ویژگیها و شرایط لازم دختر و پسر برای ازدواج

خانواده مهمترین نهاد اجتماعی و كوچكترین هسته ی جامعه است كه از یك زن و مرد و فرزندان آنان تشكیل می شود . اساس و ركن اصلی خانواده به عنوان زیربنای جامعه ، ازدواج است . بدون تردید ازدواج بزرگترین و مهمترین حادثه زندگی هر انسان است ، به طوری كه موفقیت و یا شكست هر یك از زوجین می تواند سرنوشت ساز باشد . به همین جهت ازدواج باید بر پایه ی اصولی صحیح صورت گیرد تا موجبات رشد و شكوفایی افراد و در نتیجه جامعه را فراهم آورد . پس بر هر دختر و پسر ، لازم است كه قبل از ازدواج در مورد انتخاب همسر آینده ی خود اطلاعات كافی كسب كنند و سپس اقدام به ازدواج نمایند .
ما در جوامع مختلف و در جامعه ی خود ، شاهد بسیاری از ناسازگاریهای خانوادگی و از هم پاشیدگی ِ خانواده ها هستیم كه مهمترین عوامل آن ، عدم شناخت و درك صحیح زن و مرد از یكدیگر و در نتیجه داشتن انتظارات و توقعات مبهم و غیر واقع بینانه از یكدیگر است .
●اهمیت و ضرورت ازدواج
ازدواج یك پیمان مقدس است كه در میان تمام اقوام و ملل و در تمام زمانها و مكانها وجود داشته است . سنت دیرینه ای كه در آن زن و مرد زندگی مشتركی را آغاز می كنند و پیمان می بندند كه مُصاحب ، یار و غمخوار یكدیگر را خوشبخت كنند ، خود و همدیگر را بهتر بشاسند . به یكدیگر عشق بورزند و با ازدواج خود بر تنهایی خویش پایان دهند .
ازدواج یك نیاز و خواست طبیعی زن و مرد است و همه مكاتب سالم در جوامع بشری به ویژه مكاتب آسمانی و خاصه دین مُبین اسلام بر آن صحه نهاده و پیروان خود را به ازدواج دعوت و ترغیب كرده است . پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله می فرماید : هیچ بنایی در اسلام بنیانگذاری نشده است كه نزد خداوند محبوبتر از ازدواج باشد .
بنابراین فواید بسیاری بر ازدواج مترتـّب است ، زیرا ازدواج از فطرت و آفرینش ویژه انسانها مایه می گیرد و از ضروریات زندگی انسان به شمار می آید .
●هدف از ازدواج
ازدواج از ضروریات زندگی انسان به شمار می آید و هدفها و نیازهای بی شماری را تأمین می كند . از جمله مهمترین هدف های ازدواج می توان نیل به آرامش و سكون ، بقای نسل ، تكمیل و تكامل ، سلامت و امنیت اجتماعی و سرانجام تأمین نیازهای روانی ـ اجتماعی در فرد را نام برد .
۱ـ نیل به آرامش و سكون
مهمترین نیازی كه بر اثر ازدواج تأمین می شود ، نیاز به آرامش ، امنیت و آسودگی است . این نیاز كه در سرشت آدمی ریشه دارد به حدی حائز اهمیت است كه خداوند متعال در بیان فلسفه ازدواج در سوره روم ، آیه ۲۱ چنین می فرماید : « یكی از آیات الهی این است كه برای شما از جنس خودتان جفتی را بیافرید تا با او انس بگیرید و آرامش بیابید و در بین شما دوستی و مهربانی قرار داد ، و در این امر برای افرادی كه اهل تفكر باشند ، آیات و نشانه هایی وجود دارد .» بنابراین قرار دادن زوج ( همسر ) برای هر فرد ، موجب آرامش و امنیت خاطر است و ایجاد محبت و الفت بین زن و مرد در زندگی خانوادگی نیز از نشانه های حكمت و رحمت پروردگار است ، در واقع محیط خانه وسیله آرامش روحی زن و مرد قرار داده شده است .
