به حرف‌های شما علاقه‌‌ای ندارم

ارتباط به نظر موضوع ساده‌ای است. و همه‌ی ما خود را در آن متخصص می‌دانیم. به هر صورت از زمان كودكی تا به حال حرف زده‌ایم و معمولاً گفت و گو كردن امری طبیعی تلقی می‌شود. خیلی ساده دهانتان را باز می‌كنید و كلمات پشت سر هم از آن خارج می‌شود. وقتی شاد هستید و خود را به كسی نزدیك احساس می‌كنید. ارتباط برقرار كردن كار دشواری به نظر نمی‌رسد. هم شما احساس خوبی دارید و هم آن‌ها و همه چیز به ظاهر خوب و بی كم و كاست است. اما در شرایط اختلاف, وقتی تضادی مطرح می‌شود. آن وقت است كه باید مهارت كلامی خود را مورد قضاوت قرار دهید. در حالت عصبانیت چگونه گفت و گو می‌كنید و یا به جای آن با اشخاصی كه از شما عصبانی هستند چگونه حرف می‌زنید؟ با انتقاد چه می‌كنید؟ وقتی طرف مقابل شما غیر منطقی است و به حرف‌های شما گوش نمی‌دهد چه می‌گویید‌؟ در شرایط احساس رنجش چگونه ارتباط برقرار می‌كنید؟ اشخاصی كه در این مواقع بتوانند به خوبی و به گونه‌ای موثر ارتباط برقرار سازند به شدت كم شمارند و حال آن كه دقیقاً در همین مواقع است كه نقش ارتباط خوب حیاتی می‌شود. كلمه صمیمیت, دوستی و موفقیت در كسب و كار بستگی به این دارد كه با اختلافات خود چگونه رو به رو می‌شوید. اشخاص در این زمینه با دشواری زیادی رو به رو هستند. اغلب زوج‌ها از طرز برقراری ارتباط موثر بی‌اطلاعند. دوستان با هم آن طور كه باید حرف نمی‌زنند. اعضای خانواده هم اغلب آن طور كه شاید و باید مسائل خود را حل و فصل نمی‌كنند. حتی روان پزشكان كه به ظاهر متخصص هستند در ارتباط با هم دشواری دارند. وقتی من در سمینارهای روان‌پزشكان و روان‌شناسان درس می‌دهم. اغلب از كسی می‌خواهم كه داوطلبانه در یك نمایشنامه ایفای نقش كند. می‌خواهم بدانم كه با یك بیمار دشوار خصمانه چگونه برخورد می‌كنند. شخصاً نقش بیمار دشوار را بازی می‌كنم و مثلاً می‌گویم: «دكتر اسمیت به نظر می‌رسد كه به من اهمیت نمی‌دهید. در جست و جوی كسی هستم كه مرا در مشكلاتم كمك كند, اما شما تنها سر تكان می‌دهید. تقریباً در اغلب موارد درمان گرها حالت تدافعی می‌گیرند. ممكن است بگویند «كه این طور!» یا «دیگر چه؟» یا «البته كه به شما اهمیت می‌دهم.» ممكن است درمان‌گرها ندانند كه این طرز برخورد آن‌ها در بیمار چه قدر بد و وحشتناك است. آیا مایلید كه در كار برقراری ارتباط از مهارت بیشتری برخوردار باشید؟ در این صورت ابتدا باید ارتباط خوب و بد را تعریف كنیم. هر ارتباط خوب از دو خصوصیت برخوردار است: احساسات خود را آشكارا ابراز می‌كنید و به طرف مقابل هم امكان می‌دهید تا احساسات خود را ابراز نماید. طرز فكر و احساستان را در میان می‌گذارید و سعی می‌كنید كه احساس و اندیشه‌ی طرف مقابل خود را درك كنید. طبق این تعریف, نقطه نظرها و احساسات هر دو طرف مهم و ارزشمندند. درست به همان گونه كه ارتباط خوب به مفهوم ابراز وجود و گوش دادن است. ارتباط بد آن چنان ارتباطی است كه شخص از طرح آشكار احساسات خودداری می‌كند و به سخنان طرف مقابل گوش نمی‌دهد. بحث و جدل و حالت تدافعی گرفتن نشانه‌های ارتباط بد هستند. ممكن است بدون درك احساسات طرف مقابل, در مقام ضدیت با او حرف بزنید. ممكن است این پیام را فرافكن بكنید كه «به حرف شما علاقه ندارم. تنها می‌خواهم حرف خودم را زده باشم و اصرار دارم كه تو آن را از من بپذیری». نشانه دیگر ارتباط بد انكار احساسات و به نمایش گذاشتن غیر مستقیم آن‌هاست. ممكن است نیش دار و طعنه آمیز حرف بزنید. این حالت را اصطلاحاً «پرخاشگری انفعالی» می‌نامند. پرخاشگری پویا هم ارتباط خوبی نیست. فهرست خصوصیات ارتباط بد, در حكم راهنمایی است كه هنگام برقراری ارتباط باید از آن پرهیز كنید. این فهرست را به دقت بخوانید. ممكن است به این نتیجه برسید كه از عادات ارتباطی بدی رنج می‌برید. این عادات می‌تواند از شدت ناراحتی‌های شما در برخورد با اشخاص بكاهد.
