جنگ سرد جدید محرک، برخورد تمدن‌ها

مبارزه در برابر افراط‌طلبان موجب اتحاد روسیه و آمریكا نشد و تشدید مناسبات روسیه و غرب فرصتی برای مانور اصلاح‌طلبان اسلامی فراهم كرد. سردی مناسبات آمریكا و روسیه، جنگ سرد جدید شناخته شده است. از تجربیات به‌دست آمده از جنگ سرد قبلی، پیدا كردن متحدانی مطمئن، به عنوان اهرم فشار مهم است. در چنین شرایطی نگاه‌ها به سمت اسلام برمی‌گردد. به عقیده یكی از اسلام‌شناسان برجسته آمریكایی برنارد لوئیس: «اسلام دارای قدرت زیادی است اما تاكنون در سیاست، جایگاهی كه مناسبش باشد به‌دست نیاورده است.»
در تحلیل اسلام به عنوان یكی از بخش‌های سیاست، اسلام به زیرشاخه‌های مختلفی براساس مناطق، كشورها و‌گرایش‌های ایدئولوژیكی تجزیه می‌شود. اگرچه اسلام در افكار بسیاری از سیاستمداران و افراد عادی آمریكایی، روسی و اروپایی به صورت اسلام واحد استاندارد شده نزدیك به میانه رو جا افتاده است كه این طرز تفكر و نگرش نسبت به اسلام یا به دلیل ناآشنا بودن نسبت به اسلام است و یا به دلیل این است كه این عده اسلام را دشمن خود فرض می‌كنند. در اینجا واژه «بیگانه‌گریزی» به مغز خطور می‌كند كه كاملاً بجاست.
● همانند تاریخ ـ جاویدان
برخورد تمدن‌ها موضوعی است كه باوجود تمام سیاست‌های مزورانه نمی‌شود آن را پنهان كرد. مسلمانان، آن را جنگ علیه اسلام و جنگ صلیبی نامیده‌اند. این جدال در افكار بسیاری از مردم جا افتاده و به همین علت بر رفتار و جهت‌گیری سیاسی آنها بی‌تاثیر نبوده است.
موضوع برخورد تمدن‌ها باعث وحشت انسان امروزی می‌شود بی‌آنكه به یاد بیاورد كه این جدال همیشه در طول تاریخ وجود داشته است و فقط با یك نگاه به كتاب‌های درسی تاریخ در قرون وسطا می‌توان به حقیقت موضوع پی برد. آن زمان مردان، ‌زنان و كودكان زیادی در این جنگ‌ها كشته شدند. این جنگ‌ها هیچ زمان نتوانسته همه چیز را كلاً نابود كند و نه مسیحیت و نه اسلام در این جنگ‌ها نمی‌تواند غالب و پیروز یكه‌تاز میدان جنگ باشد. و اما نوبت آن رسیده كه علل برخورد تمدن‌ها را در جهان امروز برشمریم.
البته اهمیت موضوع در این نیست كه چه گروهی آغازگر این جنگ‌ها و درگیری‌ها هستند، بلكه این نكته مهم است كه هیچ گروهی خود را گناهكار نمی‌پندارند. مهاجرت مسلمانان به اروپاست كه در روسیه و به میزان كمتری در آمریكا مشكلاتی را به‌وجود آورده است و آخرین علت، ‌اینكه مساله «بیگانه‌گریزی» در بین هر دو گروه در حال گسترش است كه این مساله خود از جنبه‌های مختلفی تاثیرگذار است، ‌از یك سو جنجال مربوط به كاریكاتور و ایرادات بی‌ملاحظه پاپ و سوزاندن مساجد و از سوی دیگر بحث اسلام‌گرایی اروپا و روسیه باعث دامن زدن به این اختلافات شده است.
احیای (زنده‌كردن دوباره) برخورد تمدن‌ها كه در آن افراط طلبی اسلامی‌ها با قدرت زیادی خود را نشان داده است، همزمان با نابودی سیستم دوقطبی به وقوع پیوسته است تا جایی كه صحبت از مقایسه اسلامی‌ها با كمونیست‌ها به میان آمده است. تروریسم بین‌المللی و حامیان آنها مركز قدرت تخصصی جدیدی شناخته شده‌اند كه همزمان همه را تهدید می‌كردند.
● روسیه در كدام گروه است؟
روسیه تعلق خود به دنیای اسلام را این طور به نمایش گذاشته كه در سازمان كنفرانس اسلامی، به عنوان ناظر شركت كرده و در كوالالامپور، پوتین به سخنان ضد یهودی «ماهاتیر محمد»، نخست وزیر سابق مالزی كاملاً گوش می‌سپرد. در دوما نیز یك مجمع پارلمانی تحت عنوان «‌روسیه و دنیای اسلام: گفتمان استراتژیكی» تشكیل داده است. روسیه بر ضد سیاست‌های آمریكا در عراق برمی‌خیزد و بازی جداگانه‌ای را با ایران به پیش می‌برد. موقعیت ویژه‌ای برای خود در خاورمیانه تعیین می‌كند و به‌ویژه با گروه حماس به گفت‌وگو می‌نشیند. تناقض در اینجاست كه روسیه از برقراری ارتباط با حماس و ایران می‌خواهد به نفع غرب استفاده كند و در عین حال توانایی خودش برای تاثیر بر مسلمانان را نشان دهد. با توجه به سخنان پرطمطراق و سنگین ضد آمریكایی مقامات مسكو، به نظر می‌رسد كه روسیه كاملاً در گروه اصلاح‌طلبان اسلامی قرار می‌گیرد و در مقایسه با متحدانش، ‌مخالفت بیشتری با غرب از خود نشان می‌دهد.