۲- تكمیل و تكامل
هیچ انسانی به تنهایی كامل نیست ، به همین جهت پیوسته در جهت جبران نقص و كمبود خویش تلاش می كند . دختران و پسران جوان پس از دوران بلوغ و جوانی ضمن آنكه در صدد رسیدن به استقلال فكری هستند برای جبران نواقص خود و تأمین نیازهای بی شمار خویش به سوی ازدواج سوق داده می شوند ، و با گزینش همسری شایسته موجبات رشد و تكامل خویش را فراهم می كنند . هنگامی كه فرد در كانون یك زندگی مشترك قرار می گیرد ، در سایه انس و الفت و محبت و روابط نزدیك و صمیمانه ، بیشتر احساس مسئولیت می كند ، استقلال می یابد ، زندگی خویش را هدفدار می كند و از ثمرات كسب و كار و تلاش خود در واحد خانواده نوبنیاد خویش بهره می گیرد .
در زندگی زناشویی زن و مرد از تشویقها ، حمایتها ، رهنمودها و كمكهای یكدیگر بهره مند می گردند در برخورد با مسائل و مشكلات زندگی از تعاون و همكاریهای همسر خویش استمداد می جویند . به همین دلیل برخورداری از همسری مؤمن و شایسته یكی از بزرگترین نعمت های الهی است كه برای دنیا و آخرت انسان سودمند خواهد بود .
۳ـ سلامت و امنیت اجتماعی
ازدواج و بنای خانواده ، یكی از ارزشمندترین و مقدس ترین اقدامات برای هر انسان تلقی می شود ، به گونه ای كه هیچ اقدام اجتماعی دیگری را نمی توان از جهت ارزش با آن مقایسه كرد . خانواده یك گروه و واحد اجتماعی است که در برگیرنده ی بیشترین ، عمیق ترین و اساسی ترین مناسبات انسانی می باشد . ازدواج و تأسیس كانون خانوادگی ، برای سلامت ، امنیت و سعادت اجتماع ، سودمند و ضروری است . هر گاه جوان ها به موقع ازدواج كنند ، به كانون گرم خانواده دل ببندد و بنیاد خانواده مستحكم باشد ، به گونه ای قابل ملاحظه از فسادها ، پلیدیها ، انحرافها ، بی بندو باریها ، قتل ها و جنایت ها كاسته خواهد شد
۴ـ تأمین نیازهای روانی ـ اجتماعی
ازدواج از نظر طبیعی برای انسان نوعی كمال محسوب می شود و انسان بر اساس قانون آفرینش و حكم فطرت ، برای تأمین نیازهای مختلف روانی ـ اجتماعی خود و نیز برای بقای نسل ، آرامش جسم و روان و حل مشكلات گوناگون زندگی به ازدواج نیازمند است .
●ویژگیهای لازم برای ازدواج
مشاوره های خانوادگی و مطالعات و تحقیقات نشان می دهد كه بسیاری از مشكلات زن و شوهرها قابل پیش بینی و در نتیجه قابل جلوگیری خواهد بود . اگر زن و مرد ، دختر و پسر قبل از ازدواج آگاهی های لازم را درباره خود و همسری كه انتخاب می كنند ، داشته باشند . بنابراین آموزش پیش از ازدواج یك ضرورت مسلم است كه دختر و پسر را برای مهمترین تصمیم گیری و انتخاب در زندگی شان و نیز فرایند دشوار و پیچیده و درعین حال مطلوب و دلنشین ازدواج آماده می كند تا با آگاهی ، دانش و بینش كافی درباره خود و همسر آینده شان اقدام به ازدواج كنند و از عهده نقش های خویش به عنوان زن و شوهر به خوبی برآیند .
دختر و پسری كه می خواهند ازدواج كنند باید دارای شرایط لازم جسمانی ، روانی ، عقلی ، اجتماعی و اخلاقی باشند كه در زیر ، هر یك از این ویژگیها مورد بحث و تحلیل قرار خواهد گرفت.
