لذت بردن از نیمه پر لیوان

سینمای ایران یك سال دیگر را پشت سر گذاشت، سینما گران ایرانی وقتی در آخرین روزهای سال نگاهی به پشت سر خود می اندازند و راه های رفته را می نگرند، اتفاقات و رویدادهای زیادی را به خاطر می آورند كه با پایان یافتن سال ممكن است فراموش و یا به حافظه جمعی سپرده شود.
در میان رویدادهای سینمایی سال ۸۵ به طور قطع یك اتفاق نه تنها به فراموشی سپرده نخواهد شد بلكه در تاریخ سینمای وطن ما به عنوان یك ویژگی ثبت خواهد شد. آنچه سینمای سال ۸۵ را با سال های گذشته متمایز می كند، نگاه مدیران سینمایی و توجه سینماگران ایرانی به موضوع «دفاع مقدس» است. تولید ۱۰ فیلم در حوزه سینمای دفاع مقدس و حاشیه های جنگ تحمیلی محصول همین شرایط بود. آثاری كه نگرش تازه ای به مقوله دفاع مقدس داشتند.
● سال ۸۵ و سال های پیشتر
امسال از میان حدود ۱۰۵ فیلم متقاضی در جشنواره فیلم فجر مجموعاً ۹ فیلم به مسائل جنگ تحمیلی ، ۸ سال دفاع مقدس و سال های پس از جنگ پرداخته بودند.
به تعبیر دیگر در فیلم های اخراجی ها ( ساخته مسعود ده نمكی)، اتوبوس شب (كیومرث پوراحمد)، آن كه دریا می رود ( آرش معیریان)، پاداش سكوت (مازیار میزی) مثل یك قصه (خسرو سینایی) و روز سوم (محمدحسین لطیفی) مستقیماً به موضوع دفاع مقدس و روزهای جنگ تحمیلی پرداخته شده است. در كنار این نیز فیلم های دست های خالی ( ابوالقاسم طالبی)، ساعت ۲۵ (مسعود آب پرور) و سنگ كاغذ قیچی (سعید سهیلی) مسائل پیرامون جنگ و تأثیرات آن در جامعه امروز را دستمایه قرار داده اند.
فیلم «میم مثل مادر» ساخته رسول ملاقلی پور نیز با موضوع جانبازان شیمیایی جنگ تحمیلی قبل از جشنواره به نمایش عمومی درآمد و دومین فیلم پرفروش سال شد. حال آن كه در سال گذشته دو فیلم یعنی «شب به خیر فرمانده» ساخته انسیه شاه حسینی و «به نام پدر» به كارگردانی ابراهیم حاتمی كیا تولید شد كه اولی مستقیماً به جنگ تحمیلی پرداخته است و دومی تأثیرات جنگ در جامعه امروز را مرور می كند. سال ۸۳ نیز با موضع بهتری در تولید آثار دفاع مقدس روبه رو بودیم.
۵ فیلم با عنوان های جایی برای زندگی (محمدبزرگ نیا)، طبل بزرگ زیر پای چپ (كاظم معصومی)، پیك نیك در میدان جنگ (سید رحیم حسینی) مستقیماً به دفاع مقدس پرداخته بودند و فیلم های جنگ كودكانه (ابوالقاسم طالبی) با موضوع جنگ آمریكا علیه عراق و گیلانه ( رخشان بنی اعتماد) با مسائل حاشیه جنگ ساخته شده بودند.
● جای خالی كارگردانان سینمای دفاع مقدس
درسالی كه گذشت خبرهای متعددی از تلاش فیلمسازان دیگری برای ساخت آثار حوزه دفاع مقدس منتشر شد اما برخی از این كارگردانان به -علت های مختلف- موفق به ساخت اثر مورد نظر خود نشدند، یا آن را به سال آینده موكول كردند.
جدا از آنكه امسال جای فیلمسازان متعدد و با سابقه در حوزه سینمای دفاع مقدس همچون ابراهیم حاتمی كیا، احمدرضا درویش، عبدالحسن برزیده و مجتبی راعی خالی بود، اما كارگردانان دیگری وارد این میدان شدند. با این حساب مسعود ده نمكی، مازیار میری، محمدحسن لطیفی، كیومرث پور احمد و آرش معیریان برای نخستین بار به این تجربه دست زدند و خسرو سینایی نیز كه تجربه مستندهایی همچون «دركوچه های عشق» را در كارنامه داشت برای نخستین بار با یك روایت یك داستان وارد ژانر سینمای دفاع مقدس شد.
