دولت پهلوی و توسعه اقتصادی

نویسنده : عباسی - ابراهیم
محل نشر : تهران
تاریخ نشر : ۱۳۸۳/۰۴/۰۱
رده دیویی : ۳۳۰.۹۵۵
قطع : رقعی
جلد : شومیز
تعداد صفحه : ۲۶۸
نوع اثر : تالیف
زبان کتاب : فارسی
شماره کنگره : HC۴۷۵/ع۲۳د۹
نوبت چاپ : ۱
تیراژ : ۲۵۰۰
شابک : ۹۶۴-۸۱۳۴-۸۷-۱

در 'این کتاب, ارتباط بین عدم تحقق توسعه اقتصادی و ویژگی آن در دولت پهلوی بررسی می‌شود. با این پیش زمینه کوتاه, سوال اصلی به این صورت طرح می‌شود: آیا ویژگی‌های ساختاری و کارکردی دولت پهلوی می‌تواند تبیین کننده توسعه نیافتگی اقتصادی در این دوره باشد به عبارت دیگر آیا می‌توان دولت را به عنوان یک متغیر مستقل در نظرگرفت و از این دیدگاه, عدم تحقق توسعه اقتصادی را تشریح کرد' به تصریح نویسنده: 'در ایران به علت ضعف جامعه مدنی و توسعه ستیز بودن آن, راه توسعه دموکراتیک یا انقلاب از پایین به شیوه کلاسیک اروپای غربی اتفاق نیفتاد و از سوی دیگر, به علت ضعف بزرگ‌ترین طبقه اجتماعی ایران, یعنی دهقانان و عدم پتانسیل انقلابی آن‌ها, ایران نتوانست به راه توسعه به شیوه کمونیستی مانند چین و روسیه برود. درنتیجه, انگیزه اصلی توسعه از درون دولت پیدا شد و دولت حاصل توسعه گردید. نکته دوم این که, علی رغم اقدام دولت پهلوی در نوسازی نهادی در درون دولت و سایر حوزه‌های جامعه برای پیش‌برد فرایند توسعه, دولت پهلوی دوم پنج برنامه همراه با استراتژی جایگزینی واردات را نیز تدوین, اجرا و نظارت کرد, اما نتوانست به توسعه اقتصادی پایدار دست یابد. به این ترتیب 'ناکارآمدی دولت در عرصه ساختاری و کارگری, موجب عدم تحقق توسعه اقتصادی در سال‌های 1313 ـ 1320 و 1342 ـ 1357 شد'. نگارنده می‌گوید: 'مهم‌ترین دیدگاهی که برای تبیین ساخت استبدادی دولت و پیوند آن با عدم توسعه اقتصادی به کار برده شده است, شیوه تولید آسیایی یا استبداد شرقی است. طبق این نظر, ویژگی اصلی جوامع آسیایی, نبود فئودالیسم قوی و موروثی, محوری بودن آب در کشاورزی و کمبود شدید آن در شرق و تسلط دولت بر منابع آب بوده است. در نتیجه, طبقات مستقل و مالکیت خصوصی به خاطر استبداد شدید به وجود نیامد'. به زعم نگارنده, بر اساس الگوی 'سلطانیسم' می‌توان ساخت قدرت درایران عصر پهلوی, محدودیت سنت‌ها, عدم استقلال کامل دولت, ناموزونی ساخت سیاسی و عدم تحقق توسعه اقتصادی را تبیین کرد.