۱ـ رشد جسمانی
در شناخت میزان رشد جسمانی دختر و پسر ، نه فقط باید ارتباط و همبستگی ابعاد گوناگون رشد را در نظر گرفت ، بلكه رابطه رشد جسمانی با عوامل روان شناختی حائز اهمیت بسیار است . به بیان دیگر ، بین رشد جسمانی و سازگاریهای روانی - اجتماعی ِ فرد ارتباط نزدیك وجود دارد. رشد جسمی در میزان و الگوی رشد جسمانی ، گوناگونی های بسیاری را به همراه دارد و این حادثه بدون شك از نظر روان شناختی مهمترین و معنی دارترین حادثه ای است كه در طول فرایند رشد جسمانی اتفاق می افتد .۲ـ رشد عقلی
رشد عقلی ، عبارت است از مجموعه فعالیت های فرد كه به ادراك ، فهم ، تشكیل مفاهیم ، بررسی معانی ، تفكر و تعقل ، پیش بینی و استنتاج ، برنامه ریزی ، تعیین هدف و انتخاب راهبردهای برای رسیدن به هدف منتج می شود . اندیشه ، دیدگاه و نگرش فرد نسبت به زندگی جنبه عقلانی شخصیت فرد است .
رشد فكری پس از بلو غ جسمانی رو به تكامل می رود . پس از بحرانهای بلوغ ، فرد استعدادها ، تواناییها و امكانات محیطی خود را بهتر می شناسد و نسبت به شخصیت خود بیشتر آگاهی می یابد . در نتیجه تصمیماتش بیشتر از عقل نشأت می گیرد تا از احساسات .
حضرت علی (ع) در تعریف عقل می فرماید : عقل آن چیزی است كه راه ضلالت را از خوشبختی تمییز می دهد و عاقل كسی است كه هر كاری را در جای خود انجام دهد .
فردی كه از رشد عقلی برخوردار است دارای ویژگی های زیر می باشد :
۱)از مسائل درك و فهم بهتری دارد ، برای مثال می داند كه چرا ازدواج می كند .
۲) در زندگی دارای هدف است .
۳) برای رسیدن به هدف واهداف خود در زندگی برنامه ریزی می كند .
۴) در تصمیم گیری های خود بیشتر از عقلش تبعیت می كند تا از احساساتش .
۵) انتظاراتش از خود و دیگران واقع بینانه است .
۶) توانایی حل مساله را دارد ، یعنی درباره ی هر مسأله می اندیشد و راه های حل آن را مورد ارزیابی قرار می دهد .
۷) از خود و محیطش شناخت دارد .
۸) در مواجهه با مشكلات ، موضع گیری های صحیح و اصولی دارد .یعنی به جای فرار از مشكلات و یا نادیده گرفتن آنها سعی می كند با آنها برخورد اصولی كند .
۹) فردی مسئولیت پذیر است و مسئولیت اعمال ، رفتار و تصمیماتش را بر عهده می گیرد .
۱۰) بر رفتار كودكانه خویش غلبه كرده است و مطابق سن و رشد خود عمل می كند .
۳ـ رشد عاطفی
انسان موجود چند بعدی و در عین حال بسیار پیچیده است . با تمامی ارزش هایی كه برای عقل متصور است ، اما تمام سعادت بشر در گرو تكامل عقل نیست ، بلكه سرمایه ی مهم دیگری به نام عواطف و احساسات در انسان وجود دارد كه به اندازه ی عقل مهم است . انسان به كمك عقل و عاطفه ( دوش به دوش هم ) راه تعالی و تكامل را طی می كند .
رشد عاطفی و احساسی از شرایط لازم برای ازدواج است و دارای محاسن و مزایای بسیاری است :
۱) عواطف و احساسات ، قدرت محركه ی انسان می باشد .
۲) عواطف و احساسات ، عامل اتصال و پیوستگی و تلطیف انسانها و جوامع است .
۳) مهر ، محبت و عواطف از مهمترین عوامل موفقیت در زندگی زناشویی است .
فرد برخوردار از رشد عاطفی ، مهار احساسات منفی و مثبت خود را در دست دارد . او در ابراز خشم و ترس ، گریه و شادی ، محبت و غیره در محدوده ی مورد قبول جامعه عمل می كند ، نه همانند یك كودك .
رشد عاطفی نیز مانند رشد عقلی به سن تقویمی نیست ، بلكه به میزان یادگیری ، تجارب فرد و از همه مهمتر درتعامل عاطفی كودك با والدین و دیگر بزرگسالان آموخته می شود . رشد عاطفی مانند رشد جسمانی از لحظه ی تولد آغاز می شود و حتی رفتار عاطفی كودك در هنگام تولد مشاهده می گردد و بر اثر تعامل با خانواده و دیگر افراد در جامعه رشد می كند ؛ پس اكتسابی است .