همچنین شنیده می شد كه داریوش مهرجویی نیز در صدد است تا فیلم نامه «نقاب» را با موضوع جنگ تحمیلی جلوی دوربین ببرد كه البته این امكان تا امروز فراهم نشده است. برزیده نیز اعلام كرده كه با یك فیلم كمدی جنگ با عنوان «پیك نیك در جهنم» سومین كار خود را جلوی دوربین می برد. رسول ملاقلی پور هم قصد دارد فیلم «عصر روز دهم» را كارگردانی كند. خبر ساخت یك فیلم دیگر جنگی به دست كیومرث پور احمد براساس یكی از داستان های جنگی حبیب احمدزاده از خبرهای جالب است.
از رویدادهای مهم در حوزه سینمای دفاع مقدس امسال همچنین می توان به جای دادن بخشی به نام «سینمای پایداری» در جشنواره فیلم فجر اشاره كرد. در این بخش غیر رقابتی ۱۸ فیلم از سراسر جهان به نمایش در آمد كه فیلم های هور در آتش (عزیزالله حمید نژاد)، سر زمین خورشید (احمد رضا درویش) و نجات یافتگان (رسول ملا قلی پور) در میان آنها قرار داشت.
● نگاهی به فیلم های جنگی سال
شاید بتوان ساخت فیلم «روز سوم» را مهمترین اتفاق سینمایی این حوزه دانست. این فیلم كه نخستین تجربه جنگی محمدحسین لطیفی كارگردان آثاری همچون عینك دودی، دختر ایرونی، خوابگاه دختران و سریال صاحبدلان است، با آن كه از آغاز فیلمبرداری تا حضورش در جشنواره بیش از ۵ ماه نمی گذشت، موفق شد نظر بسیاری از منتقدان، تماشاگران و البته اعضای هیأت داوران جشنواره را به خود جلب كند. این فیلم داستان تلاش یك جوان خرمشهری برای نجات خواهرش از منطقه محاصره شده از سوی دشمن در نخستین روزهای جنگ است.
فیلم «اتوبوس شب» ساخته كیومرث پور احمد كارگردانی صاحب تجربه و با سابقه در سینما است كه برای نخستین بار وارد این حوزه شد.
فیلم پور احمد كه روایتی سیاه و سفید از تلاش یك نوجوان و دوست رزمنده اش برای انتقال یك اتوبوس حامل اسرای جنگی به پشت جبهه داشت، گرچه مورد توجه تماشاگران خارجی جشنواره قرار گرفت اما اثری متوسط در نظر منتقدان و تماشاگران ایرانی ارزیابی شد كه لحظات زیبایی را در خود مستتر داشت.
«اخراجی ها» نخستین ساخته بلند مسعود ده نمكی پس از دو تجربه مستند در حوزه اجتماعی با حاشیه های فراوان در جشنواره به نمایش درآمد و نكته بارز آن كنجكاوی تماشاگران برای رصد كردن نگاه این بسیجی با سابقه در تصویر كردن جبهه و جنگ تحمیلی بود. این فیلم با استقبال زیاد از سوی تماشاگران مواجه شد و جایزه ویژه تماشاگران را دریافت كرد. اخراجی ها گرچه به عنوان نخستین اثر یك كارگردان واجد ارزش هایی بود، اما به عنوان یك اثر هنری موفق به چشم داوران و منتقدان نیامد.
فیلم های دیگر نیز همچون آنكه دریا می رود، مثل یك قصه و پاداش سكوت نیز به رغم تلاش فیلمسازان و ارزش های اندك هنری آنها با تماشاگران عام و خاص ارتباط برقرار نكردند و توجه كمتری را برانگیختند.
اما در میان آثار حاشیه جنگ، فیلم «دست های خالی» ساخته ابوالقاسم طالبی از آثار قبلی این فیلمساز پر حاشیه گامی به جلوتر به شمار می آید و باید آن را به فال نیك گرفت.
فیلم «میم مثل مادر» نیز از بستر یك داستان پر سوز و گداز تلاش می كند تا به اثرات مخرب جنگ، بمباران شیمیایی و عوض شدن شرایط آدم های جنگ بپردازد. فیلم ملاقلی پور اثری است كه به مرحله احساسات گرایی می افتد و نگاه سازنده هرگز از سطح به عمق حركت نمی كند.

بهمن عبداللهی

منبع : روزنامه ایران