای جنوبی به واسطه دو عامل ، یعنی تغییر شکل نظام مند آموزش در تمامی سطوح و کاربرد فرآینده فناوری تبادل اطلاعات پدید آمده است . چارچوب سیاستگذاری در خصوص سواد اطلاعاتی در موسسه های آموزش عالی از ۳ حوزه سیاست گذاری ناشی می شود که عبارتند از :
سیاست های آموزشی ; سیاست های مربوط به فناوری اطلاعات و اطلاعات ; سیاست های مربوط به کتابخانه ها و خدمات اطلاع رسانی.
واکنش دولت ها به مباحث سواد اطلاعاتی بسته به علائق اساسی هر بخش ، متغییر بوده است. مثلا بخش هایی نظیر ارتباطات ، تجارت و صنعت بر مشارکت اقتصادی ، شهروندی و جهت گیری های کلی برنامه های دولت برای تحقق جامعه اطلاعاتی تاکید می کنند . آگاهی دولت از اقتصاد مبتنی بر دانش علاقه آن به ارتقای سطح آگاهی شهروندان از مزایای تحقق جامعه اطلاعاتی ، امروزه امری کاملا اثبات شده است. دولت بر پیوند میان فناوری اطلاعات با توسعه اقتصادی و آموزشی تاکید فراوانی دارد و خود در تعدادی از پروژه های ملی و بین المللی برای ترویج فناوری اطلاعات و به کارگیری آن شرکت دارد. تعهد به ابعاد گوناگون سواد اطلاعاتی در بسیاری از اسناد و بیانه های مرتبط با این امر، آشکاراست . مثلا دولت آفریقای جنوبی در منشور فناوری اطلاعات اوکیناوا که درنشست جی ۸ در کیوشو در سال ۲۰۰۰ میلادی تصویب شد مشارکت کرد. این منشور نمایانگر همکاری میان غنی ترین کشورهای جهان و تعدادی از کشورهای درحال توسعه به منظور پر کردن شکاف دیجیتالی بود.
● چین
از اوایل دهه ۱۹۸۰ دولت چین حمایت ها و تشویق های فراوانی ا زتدریس مهارتهای اطلاعاتی و کتابخانه ای در موسسه های دانشگاهی این کشور به عمل آورده و در این رابطه چندین کنفرانس ملی برگزار کرده است. گرچه در بسیاری (۳۹درصد) از دانشگاه های چین آموزش کاربران اطلاعات انجام می شود ، اما درصد کمی از دانشجویان مقاطع آموزش عالی قادر به شرکت در این آموزش ها هستند ، زیرا آموزش کاربران در قالب دوره هایی جداگانه اجرا می شود و با برنامه درسی تلفیق نشده است.
در این اواخر کشور چین ، اولین کارگاه ملی سواد اطلاعاتی برای آموزش عالی را در ژانویه ۲۰۰۲در دانشگاه هیلانگ جیانگ واقع در شهر هاربین برگزار کرد. بیش از ۱۷۰ کتابدار از نواحی مختلف چین در این کنفرانس حضور یافتند و همگی اظهار علاقه کردند که استاندارد های قابلیت سواد اطلاعاتی انجمن کتابخانه های دانشکده ای و پژوهشی را به منظور کمک به دانشجویان برای کسب مهارت های اطلاعاتی به کار بگیرند.
استانداردهای انجمن کتابخانه های دانشکده ای و پژوهشی به زبان چینی ترجمه و در مجامع کتابخانه ای مراکز دانشگاهی سراسر چین توزیع شدند.
● سنگاپور
درسنگاپور دولت در حال تبلیغ برای ساخت جامعه ای مبتنی بر دانش است تا با الزامی کردن آمادگی همه افراد برای کار درمحیطی اطلاعاتی ، از همه مهارت های حل مسئله برخوردار و به سواد اطلاعاتی مجهز شوند تا بتوانند در توسعه اقتصادی کشور سهیم باشند. در سنگاپور ، مهارت های اطلاعاتی در مقطع آموزش ابتدایی و متوسطه بر اساس مصوبات وزارت آموزش به دانش آموزان تعلیم داده می شوند . این امر ابتدا به عنوان اقدامی آزمایشی در سال ۱۹۸۷ آغاز شد و به انتشار مهارت های اطلاعاتی منجر شد.
