کاهش ریسک افزایش کارآیی

در دهه های اخیر با فروپاشی نظام های اقتصادی دولتی در بلوك شرق و برخی كشورهای دیگر، ایجاد بورس كالا با رویكردی معطوف به اصلاح نظام بازار، ساختار توزیع و ایجاد رقابت صورت گرفته است كه ضرورتی اجتناب ناپذیر در اغلب كشورهای در حال گذار، از اقتصاد دولتی به اقتصاد مبتنی بر بازار رقابت محسوب می شود.
بازار محصولات كشاورزی در ایران همواره با محدودیت ها و دشوار ی های ساختاری روبرو بوده و بخش عمده ای از این مشكلات، مربوط به توسعه نیافتگی اقتصاد كشاورزی ما و همچنین ساختار سنتی و ناكارایی بازار محصولات كشاورزی است، با توجه به همین مسائل تفكر ایجاد بورس كالاهای كشاورزی به صورت قانون درآمده و راه اندازی شد.
نوسان بسیار شدید قیمت محصولات كشاورزی و ناپایداری آن، یكی از عمده ترین مشكلات بخش كشاورزی در ایران است كه این نوسان ها موجب نگرانی و عدم اطمینان كشاورزان نسبت به درآمدهای مورد انتظارشان می شود. در كنار نوسان شدید، نبود شفافیت و گردش نداشتن اطلاعات در بازارهای محلی، حضور گسترده دلالان و واسطه ها، فقدان یك بازار رقابتی كارآمد و فراگیر برای دادوستد، ضرورت ایجاد بورس كالاهای كشاورزی را نمایان می سازد كه با استفاده از یك بازار رقابتی شفاف و كارآمد است كه می تواند تا حد قابل ملاحظه ای معضلات فوق را مرتفع سازد.
در حال حاضر در بورس كالاهای كشاورزی ایران ۴ نوع قرارداد نقدی، نسیه، سلف و آتی در نظر گرفته شده است كه فعلاً در آن محصولات كشاورزی به صورت نقدی و آتی مورد دادوستد قرار می گیرد.
به علاوه راه اندازی بورس كالاهای كشاورزی در ایران از نظر پیوستن به سازمان تجارت جهانی نیز مهم است. چنانچه بورس كالا بتواند ساختار رقابت كالا را در فعالیت های بازاریابی به وجود آورد، به طور كلی كارایی بازاریابی داخلی و بین المللی محصولات كشاورزی نیز بهبود می یابد.
از سوی دیگر، ایجاد بازار بورس كشاورزی انگیزه ای برای توسعه و سرمایه گذاری در بخش كشاورزی به وجود می آورد. مسأله دیگر بیمه محصولات كشاورزی در سال های اخیر است كه بیشتر شامل موارد كلی (مانند سیل، آتش سوزی، خشكسالی و غیره) است و ریسك قیمت را كه نوعی ریسك شرطی است دربرنمی گیرد. به این ترتیب با ایجاد بورس كالاهای كشاورزی، صنعت بیمه و بورس كالا می توانند مكمل یكدیگر عمل كنند. كشاورز نیز با بیمه كردن محصولات خود و اطمینان بیشتر در مورد قراردادهای آتی و اختیار معامله متعدد، به فروش محصولات خود می پردازد.
شركت های بیمه با دستیابی به اطلاعات موجود در بورس كالاهای كشاورزی بهتر می توانند تصمیم گیری كنند كه این خود مقوله ای بسیار مهم بوده و چنانچه ابعاد این بحث به طور كارشناسی مورد بررسی قرار گیرد، می تواند تحول بسیار مثبتی در كشاورزی به وجود آورد، زیرا نااطمینانی از قیمت بین فاصله كشت تا برداشت عامل مهمی در تصمیم گیری تولیدكنندگان و كشاورزان است.
مسأله مهم دیگر در عملكرد بورس به ضمانت اجرایی قراردادها برمی گردد، به طوری كه سازمان در مقابل خریدار كالا، فروشنده و در مقابل فروشنده كالا، خریدار باشد. بخصوص برای قراردادهای آتی. در پایان برای عملكرد بهتر بورس كالاهای كشاورزی موارد زیر توصیه می شود:
۱) اطلاع رسانی و آشناسازی گروه های مختلف به خصوص فعالان و مرتبطان بخش كشاورزی با بورس محصولات كشاورزی
۲) افزایش عرضه و تقاضا
۳) استانداردپذیر كردن كالاها
۴ ) عدم انحصار و كنترل از سوی دولت، در شرایط بحرانی دولت باید به عنوان ناظر و تنظیم كننده بازار و به عنوان عرضه كننده یا تقاضاكننده كالا عمل كند
۵ ) اعمال سیاست های مالیاتی می تواند ابزاری تشویقی به شمار آید، برای مثال تخفیف مالیاتی و یا سیاست های یارانه ای می تواند وسیله ای برای ترغیب كشاورزان به فروش محصول در بورس كالا باشد
۶ ) تسهیل قوانین بانك ها به نحوی كه با تأمین مالی افراد فعال در بورس و یا صنایع جانبی مانند انبار، حمل ونقل، بسته بندی و استاندارد، فعالیت های بورس به سهولت انجام گیرد.

منبع : روزنامه ایران