این در حالی است كه «ویلیام برنس»، سفیر آمریكا در روسیه از مشترك بودن اهداف روسیه و آمریكا در عراق، افغانستان، ایران و كلاً خاورمیانه صحبت می‌كند هرچند كه مسكو نه خواهان طالبان و نابودی اسرائیل است و نه نیازمند به بمب‌های هسته‌ای ایران، بلكه نكته قابل اهمیت، تاثیر ترس از آمریكا داشتن است كه در استراتژی سیاست داخلی روسیه مشكل ایجاد می‌كند.
● محور اسلام در سیاست آمریكا
مناسبات آمریكا با جهان اسلام در زمینه‌های اقتصادی و سیاسی باوجود برخورد تمدن‌ها ایجاد شده است و لیكن این جدال‌ها كاملاً بی‌تاثیر نبوده حداقل بعد از حادثه ۱۱ سپتامبر. آمریكا عضو اصلی جدال برخورد تمدن‌هاست و این تنها به جنگ‌های خاورمیانه و در سر فصل آنها جنگ در عراق و جدال بر سر موضوع هسته‌ای ایران ختم نمی‌شود. آمریكا طرح خودش را برای توسعه این كشورها، به آنها پیشنهاد كرد كه این پیشنهاد برای این كشورها قابل قبول نیست، به چند دلیل، اولاً پیشنهادی است كه از خارج‌كردن كشورهای اسلامی برای آنان طراحی شده و تهدیدی برای رژیم‌های كنونی این كشورها محسوب می‌شود و دیگر اینكه این پیشنهاد در كشوری با ارزش‌های غیراسلامی طراحی شده است. بنابراین با ارزش‌های اسلامی این كشورها مغایرت دارد. ایالات متحده وقتی عكس‌العمل منفی مسلمانان را به این طرح پیشنهادی مشاهده كرد، پیشنهاد دیگری را برای ارائه طراحی كرد كه در مورد این طرح پیشنهادی به خوبی در گزارش شورای ملی اطلاعات ایالات متحده به نام «طراحی آینده جهان» سخن به میان آمده است. در این گزارش چندین بار از آینده روشن مسلمانان یاد شده است كه این خود شاهد این مدعاست كه آمریكا متوجه این موضوع شده كه مدت زمان طولانی باید در كنار مسلمانان زندگی كند. نتایج مختلفی از این اعتراف می‌توان گرفت. یكی از نتایج این است كه با جهان اسلام ارتباط برقرار كند و از این طریق برای دستیابی به اهدافش بهره جوید، بر همین اساس جنگ در خاورمیانه برای دستیابی به دموكراسی «انجام اصلاحات در منطقه» لازمه‌اش این نیست كه با این كشورها روابطی نداشته باشد.
به عقیده سیاستمداران آمریكایی، اصلاح‌طلبان اسلامی، بالاخره دست از قاطعیت خود برمی‌دارند و حاضر می‌شوند در خفا با آمریكا ارتباط برقرار كنند البته این مورد، به نظر به زمان زیادی نیاز دارد. چنین وضعیتی را هم می‌توان تصور كرد، در نظر می‌گیریم حتی روسیه بدون حصول موافقتی با گروه حماس تنها به مذاكره بنشیند كه مسلماً از آن در برابر غربی‌ها استفاده می‌كند و از طرف دیگر مسلمانان هم به سطح مطلوب‌تری از مناسبات رضایت دهند، در آن زمان، آمریكا از یك طرف در رقابت با روسیه و از طرف دیگر به عنوان خاتمه‌دهنده جدال برخورد تمدن‌ها، دو امتیاز را یكجا به دست می‌آورد و فعلاً می‌توان ایران را بر سروسامان بخشیدن به اوضاع داخلی عراق سرگرم كرد و با حمایت از مسلمانان شیعه در برابر سنی‌ها در دسیسه چینی در بین مسلمانان شركت كرد. هیچ دلیلی هم برای بی‌اعتنایی به طالبان وجود ندارد. پاكستان باعث ظهور این گروه شد و بعدها آنها در افغانستان به یك نیروی نظامی و سیاسی قوی تبدیل شدند.
در كل تجربه ارتباط با اصلاح‌طلبان كه روسیه نیز در این جریان مستثنی نیست گرچه آنها به عنوان متحدان مسكو و واشنگتن نمی‌توانند ایفای نقش كنند ولی آنها همراهان خوبی یا حتی ابزار مناسبی برای رسیدن به اهداف به حساب می‌آیند. سردی مناسبات روسیه و غرب یا «جنگ سرد جدید» برای عده‌ای از رژیم‌های اسلامی و اصلاح‌طلبان اسلامی نیز فرصت مناسبی برای مانور جدید فراهم می‌كند. البته این مانور از سوی این رژیم‌های اسلامی، اقدامی برای انتخاب كشوری متحد نیست بلكه این یك حركت تاكتیكی است. خلاصه اینكه، مسلمانان در یك طرف سواحل تمدن و فرهنگ قرار می‌گیرند و آمریكا و اروپا در سمت دیگری از این ساحل، به نظر می‌رسد روسیه نیز در سمت آمریكا و اروپا قرار گیرد و خودش را با مناطق توسعه یافته جهان همانند نشان دهد. مسلماً عضو گروه هشت بودن از عضویت ناظری در سازمان كنفرانس اسلامی بودن اهمیت بیشتری دارد. البته رسیدن به جایگاه ریاست وظایف خاصی را می‌طلبد كه روسیه همیشه این وظایفش را به درستی انجام نمی‌دهد.

نویسنده: آلكسی مالاشنكو
منبع: نیزاویسیمایا

منبع : روزنامه تهران امروز