کل‌گرایی (holism)

کل‌گرایی دیدگاهی است که می‌گوید اجزای یک دستگاه به خاطر روابطی که با هم دارند در آن نقش و اهمیت دارند. مسلماً این تعریف به حدی کلی است که می‌توان آن را بر هر موضوعی منطبق کرد. برای اینکه کل‌گرایی ارزش بحث داشته باشد، باید دستگاه و نوع نقش را مشخص‌تر کنیم.
کل‌گرایی در فلسفۀ ذهن بیشتر در مورد محتوای گرایش‌های گزاره‌ای و نیز در مورد معانی مجعولات زبانی (linguistic constructions) بحث شده است. برای مثال، اگر شما فکر می‌کنید که معنای جملۀ خاصی در یک زبان به روابط استنتاجی یا استدلالی آن با سایر جملات در همان زبان بستگی دارد، شما دربارۀ معنا یک کل‌گرا هستید. یا اگر فکر می‌کنید که در یک مورد خاص، محتوای باور یک شخص به روابط استنتاجی یا استدلالی آن با سایر باورهای آن شخص بستگی دارد، شما دربارۀ محتوا یک کل‌گرا هستید. به علاوه، حتی این صورت‌بندی‌ها هم دقیق نیستند. دقیق کردن آنها مستلزم این است که وارد جزئیات مربوط به مفاهیم روابط "استنتاجی (inferential)" یا "استدلالی (evidential)" شویم و همچنین باید بگوییم که این روابط تا چه اندازه باید گسترده باشند.
یک نوع کل‌گرایی معتدل دربارۀ زبان ممکن است معتقد باشد که معانی برخی از کلمات به روابط با قلمرو نسبتاً محدودی از کلمات دیگر بستگی دارد. بنابراین، اگر کسی استدلال کند که جملۀ "ببرهایی در آنجا هستند" آن‌طور که یک متکلم آن را به کار برده صرفاً می‌تواند به این معنا باشد که ببرهایی وجود دارند اگر متکلم آماده باشد که از این جمله اموری را استنتاج کند مانند "حیواناتی در آنجا وجود دارند" و "پستاندارانی در آنجا وجود دارند"، در این صورت این نوع کل‌گرایی ضرورتاً لوازم قوی‌ای ندارد. اما اگر شما تأکید کنید که معنای "ببرهایی در آنجا وجود دارند" به گرایش‌های معرفتی متکلم (یعنی استعداد او برای موافقت یا مخالفت) در مورد سایر جملات این زبان بستگی دارد، در این صورت این کل‌گرایی لوازم قوی‌ای دارد. زیرا پیشنهاد می‌دهد که هیچ دو متکلمی معنای واحدی از یک جملۀ خاص در نظر ندارند، زیرا تقریباً به طور قطع صادق است که هر دو متکلمی در جایی از گرایش‌های معرفتی‌شان با هم تفاوت دارند. این تفکر من که بعید است ببرها حیوانات خانگی خوبی باشند و تفکر شما که چندان بعید نیست ببرها حیوانات خانگی خوبی باشند، باعث می‌شود جملۀ "ببرهایی در آنجا وجود دارند" از دهان من و دهان شما معنای متفاوتی داشته باشد.
اخیراً کل‌گرایی دربارۀ معنای زبانی به عنوان "معناشناسی نقش مفهومی" (conceptual role semantics) مطرح شده است، هرچند این اصطلاح را همچنین می‌توان در خدمت توصیف کل‌گرایی مربوط به محتوای گرایش‌های گزاره‌ای هم درآورد.

سموئل گاتنپلن
ترجمۀ یاسر پوراسماعیل
Samuel Guttenplan, “Holism”, A Companion to the Philosophy of Mind, S. Guttenplan, ed., Blackwell Publications, ۱۹۹۸.