انجره در یک نگاه

● نام‌ها:
▪ انگلیسی: Roman nattle
▪ آلمانی: Pillen-Brennessel, Pillennessel
▪ عربی: قریض، انجره، نبات النار
▪ فارسی: انجره، گزنه
● گیاه‌شناسی
▪ یک ساله یا دوساله
▪ پراکندگی وسیع در غالب نواحی اروپا، مخصوصاً مناطق غربی و جنوبی آن و همچنین در شمال آفریقا، جنوب و جنوب‌غربی آسیا است.
▪ در مازندران: دره هراز
▪ مغرب ایران: کرمانشاه، کوه نوه نزدیک گزند، سریل زهاب
▪ لرستان: ۸ کیلومتری میرآباد
▪ خوزستان: نزدیک بهبهان، ۴۰ کیلومتری شمال اندیمشک در ارتفاعات ۵۰۰ تا ۶۰۰ متری فارس: شاهپور سابق در ۹۰۰ متری، جهرم، کونارتخته، کازرون و غیره.
اعضاء هوائی آن پوشیده از تار و دارای رنگ سبز روشن است.
ارتفاع ساقه آن بین ۲۰ سانتی‌متر تا یک متر می‌باشد.
برگ‌های بیضوی نوک‌تیز یا دندانه‌های درشت و گل‌هائی به دو صورت نر و ماده دارد. آنچه که تشخیص آن را آسان می‌سازد آن است که مجموعه گل‌های ماده گیاه وضع مدور با ظاهر کاملاً متمایز دارد و بر روی دم گل دراز و خمیده با آویخته‌ای نیز ظاهر می‌شود، دان گیاه سبز رنگ، یراق، نسبتاً مدور و دارای دو سطح می‌باشد.
● مطالعات جدید
به‌طور کلی که بالینی و آزمایشگاهی هم در مورد بررسی مواد مؤثر و هم بر روی درمان روی این گیاه بسیار کم انجام پذیرفته است.
در یک مطالعه خاصیت عصاره پترولیوم اثری بذر انجره بر التهاب بررسی شده است. این مطالعه نشان داده است که این نوع عصاره بر مدل کاراجینان اثر ضدالتهابی داشته است.
در مقاله دیگر اثر انجره در موش‌های دیابتی شده توسط استرپتوزوزسین بررسی شده است. این مقاله نشان داده است که این گیاه موجب کاهش قند خون شده است.
در مقاله‌ای با روش کروماتوگرافی سروتونین و در مقاله‌ای دیگر با همین روش آلکالوئید بوفوتنین (Bufotenine) از این گیاه استخراج شده است.
دانه این گیاه دارای موسیلاژ و مواد روغنی فراوان است.
خصوصیات درمانی انجره کاملاً شبیه گزنیه دوپایه (Urtica dioica) می‌باشد.
● سنجد
سنجد (غبیرا)
درخت سنجد که به‌صورت درختچه بزرگ یا درخت کوچکی دیده می‌شود. دارای برگ‌های بیضی نیزه‌ای است. روی برگ‌های آن نقره‌ای کبود و پشت آن نقره‌ای است این رنگ حالت خاصی به برگ می‌دهد که به‌نظر می‌رسد روی آن را اغیار گرفته است. وجه تسمیه آن به غبیرا نیز بدین علت است چرا که غبیرا در زبان عربی، به معنای گرد و خاک روی آن نشست می‌باشد. سنجد گل‌های زرد رنگ بسیار معطری دارد به‌طوری که در کتاب‌های طب سنتی ذکر شده در جائی‌که درخت گل‌دار آن باشد بوی آن به اطراف تا هفت هشت خانه می‌رسد“.
طبیعت میوه آن سرد در اول و خشک در دوم می‌باشد و خشکی خام آن بیشتر است. مزاج گل آن نیز در درجه دوم گرم و خشک می‌باشد. افعال و خواص: سنجد مقوی و مفرح می‌باشد و در بیماری‌های مختلف مورد استفاده می‌باشد.
▪ میوه سنجد در درمان بیماری‌های زیر به‌کار می‌رفته است:
۱) سردرد ناشی از بخار معده
۲) سرفه گرم
۳) تقویت معده و قوت ماسکه این عضو
۴) تسکین‌دهنده قی
۵) از بین‌برنده صفرا
۶) مانع بالا رفتن بخار معده و نیز مانع ریزش مواد به معده می‌باشد.
۷) حابس اسهال
۸) سحج صفراوی (زخم‌های سطحی دستگاه گوارش)
۹) تعدیل‌کننده مزاج اطفال
علاوه بر میوه، گل و برگ سنجد نیز کاربرد فراوانی داشته است. گل سنجد در بیماری‌های مغز مانند فالج و کزاز و تقویت دماغ استفاده می‌شد و علاوه بر آن در بیماری‌های تنفسی مانند آسم و زخم‌های ریه و نیز تقویت معده و جگر و گشودن سده‌ها و تحلیل ریاح کاربرد داشته است. استشمام رایحه گل سنجد در افزایش میل جنسی تأثیر دارد. عرق گل سنجد محل ریاح معده می‌باشد.
از برگ آن نیز به‌صورت ضماد بر روی جراحت‌ها و رخم‌ها استفاده می‌شده است. روغن سنجد نیز در مفاصل و استرخا، و دراز کردن موی مجرب می‌باشد.حداکثر مقدار خوراکی آن از میوه ۵۰ عدد و از گل به اندازه یک مثقال می‌باشد.

۱) زکریای رازی، ابوبکر محمد، الحاوی، انتشارات امپراطوری عثمانی، بمبئی، ۱۸۸۶
۲) ابن‌سینا، حسین. ”قانون در طب“، عبدالحسین شرفکندی، تهران، سروش، ۱۳۶۷
۳) عقیلی خراسانی، محمدحسین ”مخزن‌الادویه“ لکنهور. ۱۳۷۴ هـ.ق.

منبع : فصلنامه عطارنامه