تنظیم مقررات، سازمانی برای فردا

«انتقال هر گونه صوت، تصویر و هرگونه علامتی در انحصار شرکت مخابرات ایران است.» این عبارت نه این که مربوط به سال‌های دور باشد، بلکه مربوط به همین یکی دو سال قبل است. تا سال ۲۰۰۴ میلادی یعنی عصری که خواسته و ناخواسته خانه‌های ما را امواج مختلف رادیویی و انواع سرویس‌های مخابراتی از قبیل تلفن همراه و ماهواره و اینترنت و... پر کرده، شرکت مخابرات ایران می‌توانست با استناد به قانون تاسیس آن، مانع هر گونه فعالیت مخابراتی و ارتباطی از طریق هر مدیایی شود. به عبارت بهتر تا سال ۲۰۰۴ قانون حاکم و مورد استناد در محاکم، قانونی بود مربوط به سال‌های خیلی دور (۱۳۵۰ شمسی).
این قانون آنقدر کهنه بود که هیچ نقشی را نمی‌توانست در عصر ارتباطات ایفا کند. نام سنتی وزارتخانه متولی امور مخابراتی، «پست و تلگراف و تلفن» وزیر وقت را نیز کلافه کرده بود به گونه‌ای که علیرغم عدم طی مراحل قانونی، قانون تغییر نام و شرح وظایف وزرات «PTT» به «ICT» جناب وزیر را بر آن داشت که دستور دهد در نمایشگاه تلکام ۲۰۰۳ ژنو از عبارت «ICT» در معرفی وزارتخانه متبوعش استفاده شود. البته جناب وزیر حق داشت، چرا که بنا بود در حاشیه این نمایشگاه، رایزنی‌هایی برای انتخاب اولین اپراتور خصوصی ایران برای ارائه خدمات تلفن همراه آغاز شود.
به هر حال با تلاش چندین ماهه در نهاد قانونگذاری کشور و وزارت پی‌تی‌تی، قانون تغییر نام و شرح وظایف این وزارت به آی‌سی‌تی تصویب شد و براستی این قانون نقطه عطفی در حوزه ارتباطات کشور تلقی می‌شود. یکی از نکات هوشمندانه و کلیدی در قانون جدید، پیش‌بینی تاسیس سازمانی به نام «سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی» است که مطابق اساسنامه، متولی اجرای مصوبات کمیسیون تنظیم مقررات است. بد نیست نگاهی به مفاد اساسنامه این سازمان بیاندازیم:
● ماده ۱-
به منظور اجرای مصوبات كمیسیون تنظیم مقررات ارتباطات، كه در این اساسنامه كمیسیون نامیده می‌شود، تحقق اهداف موردنظر در بخش ارتباطات رادیویی و انجام وظایف و اختیارات حاكمیتی، نظارتی و اجرایی وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات در بخش تنظیم مقررات ارتباطی و ارتباطات رادیویی، سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی كه در این اساسنامه سازمان نامیده می‌شود، به صورت موسسه دولتی وابسته به وزارتخانه یاد شده تشكیل می‌شود.
● ماده ۵-
تشكیلات سازمان به پیشنهاد وزیر و تایید سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی كشور تدوین و اجراء می‌شود.
● ماده ۶-
وظایف و اختیارات سازمان به شرح زیر است:
۱) صدور پروانه فعالیت و بهره‌برداری برای ارائه هر‌گونه خدمات مخابراتی و پستی شامل شرایط، ضوابط و چگونگی جبران خسارت ناشی از عدم اجرای آن در چارچوب مصوبات كمیسیون.
۲) اعمال استاندارد‌ها، ضوابط و نظام‌های كنترل كیفی و تایید نمونه تجهیزات (Approval Type ) در ارائه خدمات و توسعه و بهره‌برداری از شبكه‌های مخابراتی، پستی و فناوری اطلاعات كشور.