در سال ۱۹۹۶ نیز با همکاری معلمان و کتابداران ، پروژه های مشارکتی گروه های پشتیبانی کتابخانه در مدارس ابتدایی به چاپ رسید و در سال ۱۹۹۷ ، اثر دیگری با عنوان سواد اطلاعاتی و رهنمودهای سواد اطلاعاتی : مطالب تکمیلی منتشر شد.
بخش مطالعات اطلاع رسانی در دانشگاه فنی نانیانگ ، پژوهشی در خصوص مهارت های اطلاعاتی دانشجویان تحصیلات عالی و تکمیلی ، به ویژه در رشته مهندسی اجرا کرد و مشکلاتی را که این دانشجویان در استفاده موثر از اطلاعات با آنها مواجه هستند . دریافت نتایج این پژوهش برای ادغام آموزش سواد اطلاعاتی در برنامه های تحصیلی مقطع کارشناسی مورد بهره برداری قرار گرفت . یافته های پژوهش هایی که در موضوع سواد اطلاعاتی در سنگاپور اجرا شده می تواند برای موسسه های دیگر نقاط جهان ، بسیار مفید واقع می شود.
● استرالیا
کتابداران دانشگاهی در استرالیا ، فعالانه ارتباط میان سواد اطلاعاتی و یادگیری مادام العمر را دنبال کرده اند . آنان چهار کنفرانس ملی موفق در موضوع سواد اطلاعاتی برگزار کرده اند که همگی توسط کتابخانه دانشگاه استرالیای جنوبی و گروه تخصصی موضوعی سواد اطلاعاتی وابسته به انجمن کتابداری و اطلاع رسانی استرالیا سازماندهی شده اند و خلاص مقالات آنها را نیز منتشر کرده اند . آنان از طریق کنفرانس های یاد شده و بسیاری مباحثات ، انتشارات و تعاملات ، شروع به تدوین استراتژی هایی برای کمک به پیشرفت سواد اطلاعاتی به عنوان یک موضوع آموزشی مهم ـ نه تنها در سطح آموزش عالی ، بلکه در کل جامعه ـ کردند ، که در زیر به نمونه هایی از آنها اشاره می شود . تاکید استرالیا بر یادگیری مادام العمر ، منجر به مشارکت های جدیدی میان هیئت علمی کتابداران برای تغییر شکل آموزش و یادگیری می شود.
در دانشگاه بالارت سواد اطلاعاتی اقدام رو به گسترشی است که بر مبنای تخصص های چهار گانه بایر، یعنی تدریس کاربرد، تلفیق و کشف ، تدریس می شوند.
نیوزیلند
نیوزیلند از سال ۱۹۹۳، دارای یک چهار چوب آموزش رسمی ملی برای مهارت های اطلاعاتی در حوزه آموزش های اجباری بوده اما مدرسان احساس می کردند که توسعه کارکنان برای آمادگی آنان به منظور تدریس مهارت های اطلاعاتی ضروری است . در سال ۱۹۹۸،مطالعه ای به منظور تعیین نیازهای خاص مدرسان از نظر آماده سازی دانشجویان برای استفاده موثر از اطلاعات و ایفای نقش به مثابه تسهیل کنندگان یادگیری مبتنی بر منابع اطلاعاتی انجام گرفت . نتایج نشان داد که گرچه آموزش مهارت های اطلاعاتی در مدارس یک ضرورت است ، اما به درستی در محتوای درسی گنجانده نشده است و نیز هر چند مربیان برای مهارت های اطلاعاتی ارزش قائلند ، اما آگاهی آنان در مورد آموزش چندین مهارت هایی اندک است و در مدارس از سواد اطلاعاتی به طور اساسی حمایت نمی شود. مطالعات نشان داده که گر چه با سیاست های موجود ،آموزش سواد اطلاعاتی به طور اساسی حمایت نمی شود . مطالعات نشان داده شده که گرچه با سیاست های موجود ، آموزش سواد اطلاعاتی در مدارس الزامی است ، اما اجرای آن در عمل ، در نبود برنامه های مناسب برای توسعه حرفه ای معلمان و اساتید بدون همکاری با افراد دیگر نظیر کتابداران مدارس ابتدایی ، بسیار دشوار خواهد بود.
