شناسایی و معرفی توده‌های جنگلی طبیعی استان تهران

با گسترش شهرها و مراکز سکونتی، بسیاری از اجتماعات گیاهی محو و نابود می‌شوند. نمونه بارز این موضوع در ارتفاعات استان تهران مشهود است. در حالی‌که مساحتی کمتر از ۵ درصد سطح حوزه‌های کوهستانی شمالی استان تهران را توده‌های درختی و درختچه‌ای تشکیل می‌دهد، همین سطح ناچیز نیز با خطر جدی تجاوز و تخریب روبه‌روست.
به نظر می‌رسد گسترش شبکة جاده‌های ارتباطی در البرز، افزایش تقاضای زمین در مناطق ییلاقی و افزایش بی‌رویة ارزش زمین، ناشناخته ماندن توده‌های جنگلی و ضعف مدیریت منابع طبیعی طی سالها، از جمله عوامل گسترش ساخت و ساز در عرصه‌های ملی کوهستانی باشد. بدین ترتیب، شناسایی و معرفی توده‌های جنگلی به‌عنوان اولین گام در حفاظت و مدیریت مد نظر قرار گرفت. جنگل‌های طبیعی استان تهران که بیشتر مربوط به کوهستان‌های البرز جنوبی‌اند، در ناحیه رویشی ایران و تورانی قرار گرفته و دربردارنده پوشش‌گیاهی خاص این ناحیه هستند. درختان و درختچه‌های فلور کوهستانی ایران وتورانی به‌طور عمده به‌صورت پراکنده رویش داشته و در برخی مناطق به‌طور متراکم‌تر تشکیل توده‌های جنگلی، یا بیشه‌هایی را می‌دهند ( الگوی پراکنش خوشه‌ای ). این توده‌ها نقاط برجسته ناحیة رویشی ایران و تورانی بوده و زیستگاه جانوران و پرندگان متعددی نیز هستند.
در واقع ‌باید از این توده‌ها به‌ منزله اکوسیستم‌های ویژه و ارزشمند یاد کرد. در این تحقیق سعی شده است تا این‌گونه اکوسیستم‌ها در محدودة استان تهران‌، شناسایی و معرفی شوند. بااین‌هدف بیش از ۷۰ توده، شناسایی و معرفی شد. تیپ جنگلی استان به سه تیپ سوزنی برگ، پهن برگ درختی و پهن برگ درختچه‌ای تقسیم شد و جمع بندی داده‌ها بر این اساس صورت گرفت: در گروه اوًل، ارس (Juniperus polycarpos )، در گروه دوم، بنه ( Pistacia mutica ) و در گروه سوم، شیر خشت (Cotoneaster spp. ) و بادام کوهی (Amygdalus lycioides ) گونه درختی و یا درختچه‌ای غالب هستند. همچنین رویشگاه‌هایی با غلبه نارون، سیب وحشی ( سیب ترش )، بید، صنوبر، توس، بادامک، سماق، زرشک و نسترن وجود دارند. مساحت عموم توده های موجود از حدود نیم تا ۴۰۰ هکتار متغیر است. در این تحقیق فلور درختچه‌ای و درختی استان نیز ارائه شده که شامل بیش از یکصد و ده گونه است. خانوادة گل سرخیان با بیش از ۴۰ گونه، ۳۷ درصد فلور درختی و درختچه‌ای استان را تشکیل می‌دهد. در مجموع، ارس، بادام کوهی، زرشک، نسترن، بنه، شیرخشت، ارجنک ( تنگرس )، راناس، بادامک، تا، پلاخور، سماق و بید از عناصر اصلی درختی و درختچه‌ای بومی استان تهران به شمار می‌آیند. عمده عناصر درختی و درختچه‌ای استان مربوط به ناحیة رویشی ایران وتورانی بوده و فقط در وسعت ۳۴۰ هکتار در شمال شرق استان، عناصر رویشی هیرکانی مشاهده می‌شود.

نویسنده : هومن روانبخش ـ وحید اعتماد

منبع : محیط شناسی