۳) تدوین و ارائه پیشنهاد در خصوص تعیین فعالیت‌ها و بهره‌برداری‌های غیرمجاز پستی و مخابراتی، تعیین جریمه در هر مورد و اعلام اعمال آن در چارچوب قوانین و مقررات پس از طی مراحل قانونی
۴) تدوین وتنظیم مقررات، آیین‌نامه‌ها، جدول‌های تعرفه و نرخ‌های كلیه خدمات در بخش‌های مختلف ارتباطات و فناوری اطلاعات، تعیین كف یا سقف آنها به منظور حصول اطمینان از رقابت سالم و تداوم ارائه خدمات و رشد كیفی آنها برای تصویب توسط كمیسیون در چارچوب قوانین و مقررات.
۵) وصول مبالغ حق‌الامتیاز صدور پروانه، هزینه استفاده از فركانس، هزینه جبران خسارت و سایر وجوهی كه طبق قوانین و مقررات مربوط به تصویب می‌رسد و واریز آن به حساب‌های خزانه.
۶) نظارت بر عملكرد دارندگان پروانه‌ها در چارچوب مفاد پروانه‌های صادر شده و رسیدگی به تخلفات و ملزم نمودن آنان به انجام تعهدات و وظایف از طریق اخطاریه یا لغو موقت یا دائم امتیاز‌ها و پروانه‌های بهره‌برداری.
۷) تدوین و پیشنهاد دستور‌العمل‌ها و ضوابط مربوط به اتصال متقابل شبكه‌های مخابراتی و رایانه‌ای از نظر امنیت، ایمنی
اتصالات و تعرفه‌های آنها به كمیسیون و نظارت بر اعمال صحیح آنها.
۸) تدوین و پیشنهاد دستور‌العمل‌ها به كمیسیون و اعمال مصوبات در موارد زیر:
الف) چارچوب توافق‌نامه‌های درجه و سطح خدمات به منظور شفاف‌سازی كیفیت خدمات در مقابل هزینه آن، در شبكه‌های پستی، مخابراتی و فناوری اطلاعات.
ب) نامگذاری دامنه‌ها (Domain Names)، تعیین شماره‌ها و كد‌ها در شبكه‌های پستی، مخابراتی و فناوری اطلاعات.
پ) حمایت از حقوق استفاده‌كنندگان خدمات پستی و مخابراتی و نظارت مستمر بر اعمال صحیح آنها.
ت) تدوین و پیشنهاد دستور‌العمل‌های لازم به منظور تنظیم روابط ارائه‌كنندگان خدمات پستی و مخابراتی.
ث) پیشنهاد اصلاح قوانین پستی، مخابراتی و ارتباطی.
۹) كلیه وظایف و اختیارات وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات مندرج در قانون استفاده از بی‌سیم‌های اختصاصی و غیر‌حرفه‌ای- مصوب۱۳۴۵- و اصلاحات بعدی آن و كلیه تعهدات بین‌المللی مرتبط كه جمهوری اسلامی ایران بر اساس قانون ملزم به رعایت آنها می‌باشد.
۱۰) انجام امور تحقیقاتی و ارائه آموزش‌های تخصصی مرتبط و اطلاع‌رسانی عمومی در زمینه ارتباطات مجاز رادیویی با استفاده از توانمندی‌های بخش‌های دولتی و غیر دولتی.
۱۱) تهیه و انتشار گزارشات دوره‌ای از وضعیت و كیفیت ارائه خدمات پستی و مخابراتی در كشور و مقایسه تطبیقی آن در منطقه و جهان.
۱۲) حمایت از صاحبان صنایع، انجمن‌ها و اتحادیه‌‌های ارائه‌كنندگان خدمات مخابراتی و ارتباطی و هدایت و راهبری آن در جهت كاهش امور اجرایی سازمان.
۱۳) انجام امور مرتبط كه از طرف وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات ارجاع می‌گردد.
● ماده ۷-
رئیس سازمان كه معاون وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات و دبیر كمیسیون می‌باشد توسط وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات منصوب می‌شود و بالا‌ترین مقام اجرایی سازمان خواهد بود.
