نقش مطبوعات در ترویج علم

تا پیش از همه گیر شدن ارتباطات از طریق رسانه های همگانی، مدرسه تنها مكان تعلیم و تربیت بود و معلم تنها سخنگوی علم، كتاب نیز عمومی ترین وسیله اطلاع از دانش بشری به شمار می آمد. بعد از مدرسه، در مقام دوم، خانواده جای داشت كه در آنجا نیز روابط محدود، حاكمیت اخلاقیات و فرمانبرداری و تكمین از بزرگان نقش اساسی داشت. اكنون رسانه های همگانی، به دلیل تنوع زیاد، در برگرفتن تمام اقشار جامعه، نفوذ در كوچكترین واحدهای اجتماعی و قابل استفاده بودن در هر زمان، آن وضعیت پیشین را بر هم زده اند. در این میان، معارضه بین نهادهای اصلی آموزش و ارتباطات همگانی، به ویژه برای نوجوانان و جوانان حادتر شده است. زیرا آنچه جوان و نوجوان دیروز از طریق معلم و كتاب و با اتكا بر سنت های آموزشی یاد می گرفت، اكنون بدون همه این تمهیدات در اختیار دارد. در واقع، رسانه ها بسیاری از سلسله مراتب و فاصله ها را از میان برداشته اند و دسترسی به منابع اصلی را آسان تر كرده اند. این مهمترین خصلت رسانه ها است كه به كوچكترین بی تدبیری یا خوش تدبیری می تواند آثار كاملاً مخرب یا كاملاً سازنده بر جای گذارد.
میزان نفوذ وسایل ارتباط جمعی و گستردگی آنها باعث شده است كه مفهومی به نام «فرهنگ جمعی» پدید آید و لایه های مختلف فرهنگ تحت تاثیر عمل این رسانه ها قرار گیرند: كم و كیف این تاثیرگذاری در جامعه های مختلف متفاوت است. اگر سیاست فرهنگی و استراتژی آموزشی مشخصی وجود داشته باشد، رسانه ها نه تنها می توانند در باروری «فرهنگ جمعی» نقش اساسی داشته باشند، بلكه به خصوص در كشورهای در حال توسعه، می توانند بسیاری از كمبودها را نیز جبران كنند و بر مشكلاتی چون كمبود فضاهای آموزشی، كمبود ظرفیت دانشگاه ها و دشوار بودن دسترسی به نقاط دورافتاده فائق آیند. در غیر این صورت، ناهمسویی رسانه ها با اهداف آموزشی، سبب می شود كه این هر دو محمل آموزش همدیگر را تضعیف یا نفی كنند و نتیجه ای جز هرج و مرج به بار نیاید.اكنون میزان تولید اطلاعات، به ویژه اطلاعات علمی و فنی آنقدر زیاد است كه متخصصان اطلاع رسانی از واژه هایی چون «انفجار اطلاعاتی» سخن می گویند. این اطلاعات در چند كشور پیشرفته صنعتی تولید و به نقاط دیگر دنیا سرازیر می شود. كشور ما، متاسفانه، سهم عده ای در تولید این اطلاعات ندارد پس این سیل اطلاعات، یا لااقل بخشی از آن كه در حد استفاده ماست، باید به نحوی و در میان مردم انتشار یابد. این كار را عمدتاً رسانه های همگانی انجام می دهند. رسانه های ما، به ویژه بخش علمی آنها، در بیشتر موارد از سیاست مشخص و تدوین شده ای پیروی نمی كنند. این ناهماهنگی گرچه در مطبوعات، رادیو و تلویزیون شدت و ضعف دارد، ولی در هر صورت، فرهنگ، سنت ها و آرمان های اجتماعی، حاكم بر اصول كلی فعالیت رسانه ها است. برای نمونه هیچ كدام از رسانه های ما از نظر اولویت های علمی از موارد تدوین شده در شورای پژوهش های علمی كشور پیروی نمی كنند و با اینكه هم اكنون براساس چشم انداز ۲۰ ساله كشور توسط مجمع تشخیص مصلحت نظام، تدوین و IT، نانوتكنولوژی و بیوتكنولوژی جزء اولویت های علمی كشور قرار گرفته اند، رسانه ها توجهی به آن ندارند.
• پیشنهادها
۱- رسانه ها، مانند بسیاری از مراكز آموزشی كه همكاران خود را پس از انجام آزمون تخصصی انتخاب می كنند، موظف شوند كه نویسندگان، مترجمان، ویراستاران و گویندگان را پس از موفقیت در آزمون های تخصصی، از جمله آزمون زبان فارسی، به همكاری بپذیرند.
۲- فرهنگستان زبان و فرهنگستان علوم مركزی را برای كنترل كیفیت و ارشاد رسانه ها تشكیل دهند.
۳- رسانه ها با افزایش حق الزحمه مترجمان، نویسندگان و ویراستاران امكان آن را فراهم كنند كه كار با آرامش و حوصله انجام گیرد و از ترجمه های سریع و مكانیكی پرهیز شود.
۴- مركز نشر دانشگاهی، فرهنگستان علوم و فرهنگستان زبان، همت كنند و دایره المعارف علمی مناسبی انتشار دهند.
۵- باز همین مراكز همت كنند و سالی یكی دو بار مدیران مسئول، سردبیران و ویراستاران مطبوعات و تهیه كنندگان برنامه های صدا و سیما را جمع كنند و آنها را از تصمیم گیری ها و كارهای خود آگاه سازند و همچنین از نتایج این همكاری ها
- كه انشاءالله در محصول رسانه ها ظاهر خواهد شد- و از عكس العمل مخاطبان رسانه ها آگاه شوند.
۶- همكاری بین محققین و اساتید دانشگاه ها و اصحاب مطبوعات به خصوص سرویس های علمی بیشتر شود.
۷- روزنامه ها اهتمام بیشتری به امر تولید علم و وضعیت علوم در كشور كنند و صفحات علمی از نظر كمی و هم از نظر كیفی پربارتر شود.
۸- روزنامه ها برای تصحیح مطالب علمی خود از مشاوران مسلط به زبان فارسی و حوزه علمی مرتبط استفاده كنند.
۹- مطالب علمی ارائه شده در روزنامه ها باید با اولویت های علمی كشور هماهنگ باشد.
۱۰- در پایان آرزو می كنیم كه روزنامه نگاران علمی داشته باشیم كه به پیشرفت فناوری كشور كمك نمایند تا ارائه مطلب جهت تكمیل ستون ها برای چاپ با علاقه بیشتری صورت پذیرد.

عباس اخوان سپهی عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال
منبع: روزنامه شرق

منبع : پایگاه‌اطلاع رسانی‌علوم ارتباطات‌ایران