توصیف یوزپلنگ آسیایی

دست و پاهای بلند، بدنی باریک و کشیده، سینه فراخ و شکم بالای او شبیه تازی است ولی بر خلاف سگ سانان سر کوچک و گرد، پوزه ای کوتاه و گوش هایی کوچک و گرد دارد. به طور کلی می توان آن را به" سگی با کله گربه" تشبیه نمود. رنگ پشت زردکمرنگ تا زرد متمایل به قرمز و زیر بدن سفید است. خالهایی گرد، سیاه و توپر و موهایی زبر و نسبتا کوتاه دارد.
در بالغین خال های روی دم تدریجا در نیمه انتهایی به حلقه هایی بدل می شود که سیاه رنگ اند و آخرین حلقه پهن تر است. سر یوزپلنگ کوچک و گرد است و چشمانش در بالای کاسه سر قرار دارد. خط سیاه شکیلی معروف به خط اشکی از گوشه چشمان یوزپلنگ تا اطراف بینی و دهانش امتداد دارد که احتمالا چشمان او را از آفتاب مصون می دارد و در شکار به او کمک می کند. جانور بالغ ناخن‌هایی کند و نیمه تورفته دارد که برخلاف سایر گربه سانان جمع نمی شوند.( هرچند بچه ها تا ۶ ماهگی قادرند ناخن ها را جمع کنند.)
▪ اندازه:
طول سر و بدن یوزپلنگ بالغ بر ۱۱۲ تا ۱۳۷ سانتیمتر، طول دم ۶۴ تا ۸۶ سانتیمتر و بلندی شانه‌هایش ۷۱ تا ۸۴ سانتیمتر است و وزن حیوان به ۳۴ تا ۵۴ کیلوگرم میرسد. جنس نر یوز اندکی بزرگتر از جنس ماده است.( این اندازه ها مربوط به نمونه های جمعیت آسیایی است)
▪ خصوصیات:
برخورداری از ستون فقرات انعطاف‌پذیر، کبد و قلب بزرگ، سوراخ بینی گشاد، ظرفیت بالای ریه، بدن عضلانی و باریک، یوزپلنگ را تیزروترین شکارچی جهان ساخته است. آنها قادرند با سرعتی معادل ۱۱۰ کیلومتر در ساعت بدوند.
▪ زیستگاه:
یوزپلنگ در دشت های بازو تپه ماهورهای واقع در مناطق استپی و بیابانی نیمه کویری و زیستگاههای باز دیگری که طعمه در آن وجود داشته باشد دیده می شود. در ایران تعداد معدود یوزپلنگ آسیایی باقیمانده در مناطق حاشیه ای کویر مرکزی یافت می شوند
▪ عادت و رفتار :
یوزپلنگ از نظم اجتماعی منحصربه‌فردی برخوردار است. در ایران مطالعاتی درباره یوزپلنگ صورت نگرفته است، اما مطالعات انجام شده در آفریقا نشان می دهد که یوزپلنگ ماده به استثنای زمان مراقبت از توله ها به تنهایی زندگی می کند و یوز پلنگ نر در مراقبت از بچه ها نقشی بر عهده ندارد. توله ها به مدت هجده ماه در کنار مادرشان می مانند و طی این دوره که از اهمیتی بالا در در زندگی توله ها برخوردار است، چگونگی شکار و گریز از گزند شکارچیان دیگر مانند پلنگ، کفتار و گرگ را می آموزند.
در ۱۸ ماهگی توله ها از مادر جدا می شوند.
از این پس ممکن است توله‌ها با هم‌شیران خود حتی تا ۶ ماه به سر برند. در دو سالگی هم‌شیران مادهْ بقیه را ترک می کنند و نرهای جوان با هم می مانند.در واقع نرها به تنهایی یا همراه با برادران خونی خود زندگی می کنند اما ماده ها به جز زمان بچه داری، تنها زندگی می کنند. برخی از این گروهها برای خود حوزه ای تعیین میکنند تا یوزپلنگ ماده را برای جفت‌گیری جلب کنند.
این حوزه ها اغلب در جاهایی است که در آن طعمه و آب کافی وجود داشته باشد. در فصل جفت گیری هر نر برای خود قلمروی را انتخاب می کند، در این فصل نزاع های خشنی میان نرهای گروه در دفاع از حدّ و مرز قلمرو‌شان صورت می گیرد.
یوزپلنگ ها معمولاً صبح زود یا غروب به شکار می روند، پس از انتخاب طعمه که معمولا حیوانات ضعیف تر می باشند به صورت غیر محسوس به آنها نزدیک شده و پس از رسیدن به فاصله حدود ۱۰ تا ۳۰ متر حمله ناگهانی خود را شروع می کنند، پس از به زمین انداختن طعمه گلوی او را با دندان هایش فشار می دهد تا خفه شود. تعقیب طعمه معمولا ۲۰ ثانیه و به ندرت بیش از یک دقیقه بطول می انجامد و در این زمان بیش از ۵۰۰ متر شکارش را دنبال نمی کند. قریب به نیمی از تعقیب‌ها موفق‌آمیزند.
برخی اوقات شکارچیان دیگر نظیر گرگ طعمه او را از چنگش بیرون می آورند. یوزپلنگ مانند پلنگ قادر به پنهان کردن طعمه اش از دسترس سایر گوشتخواران نیست و به همین دلیل بعد از خوردن یک وعده غذا در بیشتر اوقات باقیمانده را از دست می دهد.
▪ تولیدمثل:
بلوغ جنسی در حدود ۲۰ ماهگی رخ می دهد. زمان بارداری ۹۵ روز و تعداد توله‌ها ۱ تا ۶ و معمولا ۴ تا ۵ عدد است. توله ها در هنگام تولد حدود ۳۰۰ گرم وزن و ۳۰ سانتیمتر طول دارند. رنگ آنها خاکستری تیره است و موهای بلندی بر پشتشان دارند. این موها چند فایده دارد، از جمله استتار آنها در میان بوته زار های خشک و پنهان نگاهداشتن آنها از دیدرس شکارچیان دیگر. این موها همچنین توله یوز را به" رودک که حیوان مهاجمی است شبیه می کند، که نوعی جنبه دفاعی دارد. بچه ها به دلیل جمع شدن ناخنها تا شش ماهگی قادرند از درخت بالا بروند.
▪ تغذیه:
یوزپلنگ در ایران عمدتاً از جبیر، آهو، قوچ و میش، کل و بز و خرگوش وحشی تغذیه می کند.

منبع : وب سایت پروژه حفاظت از یوزپلنگ آسیایی