● ماده ۸-
وظایف و اختیارات رئیس سازمان به شرح زیر است:
۱) انجام تمهیدات لازم برای اجرای مصوبات و تصمیمات كمیسیون.
۲) انجام كلیه امور اداری، مالی، استخدامی و اجرایی سازمان در حدود این اساسنامه و قوانین و مقررات مربوط.
۳) تدوین و پیشنهاد مقررات و آیین‌نامه‌ها به كمیسیون و تنظیم دستور جلسات و ابلاغ مصوبات.
۴) برنامه‌ریزی، هدایت و كنترل سازمان و تهیه و تنظیم بودجه برای پیشنهاد به سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی كشور و اجرای آن.
۵) نظارت بر حسن اجرای امور مندرج در این اساسنامه و قوانین و مقررات مربوط.
۶) صدور كلیه احكام استخدامی كاركنان و ابلاغ‌های مربوط.
۷) نمایندگی سازمان در مراجع قضایی و غیرقضایی با حق تعیین وكیل و توكیل به غیر، ارجاع به داوری و ارائه پیشنهاد صلح و سازش با رعایت اصل یكصد و سی‌و‌نهم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران.
۸) انجام كلیه اموری كه برای ایفای وظایف و اختیارات لازم باشد در چارچوب قوانین و مقررات.
ـ تبصره-
رئیس سازمان می‌تواند بخشی از مسئولیت‌های خود را به هر یك از معاونان، مدیران یا كاركنان سازمان به تشخیص و مسئولیت خود تفویض نماید. همانگونه که در اساسنامه به کرات ذکر شده، این نهاد تنها نهاد صدور مجوز فعالیت‌های پستی و مخابراتی در کشور است، نیز تدوین استانداردهای این حوزه و نیز تدوین استاندارهای حوزه فناوری اطلاعات نیز از جمله وظایف این سازمان است که عملا چالش‌های صدور پروانه فعالیت برای شرکت‌هایPAP و دفاتر خدمات ارتباطی آنقدر دردسر برای این سازمان به وجود آورده که کمتر کسی سراغ وظایف این سازمان در بخش فناوری اطلاعات رفته است.
در کنار این سازمان، نقش کمیسیون تنظیم مقررات بسیار حائز اهمیت است، چرا که اساسا این سازمان مجری مصوبات کمیسیون مزبور می‌باشد. بد نیست نگاهی گذرا به آئین‌نامه اجرایی مربوط به وظایف و طرز کار این کمیسیون بیندازیم:
هیئت وزیران در جلسه مورخ ۱۹/۱۲/۱۳۸۳ بنا به پیشنهاد شماره ۲۷۸۵/۱۰۰ مورخ ۷/۲/۱۳۸۳ وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات و به استناد تبصره ماده (۶) قانون وظایف و اختیارات وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات مصوب ۱۳۸۲ آئین‌نامه اجرایی مربوط به وظایف و طرز کار کمیسیون تنظیم مقررات ارتباطات را به شرح زیر تصویب نمود.
● آئین‌نامه اجرایی مربوط به وظایف و طرز کار کمیسیون تنظیم مقررات ارتباطات
▪ ماده۱-
کمیسیون تنظیم مقررات ارتباطات که در این آئین‌نامه به اختصار کمیسیون نامیده می‌شود با استفاده از امکانات و نیروی انسانی سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی تشکیل می‌گردد.
▪ ماده ۲-
وظایف و اختیارات کمیسیون به شرح زیر است:
الف) اصلاح و تجدید ساختار بخش‌های ارتباطی کشور
ب) تعیین سیاست نرخ‌گذاری بر کلیه خدمات در بخش‌های مختلف ارتباطات و فناوری اطلاعات و تصویب جداول تعرفه‌ها و نرخ‌های کلیه خدمات ارتباطی در چارچوب قوانین و مقررات کشور.
ج) تدوین مقررات ارتباطی کشور در چارچوب قوانین و مقررات کشور و اعمال و نظارت بر حسن اجرای آن.