ویژگیهای ارتباط بد
۱- حقیقت – اصرار می‎كنید كه حق با شماست و طرف دیگر اشتباه می‎كند.
۲- سرزنش – تقصیر را به گردن طرف مقابل می‎اندازید.
۳- شهادت – مدعی هستید كه یك قربانی بی‎گناهید
۴- تحقیر – طرف مقابل را به صرف اینكه مطابق میل شما كار نمی‎كند سرزنش می‎كنید.
۵- توقع – بی‎آنكه خواسته‌ی خویش را مطرح كنید خود را شایسته برخورد بهتر می‎دانید.
۶- درماندگی – تسلیم می‎شوید و روزنه امیدی نمی‎بینید.
۷- انكار – عصبی بودن، رنجیده بودن و اندوه خود را انكار می‎كنید و حال آنكه وضع ظاهر شما درست خلاف آنرا نشان می‎دهد.
۸- پرخاشگری انفعالی – یا حرفی نمی‎زنید یا لحن طنز و تمسخر دارید. درب اتاق را به هم می‎‎كوبید و خارج می‎شوید.
۹- سرزنش خویشتن – به جای برخورد با مسئله. طوری رفتار می‎كنید كه انگار آدم بد وحشتناكی هستید
۱۰- كمك كردن – به جای توجه به افسردگی، رنجش یا خشم طرف مقابل می‎خواهید با حل مسئله به او كمك كنید.
۱۱- طعنه – كلمات یا لحن صدای شما از خصومت یا تنش حكایت دارند كه نمی‎خواهید آنرا آشكارا بازگو كنید
۱۲- قربانی كردن دیگران – معتقدید كه گرفتاری از ناحیه‌ی طرف مقابل شماست و تقصیری متوجه شما نیست.۱۳- حالت تدافعی – هر گونه تقصیر خود را كتمان می‎كنید و مدعی می‎شوید كه كار شما بی‎اشكال است
۱۴- پاتك – به جای تصدیق احساسات طرف مقابل، جواب انتقاد او را با انتقاد می‎دهید.
۱۵- رد گم كردن – به جای توجه به مسئله از بی‎عدالتی‎های گذشته حرف می‎زنید.
