آنان همه از ایل آمده اند، با تفکرات و اهداف مخدوش

تنش های منطقه ای و فراملی در موقعیت عدم تثبیت شرایط ملی و منطقه ای می تواند ابعاد خطرناک و پیامدهای غیرقابل پیش بینی به دنبال داشته باشد. در چنین وضعیتی بازیگران محلی به جهت قانون رقابت در حوزه های ارزشی، هویت، جایگاه و به طور کلی تمام مولفه هائی که مربوط به کسب منافع ملی می باشد، در حالت شکنندگی و سیال بودن قرار دارند. بدتر اینکه در این شرایط ژلاتینی بازیگران ملی در حیطه رقابت های درون ساختی و حزبی خویش معمولا مواضع رادیکال تری به خود گرفته و در قالب منازعات قومی – مذهبی مستعد نقش آفرینی خواهند بود.
چنانچه منطقه ی مورد بحث در مرحله ابتدائی ساخت دولت – ملت توسط حوزه های ملی دچار پارادوکس های سرزمینی در خصوص جغرافیا، سیاست، نژاد، مذهب، فرهنگ و مفاهیم عام تمدنی باشد این وضعیت منازعه بخش تشدید هم خواهد شد. شبه قاره هند به جهت استعمار دیرپای بریتانیا و بافت مبتنی بر حکومت های محلی مهاراجه ها تا پیش از استقلال هند به رهبری "مهاتما گاندی" و "جواهر لعل نهرو" رهبران فقید این کشور، از تجربه یک دولت مدرن ملی با توجه به تکثر قومی – مذهبی در این حوزه جغرافیائی بی بهره بوده است.
دخالت های آشکار استعمار برای زایش نوزاد ناقص الخلقه در شبه قاره دقیقا از روز استقلال هند شکل عینی به خود گرفت و چندی نگذشت که به بهانه گسست مذهبی بین هندوها و مسلمانان از درون سرزمین تازه متولد شده دو زاییده در غرب و جنوب شرقی با هویت مخدوشی به نام پاکستان اعلام موجودیت کرد. منطقه هنوز از تبعات منفی این زایش بدخیم رها نشده بود که از درون پاکستان مسلمان بعد از تنش های بسیار، موجودی به نام بنگلادش متولد شد و هم زمان در درون هر کدام از این سه ساختار جداگانه، منازعات قومی – مذهبی که از همان ابتدا، بنیان شکل گیری چنین حوزه های ملی بوده اند، سربلند کرد. این تصویر مخدوش از هویت و جایگاه شبه قاره هند هر چند که به نظر می رسد داستان کهنه استعمار و تکرار وضعیت عام منطقه ای می باشد ولی حوادث و رخدادهای اخیر نشان می دهد که هم چنان به عنوان پرونده های مفتوحه می تواند هر زمان اوضاع منطقه ای را به سمت منازعات پایان ناپذیر و حتی خونین درون ساختی و تنش در روابط منطقه ای سوق دهد.
تنش های فزاینده در طی هفته های اخیر بین دهلی و اسلام آباد به خصوص بعد از حوادث تروریستی ۲۶ نوامبر مومبای (بمبئی) هم اینک هر دو کشور را در حالت آماده باش نظامی قرار داده است. ادعاهای دولت " مانموهان سینگ" نخست وزیر هند مبنی بر اینکه تروریست ها همگی پاکستانی بوده اند و از این کشور وارد شده اند و همچنین درخواست های تهدیدگونه دهلی برای دستیگری عوامل اصلی این حادثه در پاکستان و تحویل آنان به هند، دو کشور را در آستانه ی یک جنگ قرار داده است. سخنان و تهدیدات نسنجیده از هر دو طرف و به خصوص طرف هندی به این دلیل که دولت جدید زرداری – گیلانی خود قربانی تروریسم بنیادگرا بوده و ساخت درونی این کشور در موقعیت پوست اندازی و منازعات قومی – مذهبی می باشد بیش از اندازه اشتباه و دردسرساز می تواند تلقی شود.
متاسفانه تحلیل مسائل و رخدادهای ملی و بین المللی همواره تحت تاثیر تمایلات احساسی قرار می گیرد و بر اساس چنین درکی از حوادث تروریستی معاصر فقط در حوزه محکومیت آن کار شده است. در صورتی که تحلیل هم زمان حوزه میدانی و تبیین علمی عملیات های بزرگ تروریستی در یک دهه ی اخیر می تواند حلقه های ضعیف پیرامونی را در این شرایط مصونیت بیشتری ببخشد. واقعیت در این نکته نمایان است که حوادث تروریستی مومبای یک شاهکار تروریستی به لحاظ نوع عملیات و هم به جهت دستیابی به اهداف اولیه و ثانویه بوده است. از یک طرف یازده مرد مسلح با تسلط کامل بر میدان از پیش برنامه ریزی شده عملیاتی در گروه های تک نفره و چند نفره اهداف بزرگی چون هتل تاج محل را به کنترل خود می گیرند و بیشترین تلفات ممکن را در ازای مرگ خود بر هدف خود تحمیل می کنند. از طرف دیگر اهداف پشت پرده این عملیات آن چنان به دقت طراحی شده است و هم اکنون تبعات آن به تدریج نمایان می شود که شاید در تاریخ عملیات های تروریستی حتی از حوادث یازدهم سپتامبر نیز به لحاظ کیفی برتر بوده است. تروریست ها با حمله به مومبای تنش بین هند و پاکستان را به بالاترین حد ممکن دامن زدند و با این کار پتانسیل های بالقوه و بالفعل دو کشور را از کانون گسترده تروریسم منطقه ای به سمت تنش های ملی بین دو کشور منحرف کردند.
بازگشت واحدهائی از ارتش پاکستان از مناطق قبایلی و جنگ با گروهبندی های تروریستی طالبانی و اعزام آنان به مناطق مرزی با هند هم اینکه فضای تنفسی برای طالبان در وزیرستان و دره سوات را مهیا می کند و هم اینکه تنش با هند به لحاظ تاریخی افکارعمومی پاکستان را به سمت تمایلات ناسیونالیستی و رادیکال که در باد بافت ارتجاعی قومی – مذهبی مفهوم می یابد، سوق خواهد داد. دامی که تروریست ها با عملیات مومبای بر سر راه دولت های دهلی و اسلام آباد پهن کردند بسیار هوشمندانه می بایست به حساب آید و در مقابل عکس العمل احساسی و کاملا اشتباه این دولت ها می تواند نشاندهنده این واقعیت باشد که تروریسم در منطقه شبه قاره حتی به لحاظ تئوریک هم یک گام نسبت به دولت های تثبیت یافته و به اصطلاح بافت دمکراتیک سیاسی حاکم بر این حوزه ژئوپلتیک جلوتر است.

اردشیر زارعی قنواتی

منبع : پایگاه اطلاع‌رسانی فرهنگ توسعه