یک کلمه و یک نامه

نویسنده : مستشارالدوله - یوسف‌بن‌کاظم
به اهتمام : صادق‌فیض - سیدمحمد
محل نشر : تهران
تاریخ نشر : ۱۳۸۲/۰۹/۰۹
رده دیویی : ۹۵۵.۰۷۴۵۰۹۲
قطع : رقعی
جلد : شومیز
تعداد صفحه : ۱۲۰
نوع اثر : تالیف
زبان کتاب : فارسی
شماره کنگره : DSR۱۳۹۱/م۵آ۳
نوبت چاپ : ۱
تیراژ : ۱۵۰۰
شابک : ۹۶۴-۹۴۸۶۴-۲-۹

رساله یک کلمه اثر میرزا یوسف مستشارالدوله تبریزی, از نوشته های مشهور و تاثیرگذار مشروطه است. میرزا یوسف, دیپلمات ایرانی عصر ناصری در روسیه و فرانسه بود. او پس از مشاهده وضع قوانین و رفتار متقابل دولت با مردم, سعی کرد تجربیات سیاسی ـ اجتماعی خود را در قالب این رساله عرضه نماید. این رساله, در زمره نخستین آثار مکتوب فارسی درباره قوانین و رعایت حدود اختیارات حاکم و ملت است. تاریخ تحریر این رساله به پیش از نهضت مشروطه و قبل از تهیه قانون اساسی در ایران باز می گردد و بدون شک در ظهور آنها موثر بوده است. مستشارالدوله بعدها برای اجرایی شدن نسخه اش, نامه ای نیز به ولیعهد ـ مظفرالدین میرزا ـ نوشت که آن نامه نیز پیوست همین کتاب است. در این کتاب, ابتدا به زندگی میرزا یوسف تبریزی اشاره شده, سپس درباره افکار و اندیشه های او به ویژه در یک کلمه سخن به میان آمده, آن گاه متن کامل رساله موسوم به یک کلمه درج شده است. پس از آن, سپس نامه یاد شده به مظفرالدین میرزا چاپ شده و در پایان برخی از گزارش ها و اسناد مستشارالدوله فراهم آمده است. متن رساله یک کلمه با مقدمه ای در شرح رساله و حقوق عامه فرانسه آغاز می شود. این رساله شامل نوزده فصل, و خاتمه است: 1ـ مساوات در اجرای قانون, 2ـ ضوابط انتخاب کارگزاران, 3ـ آزادی فردی, 4ـ امنیت جان, آبرو, مال, 5ـ دفع ظلم, 6ـ آزادی نشر, 7ـ آزادی اجتماعات, 8ـ تدبیر حکومت در اختیار مردم, 9ـ حق انتخاب وکیل, 10ـ تعیین مالیات, 11ـ بودجه نویسی, 12ـ مسئولیت حاکمان در برابر قانون, 13ـ تقسیم قدرت, 14ـ عدم عزل قضات, 15ـ هیئت منصفه, 16ـ اعلام توافقات سیاسی, 17ـ منع شکنجه, 18ـ آزادی کسب و پیشه, 19ـ آموزش و پرورش.