سوگ‌ها و عزاها ، استان آذربایجان شرقی

مردم آذربایجان سوگواری‌های مربوط به ماه مبارك رمضان و عاشورا و تاسوعا را مانند سایر نقاط ایران انجام می‌دهند، ولی سوگواری‌های خصوصی آن‌ها ویژگی‌های خاصی دارد كه شرح مختصر آن از قرار زیر است :
مراسم سوگواری پس از فوت شخص، بالای سر او یا در خانه و یا به هنگام دفن در گورستان اجرا می‌گردد. شعرهایی كه در این مراسم خوانده می‌شود،‌ «آغی» نام دارد. در این شعرها متوفی را به خوبی تعریف و توصیف می‌كنند و نقایص و معایب او را به فراموشی می‌سپارند.
در بین مردمان گریه كردن برای قهرمانان فوت شده یكی از آداب و عادات رسمی بود. روزی كه قهرمان می‌مرد، مردم را در یك جای معین جمع می‌كردند و برای آنها میهمانی ترتیب می‌دادند. «آغیچی» یا مرثیه‌خوان، نخست از قهرمانی‌ها و خوبی‌های متوفی صحبت می‌كرد، سپس به آهنگی غم‌‌انگیز برای قهرمان «آغی» می‌‌خواند.
آغی‌‌ها در طی زمان‌های طولانی نه تنها برای قهرمانان، بلكه برای همه فوت‌شدگان خوانده می‌شد و به همین جهت در ادبیات فولكلوریك مردم آذربایجان تعداد آن‌ها زیاد و از نظر مفهوم و معنی رنگارنگ هستند :

آذری فارسی
آغاجدا خزه‌ل آغلار برگ‌ها روی درخت می‌گریند
دیبینده گؤزه‌ل آغلار و زیبارویی در زیر آن.
بئله اوغلو اؤلن آنا چنین پسر مرده مادری
سرگردان گزه‌ر آغلار سرگردان می‌گردد و می‌گرید

جان قارداش، جانیم قارداش جان برادر، جانم برادر
آغلاییر جانیم قارداش جانم می‌گرید برادر
باش قویوم دیزین اوسته سرم را روی زانویت بگذارم
قوی چیخسین جانیم قارداش تا جان بدهم، برادر
باغچادا تاغیم آغلار در باغچه بوته‌هایم می‌گریند
باسما یارپاغیم آغلار دست نزن كه برگ و بارم می‌گرید
نه قدر ساغام آغلارام تا زنده‌ام خودم می‌گریم
اؤلسم تورپاغیم آغلار وقتی كه مُردم خاكم می‌‌گرید

‌