د) سیاست‌گذاری درخصوص صدور مجوز فرکانس و تعیین و دریافت حق‌الامتیاز صدور مجوز در چارچوب قوانین و مقررات کشور.
هـ) تحقق اهداف موردنظر در بخش ارتباطات رادیویی و رادیو آماتوری.
ـ تبصره-
به منظور جلوگیری از ضرر و زیان جامعه و تحقق رشد و توسعه اقتصادی کشور، بخش غیردولتی، در قلمرو شبکه‌های غیرمادر بخش مخابرات، شبکه های مستقل و موازی پستی و مخابراتی با رعایت اصل چهل‌وچهارم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و حسب مجوز هیئت وزیران اجازه فعالیت خواهند داشت.
▪ ماده ۳-
کمیسیون از افراد زیر تشکیل می‌گردد:
الف) وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات (رئیس کمیسیون)
ب) معاون وزیر و رئیس سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی (دبیر کمیسیون)
ج ) نماینده سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور با معرفی رئیس آن سازمان
د ) نماینده وزارت امور اقتصادی و دارائی با معرفی وزیر امور اقتصادی و دارائی
هـ) سه نفر صاحب‌نظر در امور توسعه اقتصادی، ارتباطات و یا فناوری اطلاعات که با پیشنهاد وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات با تصویب هیئت‌وزیران برای مدت ۴ سال انتخاب می‌شوند.
▪ ماده۴- جلسات کمیسیون با حضور پنج نفر از اعضاء تشکیل می‌شود.
▪ ماده ۵-
نایب رئیس کمیسیون در اولین جلسه کمیسیون انتخاب خواهد شد.
▪ ماده ۶-
مصوبات کمیسیون حداقل با رای چهار نفر تایید و توسط دبیر کمیسیون ابلاغ می‌گردد.
▪ ماده ۷-
مسئولیت تعیین دستور جلسات و ارسال آن، دعوت از اعضاء، برقراری ارتباط با دستگاه‌ها و سایر موسسات و نهادها، تشکیل کارگروه‌های کارشناسی برای بررسی موضوعات و ارائه آن به کمیسیون و دعوت از کسانی که حضور آنان در جلسات کمیسیون الزامی باشد، بر عهده دبیر کمیسیون می‌باشد.
▪ ماده ۸-
دستورالعمل چگونگی برگزاری جلسات کمیسیون توسط دبیرخانه تهیه و به تصویب کمیسیون خواهد رسید.
با توجه به نقش بسیار تعیین کننده‌ای که این کمیسیون در تنظیم مقررارت حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات دارد، تاثیر ترکیب اعضای این کمیسیون در غیاب نمایندگان صنوف فعال این حوزه از یک سو و اختیارات تام وزیر آی‌سی‌تی از دیگر سو، قطعا در رویکرد فرابخشی این کمیسیون و به تبع آن سازمان تنظیم مقررات محل تامل است، خصوصا در حال حاضر که برداشتن قدم‌های بلندی جهت خصوصی‌سازی و واگذاری امور به بخش‌های غیردولتی در قالب ابلاغیه سیاست‌های اصل ۴۴ قانون اساسی مورد توجه سیاست‌گذاری كلان كشور است، و به نظر می‌رسد تعمق مجدد در آن با رویکرد سیاست‌های کلی اصل ۴۴ كه از سوی مقام معظم رهبری تكلیف گردیده نكته‌ای شایان توجه باشد.
در دنیای پرتحول ما و رشد سریع فناوری‌های این حوزه از یک سو، و نیازهای متنوع مردم به سرویس‌های گوناگون از طرف دیگر، ضرورت توجه به نیازهای بازار و ایجاد فضایی رقابتی و سالم در حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات، وجود سازمانی پویا با حداقل مداخله و حداکثر قدرت داوری و میانجیگری را طلب می‌کند.

رضا پارسا

منبع : اخبار فن‌آوری اطلاعات ایتنا