اتحادیه اروپایی
از سال ۱۹۹۴ تا ۱۹۹۷، اتحادیه اروپا بودجه لازم برای برگزاری دوره های آموزش برای کاربران نهایی دسترسی به اطلاعات از طریق فناوری ارتباطات را تامین کرد و دانشگاه های ایرلند ، سوئد، فرانسه، اسپانیا و انگلستان با رهبری دانشگاه چالمرز در این دوره ها شرکت کردند.
همکاری های میان کشورهای اروپایی منجر به برگزاری دو برنامه آموزشی اینتو اینفو مبتنی بر وب برای تدریس سواد اطلاعاتی در هفت حوزه موضوعی (معماری ، شیمی ، انرژی ، مهندسی برق و الکترونیک ، علوم زیست محیطی ، پزشکی و فیزیک ) شد. این برنامه ها برای آموزش حرفه ای طراحی شده اند و در برگیرنده ابزرهای راهنما و مواد متن کامل بودند . برای آینده مدل های بیشتری برای موضوع های دیگر در دست طراحی است.
طی سال های ۱۹۹۸ تا ۱۹۹۹ پروژه دوره های اطلاعاتی آموزش از راه دور با دسترسی از طریق شبکه با حمایت مالی اتحادیه اروپا به اجرا در آمد و در طی آن دوره های آموزشی با صرفه و موثری برای آموزش از راه دور با شرکت ۹ کشور اروپایی برگزار شد.
● کانادا
سیاست های اطلاعاتی دولت کانادا از جمله دیگر اقدامات اطلاعاتی بوده که باعث شده این کشور دارای مردمی مجهز به سواد اطلاعاتی باشد. در ۳ دهه گذشته ، کتابداران دانشگاهی کانادا به آموزش مهارت های کتابخانه ای و اطلاعاتی به دانشجویان اهتمام داشته اند. بیش از ۲۵سال است که در یک کنفرانس ملی سالانه ، ملاحظات مربوط به مهارت های اطلاعاتی این کشور بیان می گردند . کتابداران آموزشگر در کتابخانه های دانشگاهی ، به حل چالش های موجود در ادغام آموزش سواد اطلاعاتی در دوره های درسی دانشجویان ادامه می دهند. گرچه در این رابطه ، در پنج سال گذشته پیشرفت هایی حاصل شده ، اما در مقایسه با اقداماتی که در ایالت متحده ، استرالیا ، نیوزلند و اروپای شمالی صورت گرفته ، به فعالیت های بسیار بیشتری نیاز است.
یک تحقیق ملی که در رابطه با آموزش سواد اطلاعاتی در کتابخانه های دانشگاهی کانادا صورت پذیرفته نشان می دهد که روندهای مربوط به اهداف عملی ، روش ها و محتوای آموزشی در پنج سال گذشته تغییر چشمگیری نداشته است . این تحقیق نشان داد که تعداد اندکی از کتابداران ،اهداف علمی خود را به طور رسمی ثبت کرده اند و بسیاری از آنان نتایج آموزش های خود را به صورت رسمی ارزیابی نکرده اند . برخی از یافته های این بررسی با یافته های مطالعه ای که قبلا در نیوزلند صورت گرفته بود ، شباهت دارند . به نظر می رسد که دانشگاهیان کانادا در مقایسه با ایالت متحده ، تاکید کمتری بر آموزش مهارت های اطلاعاتی دارند . از این رو ، لازم است کتابداران با مدرسان در محیط های آموزش مقدماتی ، متوسط و عالی رابطه کاری نزدیک تری داشته باشند تا اطمینان حاصل شود که همه دانشجویان و دانش آموزان از سواد اطلاعاتی برخوردار شده اند.

منبع : شبکه فن آوری اطلاعات ایران