اگر موافقید طرز ارتباط بسیاری از بیمارانم را برایتان شرح دهم. این‌ها اشخاص عادی و احتمالاً مشابه شما هستند. در هر مورد از شما انتظار دارم كه درباره‌ی خوب بودن یا بد بودن طرز ارتباط او قضاوت كنید. سارا ۲۶ ساله است در رشته حقوق درس می‌خواند. شوهرش, علی, یك جراح است. علی و سارا چند ماه قبل از هم جدا شدند اما سعی دارند كه دوباره با هم به سازش برسند. می‌خواهند بدانند آیا باید برای همیشه از هم جدا شوند یا می‌توانند با از میان برداشتن مشكلات خود دوباره با هم زندگی كنند. سارا معتقد است كه علی نمی‌تواند احساسات خود را ابراز كند. می‌گوید وقتی علی ناراحت است, به جای طرح مشكل خود قیافه در هم می‌كشد و حرف های نیش دار می‌زند. از سوی دیگر, علی نیز معتقد است كه سارا بیش از اندازه به خانواده اش نزدیك است. می‌گوید كه او زن خود محوری است و ریاست طلبی را دوست دارد.می‌گوید خانواده و شغلش را به او ترجیح می‌دهد و در نتیجه احساس می‌كند كه شخصی از درجه دوم اهمیت است. چندی پیش علی برنامه‌ای برای سفر تفریحی تدارك دید؛ اما میان او و زنش بر سر این كه آیا به اتفاق بروند یا نروند اختلافی بروز كرد. ابتدا علی می‌خواست كه تنها برود و سارا از این تصمیم او رنجید.بعد, علی پذیرفت كه به اتفاق سارا برود, اما حالا سارا ترجیح می‌داد مدتی را به تنهایی بگذراند.وقتی سارا به شوهرش اطلاع داد كه قصد ندارد. در این سفر او را همراهی كند, علی برآشفته شد و به او گفت «بسیار خوب هیچ مسئله‌‌ای نیست. همین حالا هم همین كار را می‌كنم. ابتدا به صحبت علی توجه كنیم. آیا به نظر شما طرز ارتباط او درست بود؟
ارتباط خوب:
ارتباط بد:
به نظر من بد بود زیرا او نه احساسات خود را مطرح ساخت و نه احساسات زنش را تصدیق كرد. با توجه به فهرستی كه قبلاً در زمینه‌ی طرز ارتباط خوب و بد خواندید به این نتیجه می‌رسید كه او در مقام انكار بود. احتمالاً احساس بی‌اعتنایی كرد و عصبانی شد, اما سعی كرد احساساتش را پنهان كند. می‌توانست بگوید مایوس شدم, از این بابت ناراحتم. به تو علاقمندم و واقعاً می‌خواهم با من بیایی.» به جای این طرز برخورد, علی در مقام نفی و ردّ سارا برآمد و او را تحقیر كرد. و این با تصویر ذهنی سارا از او, سازگار بود. سارا معتقد بود كه علی هنگام عصبانیت سرد و بد اخم می‌شود. علی هم چنین به احساسات سارا بی‌توجه ماند. چرا تصمیم گرفته كه با او نیاید؟ چه احساسی دارد؟ وقتی این سوالات را نمی‌كند, بی مهری و بی‌علاقگی خود نسبت به او را نشان می‌دهد. حالا به طرز برخورد سارا توجه كنیم. آیا رفتار او نشانه‌ی ارتباط خوب است؟ كمی فكر كنید و با توجه به جدول ارائه شده نظر خود را در زیر بنویسید.
ارتباط خوب:
ارتباط بد:
طرز برخورد سارا هم نشانه‌ای از ارتباط بد است زیرا نه احساسات علی را تصدیق كرده و نه از احساسات خود حرف زده است. به ظاهر كاملاً مشخص است كه علی احساس رنجش و عصبانیت دارد. اما ظاهراً سارا به این احساسات او بی‌توجه است. با این رفتار خود محور به نظر می‌رسد و نشان می‌دهد كه علاقه‌ای به علی ندارد. سارا از احساسات خود هم حرف نمی‌زند. تحت تاثیر برخورد علی احساساتش جریحه‌دار شده است. به جای ابراز احساسات خود، سرد و بی‌اعتنا برخورد می‌كند. انكار احساسات بسیار متداول است. خیلی‌ها نگرانند كه اگر احساسات خود را با صراحت مطرح كنند به خطر می‌افتند. به احتمال قوی شما هم از چنین موقعیتی برخوردارید. سارا می توانست احساسات خود را بازگو كند و در تصدیق احساسات علی حرف بزند. می‌توانست بگوید: «از این كه گفتی باید به فكر زندگی خودم باشم بسیار دلگیر و عصبانی هستم. من هنوز به تو علاقمندم و دلم نمی‌خواهد روابطمان برای همیشه از بین برود. اما تو به من می‌گویی كه به ادامه‌ی روابطمان امیدوار نباشم. نمی‌دانم آیا از این كه با تو همسفر نمی‌شوم ناراحتی؟ ممكن است بگویی تو چه احساسی داری؟» با این طرز برخورد علی از احساس سارا آگاه می‌شود و در عین حال علی را تشویق می‌كند تا احساساتش را با او در میان بگذارد. ارتباط درستی است؛ تحقیری در كار نیست. انكاری در كار نیست و كسی نقش قربانی را هم بازی نمی‌كند.

نویسنده: دكتر دیوید برنز
مترجم: مهدی قراچه داغی

منبع : ماهنامه روانشناسی جامعه