غلام عباس آرام

غلام عباس آرام در سال ۱۲۸۲ش در یزد متولد شد. پدر وی علیرضا چای‏فروش از مبلغان بهائی بود كه در درگیری بین مسلمانان و بهاییان در شهر نیریز دستگیر و كشته شد. آرام تحصیلات ابتدایی خود را در مكتبخانه‏های یزد به پایان رساند، برای ادامه تحصیل مدرسه مبلغان انگلیسی در یزد را برگزید و سپس راهی اصفهان شد.
آرام، از اصفهان به هندوستان رفت تا به تحصیل دانشگاهی بپردازد ولی پس از مدتی اقامت در بمبئی، به كلكته رفت و در تجارتخانهٔ اصفهانی به كار منشیگری مشغول شد، از سویی نیز با روزنامهٔ حبل‏المتین و مؤیدالاسلام به همكاری پرداخت. آرام به تحصیل در كالج لامارتی نیز مشغول شد و پس از به پایان بردن این دوره به دانشگاه كلكته راه یافت
او در سال ۱۳۰۲ از سوی سركنسول ایران در كلكته، میرزاتقی خان معززالدوله به منشیگری سفارت منصوب شد و پس از چندی به مترجمی سركنسولگری ایران در دهلی ارتقاء یافت. در سال ۱۳۱۴ش از سوی وزارت امور خارجه به تهران فراخوانده شد و به عنوان مترجم انگلیسی در این وزارتخانه استخدام گشت. در سال ۱۳۱۵ در دورهٔ سفارت علی سهیلی در لندن، آرام به عنوان وابسته سفارت منصوب شد و ۲ سال بعد به دبیر سومی سفارت ایران در لندن ارتقاء یافت. او در سال ۱۳۲۱ به ایران بازگشت و سه سال بعد به دبیر اولی سفارت ایران در واشنگتن منصوب شد و در سال ۱۳۲۸ نیز به رایزنی سفارت ارتقاء یافت. آرام در سال ۱۳۳۰ به تهران فراخوانده شد و به سمتهایی چون بازرسی وزارتخانه، ریاست ادارهٔ چهارم سیاسی (امور مربوط به امریكا) منصوب شد. در دورهٔ نخست‏وزیری دكترمصدق شواهدی دال بر ارتباط وی با عناصر مخالف دولت و اصل و نسب پاكستانی وی ارائه شد و دكتر مصدق از وزیر خارجهٔ خود نواب خواست تا آرام را به وزارتخانهٔ دیگری منتقل كند و آرام از پست خود بركنار شد. ولی مدتی طول نكشید كه مجدداً به كار دعوت شد.
عباس آرام در بهمن ۱۳۳۱ به رایزنی سفارت ایران در بغداد مامور شد و مرداد ۱۳۳۲ به رایزنی سفارت ایرانی در واشنگتن رفت و پس از كودتا به مدت سه سال وزیرمختار ایران در واشنگتن بود او در ۱۳۳۶ به سفارت ایران در تایپه و ژاپن منصوب گشت. و در سال ۱۳۳۸ از سوی دكتر اقبال نخست‏وزیر، به تهران فراخوانده شد تا به وزارت امور خارجه منصوب گردد. در دولت شریف‏امامی، آرام به سفارت ایران در عراق منصوب شد و دورهٔ سفارت وی مذاكراتی برای حل اختلافات مرزی بین دو كشور صورت گرفت.
آرام در دولت دكتر علی امینی و اسدالله علم نیز به وزارت خارجه منصوب شد. در جریان قیام ۱۵ خرداد او تنها كسی بود كه از سوی علم فراخوانده شد و مدتی طولانی این دو در پشت درهای بسته با یكدیگر در جستجوی راه‏حلی بودند. او از موافقان حكومت نظامی برای سركوب قیام ۱۵ خرداد بود. او در مقام وزیر امور خارجه مجبور به پاسخگویی اعتراضات علمای وقت درخصوص دستگیری و تبعید امام خمینی شد و خطاب به آیت‏الله سیدمحسن حكیم، مرجع تقلید وقت نوشت :
چون به قراری معلوم اطلاعات بی‏اساس راجع به وضع علمای اعلام در ایران به عرض عالی رسیده كه ممكن است موجب نگرانی شده باشد بدین وسیله مؤكداً خاطر محترم را مطمئن می‏سازد كه اولاً علمای اعلام و طلاب در ایران در كمال احترام و آسایش بسر می‏برند و ثانیاً جز دو سه نفر كه به علت قیام علیه امنیت ملی و مصالح عمومی هنوز در بازداشت هستند و عطوفت و مراحم ملوكانه شامل حال آنان هم می‏باشد، بقیه آزاد و آسوده‏اند.
آرام در دولت حسنعلی منصور نیز به وزارت خارجه منصوب شد و پس از آن تا سال ۱۳۴۶ در دولت هویدا نیز در همین پست فعال بود. پس از بركناری از وزارت خارجه، به سفارت ایران در لندن اعزام شد و پنج سال در این پست باقی ماند و از سال ۱۳۵۰ تا ۱۳۵۳ به سفارت ایران در چین منصوب گشت. پس از بازگشت به تهران، حكم بازنشستگی وی صادر شده و در سال ۱۳۵۵ از سوی شاه به عنوان سناتور انتصابی تهران انتخاب شد. او در سال ۱۳۶۳ در تهران فوت كرد. غلامعباس آرام از رجال انگلوفیل بود. انتصاب او به وزارت امور خارجه در پنج دورهٔ متوالی با توجه به آنكه تحصیلات مناسبی نداشت و در ضمن از مزایای انتسابهای خانوادگی در این وزارتخانه نیز بی‏بهره بود تاییدی بر وابستگی وی به استعمار خارجی بود. او از فراماسونرهای لژ ستاره سحر و كیوان بود.

فاطمه معزی

منبع : موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران