عدالت در جامعه

قرآن کریم عدالت را به عنوان یک هدف بعثت انبیا(ع)در کمال صراحت ذکرکرده است و با صراحتی کامل ماموریت و رسالت انبیا را برای برقراری عدل در میان جوامع بشری بیان نموده است و برقراری عدالت آن هم با مقیاس بشریت هدف اصلی و عمومی همه انبیا و نیز یکی از ماموریت‌ها و رسالت‌های اساسی آنان بوده است. غیرشیعه در مورد عدالت چنین می‌گویند:‌ما منکر عدالت کلی نیستیم. آنها معتقدند که همه ظلم‌ها در آخرت جبران می‌شوند. افرادی هم می‌گویند: عدالت برای آخرت است. ادیان غیراسلامی چنین تفکری را دارند ولی شیعه چنین تفکری را قبول ندارد. از نظر شیعه دوره‌های ظلم و ستم یک دوره موقت است؛عاقبت آن عدالت است. از دیدگاه شیعه آینده از آن بشریت است، در همین دنیا ظلم و ستم از بین خواهد رفت و جای آن دوستی، عدالت و نیکی خواهد آمد. قرآن آینده دنیا را روشن می‌بیند و این مطلب را تائید می‌کند. در قرآن کریم هدف اساسی انبیا(ع) دو مطلب ذکر شده است:
۱)‌توحید: که مربوط به ارتباط انسان با خداست
۲) برقراری عدالت یعنی ارتباط انسانها با یکدیگر.
عدالت در واقع یک آرزو و یا یک خیال نیست؛ عدالت یک واقعیت است ودنیا به سوی عدالت می‌رود و روزی خواهد رسید که خداوند عدالت را در دنیا برپا خواهد نمود.
● عدالت چیست و در جامعه چگونه است؟
عدالت این است که اگر فردی براساس استعداد و خلاقیتی که دارد براساس کارها و فعالیت‌هایی که خودش به دست آورده آن حق را به او بدهند به عبارت دیگردادن حق به ذی حق را عدالت گویند. نقطه مقابل عدالت ظلم و تبعیض است. ظلم یعنی فردی لیاقت و استعداد کاری را دارد و آنچه که استحقاق دارد به او ندهند و این استحقاق را از او بگیرند و تبعیض به معنای فرق گذاشتن است. کسانی که مخالف عدالتند می‌گویند: عدالت وجود ندارد. آنها کسانی هستند که منافعشان مورد خطر قرار می‌گیرد.
این‌گونه تفکرات خطرناک است. در جواب می‌گوییم عدالت تامین کننده منفعت فرد است. اگر عدالت در جامعه برقرار نباشد منفعت فرد هم تامین نمی‌شود زیرا که اگر تو بخواهی برای رسیدن به منافع خود به حریم دیگران تجاوز کنی آن شخص هم برای رسیدن به منافع خود به حریم شما تجاوز می‌کند. شما می‌خواهید به منفعت بیشتری دست یابید در صورتی که منفعت کمتری به دست آورید. با کمی تفکر متوجه می‌شویم که منفعت در عدالت است. افرادی که مخالف عدالت هستند اسلام به آنها می‌گوید که عدالت خودش وجود دارد زیرا حق وجود دارد. همان طور که خلقت وجود دارد. فردی با توجه به استعدادها و کارهایی که هر فرد انجام می‌دهد استحقاق‌هایی به وجود می‌آورد. عدالت حق هر فرد را به او می‌دهد. اینجاست که عدالت معنا پیدا می‌کند. کلمه عدالت حرف تازه‌ای نیست. تمام انبیا و امامان آن را جزیی از اهدافشان قرار داده‌اند و امروز اگر رئیس جمهور آن را بر زبان می‌آورد مخالفت‌هایی هم انجام می‌پذیرد. مخالفان عدالت در کشورمان افرادی هستند که دچار تفکر غربی شده‌اند. آنان با برخی از فیلسوفان اروپایی از قبیل نیچه هم عقیده‌اند.
عدالت در نهاد هر انسان وجود دارد. عدالت را با زور نمی‌توان به کسی تحمیل کرد. همان طور که انسان زیبایی را دوست دارد کسی نمی‌تواند فرد دیگری را مجبور نماید تا زیبایی را دوست داشته باشد و یا دوست نداشته باشد. همان طور که زیبایی در نهاد هر انسانی وجود دارد، عدالت و علم نیز در نهاد هر انسان وجود دارد عده‌ای معتقدند که عدالت در نهاد انسان نیست.
بعضی‌ها هم می‌گویند عدالت ساخته و پرداخته مردم است. آنها معتقدند وقتی توان مقابله با ثروتمندان را ندارند به عدالت سوق پیدا می‌نمایند. آنها معتقدند همین که اگر فقرا به جای ثروتمندان بودند همان کار را انجام خواهند داد که ثروتمندان انجام می‌دهند. اما آنها در اشتباه هستند؛ نیچه فیلسوف آلمانی می‌گوید:‌کسانی که دم از عدالت می‌زنند، اکثرا فقیر هستند. اگر همین فقرا ثروتمند شوند دیگر دم از عدالت نمی‌زنند.
چنین تفکری اشتباه است زیرا افرادی وجود دارند که عادل و عدالتخواه بوده‌اند در صورتی که منافعشان ایجاب نمی‌کرده است و ایده آنان برخلاف منافع فردی آنها بوده است اما عدالت از اهدافشان بوده و خود را فدای عدالت کرده‌اند. در عصرهای گذشته نیز چنین انسان‌هایی وجود داشته‌اند، نمونه بارز آن حضرت علی(ع) است. ما نیز می‌توانیم در مسیر عدالت حرکت کنیم اما اگر به معنای واقعی عدالت نرسیم حداقل به اندازه کوچکی از آن خواهیم رسید. وجود حضرت علی همه این فلسفه‌ها را باطل کرده است. برخی افراد می‌گویند حضرت علی یک انسان منحصر به فرد و استثنایی می‌باشد اما باید گفت که در میان متدینین نیز افراد بسیار زیادی هستند که عدالت را دوست دارند؛ عدالت در نهادشان وجود دارد. برای مثال از زمان حضرت علی(ع) تا امروز پیروان پاک آن حضرت آمده‌اند و همه آنها هم به دنبال عدالت بوده‌اند. نمونه بارز آن حضرت امام خمینی(ره)؛ امروزه هم مقام معظم رهبری می‌باشند که دنباله‌رو آن امام همام هستند.
امروزه در جامعه فعلی ما هم کسانی وجود دارند که مخالف عدالتند، آنها معتقدند که باید ثروتمندان از فقراجدا شوند. آنها معتقدند بین غنی و فقیر تفاوت وجود دارد؛ حتی عده‌ای معتقدند جامعه زمانی دنبال عدالت می‌رود که به ثروت رسیده باشد. مگر حضرت علی(ع) زمانی که دست به عدالت اجتماعی زد ثروت فراوانی داشت. عدالت در هر زمان و در هر شرایطی مصداق دارد.
کسانی که این تفکر پوچ و بیهوده را دارند دچار تفکر غرب زده شده‌اند. زمانی خواهد رسید که انسان‌های شیطان صفت توان ابراز وجود نخواهند داشت. زمانی که حضرت مهدی(عج) ظهور کند افراد با صلح و صفا زندگی خواهند کرد. این مسئله در میان حیوانات نیز مصداق دارد، منظور اینکه حیوانات طبیعت شکار نخواهند داشت و حیوانات قوی حیوانات ضعیف را شکار نخواهند نمود و همه حیوانات با صلح و صفا در کنار یکدیگر زندگی خواهند کرد؛‌طبیعت شکار از آنها گرفته خواهد شد و حیوانات وحشی و اهلی در کنار هم زندگی خواهند کرد و نیز زمانی خواهد رسید که استعمارگران نخواهند توانست استعمار کنند. زمانی خواهد رسید کشورهای ابرقدرت از لحاظ توان صنعتی و مالی با کشورهای ضعیف یکی خواهند شد و در کنار هم با صلح و صفا زندگی خواهند کرد.

ثارالله محمدعلی بخارایی

منبع : روزنامه رسالت