۴ـ رشد اجتماعی
رشد اجتماعی ، رابطه ی نزدیكی با رشد عقلی و رشد عاطفی دارد . انسان دارای چهار دنیای اجتماعی است : خانواده ، مدرسه ، شغل و دوستان كه فرد را باید از نظر اجتماعی در آنها مورد ارزیابی و بررسی قرار داد . فردی كه از رشد اجتماعی برخوردار است روابط اجتماعی را بهتر درك می كند ، به دیگران احترام می گذارد ، حقوق دیگران را محترم می شمارد و نقش ، وظایف و مسئولیت های مربوط به خویش را به نحو احسن انجام می دهد . چنین فردی محیط زندگی و اجتماع خویش را خوب می شناسد ، به ارزش ها و فرهنگ جامعه احترام می گذارد و رفتار خویش را با ارزش ها و رفتار مطلوب در خانواده ، مدرسه و جامعه تطابق می دهد ؛ ضمن آن كه در فعالیت های اجتماعی مشاركت دارد و مسؤلیت های اجتماعی را می پذیرد . امام صادق (ع) می فرماید : « كسی كه ازدواج می كند باید همسرش را اكرام كند .» یعنی به او احترام بگذارد و گرامی اش بدارد .
به بیان كوتاه ، فردی كه از رشد اجتماعی برخوردار است :
۱) در فعالیت های مختلف درگیر است .
۲) وظایف و مسئولیت های خویش را انجام می دهد .
۳) توانایی ایجاد ارتباط اجتماعی با دیگران را داراست .
۴) مسئولیت پذیر است .
۵)در برخورد با افراد دیگر رفتار سازگارانه ای دارد .
۶) در موقعیت های مختلف ، متناسب با آنها عمل می كند .
رشد اجتماعی نیز اكتسابی است و فرد مهارت های مربوط به آن را در خانه ، مدرسه و اجتماع فرا می گیرد .
۵ - رشد اخلاقی
از شرایط لازم برای ازدواج ، رشد اخلاقی است . اخلاق یعنی خودنظمی در اعمال و رفتاری كه در آن رفاه فرد و دیگران هر دو مراعات شود .
اخلاق ، مجموعه ای از آداب و رسوم ، عادات و الگوهای رفتاری است كه با معیارهای مطلوب گروهی كه انسان با آن زندگی می كند تطابق دارد .
روابط در زندگی زناشویی همانند هر ارتباط اجتماعی دیگرِ بین انسانها ، با در نظر گرفتن ارزش های اخلاقی و معنوی زن و مرد است كه منجر به سعادت و معنویت زندگی آنان می گردد .
اخلاق عبارت از آن چیزی است كه باید باشد . علمای اخلاق و انبیای الهی ، جامعه را از آنچه كه هست به سوی آنچه كه باید باشد ، سوق می دهند . پیامبر گرامی ما می فرماید : « من برای تكمیل اصول اخلاق و فضیلت برانگیخته شده ام . بسیاری از امور و مسائل زندگی زناشویی در چهارچوب اخلاق و فضایل اخلاقی قابل حل است و هر اندازه زن و شوهر متخلق به اخلاق و رفتار پسندیده مانند صداقت و گذشت ، درستی و فداكاری و ... باشند ، زندگی شان از سلامت و آرامش بیشتری برخوردار خواهد بود .
اخلاق آموختنی است و یادگیری ارزش های اخلاقی از سه طریق اتفاق می افتد :
۱) پاداش و تنبیه
۲) تقلید ناخودآگاه از افرادی كه فرد با آنها زندگی كرده است و ایده آلهای او را تشكیل می دهند .
۳) از طریق تفكر . اندیشه و تعمق درباره ی پی آمدهای رفتار و نتایج رعایت اصول اخلاقی در موقعیت های مختلف .
امام صادق (ع) در كتاب الاخلاق می فرماید : « برای اقدام به هر كاری به كارگیری فكر و اندیشه و مطالعه جوانب مختلف آن و مال اندیشی شرط موفقیت و پیروزی است . »بنابراین تردید نیست كه اخلاق را باید یكی از مهمترین معیارها و شرایط ازدواج محسوب داشت .

منبع : تبیان