دولت و تعامل با رسانه‌ها

در میان دولت های نه گانه ای که در سال های بعد از انقلاب بر سر کار آمده اند، دولت احمدی نژادیکی از دولت هایی بوده که به شدت در معرض نقد رسانه ای قرار داشته است. علت این مساله از یک سو، ضعف مفرط حامیان دولت در دفاع از آن و از دیگر سو، توانمندی های منتقدان و مخالفان دولت در استفاده از ابزارهای رسانه ای برای به چالش کشیدن آن است. البته در این میان موضوعی به نام نوع عملکرد دولت نیز بسیار مهم است که نوشتار حاضر به آن نمی پردازد و صرفا می کوشد مختصرا به صفآرایی رسانه ای حامیان و مخالفان دولت بپردازد.
دولت، به لحاظ کمیت، از کمبود "رسانه حامی" رنج نمی برد. بزرگترین و قدیمی ترین خبرگزاری ایران (ایرنا) متعلق به دولت و زیر مجموعه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است.خبرگزاری فارس نیز که در بین خبرگزاری های داخلی از شهرت بالایی برخوردار است به حدی در خدمت دولت است که رئیس جمهور در بازدیدی که اخیرا از آن داشت به صراحت گفت که " هیچ کدام از خبرگزاری ها "فارس" نمی شوند" .
روزنامه ایران نیز که از لحاظ امکانات نرم افزاری و سخت افزاری چیزی کم و کسر ندارد، ارگان دولت به شمار می رود. این روزنامه که در دوره اصلاحات به روزنامه ای اجتماعی و پر طرفدار تبدیل شده بود اخیرا با استفاده از امکانات بیت المال با کاغذ گلاسه منتشر می شود. کیهان هم که جای خود دارد و در حمایت از دولت سنگ تمام می گذارد. علاوه بر این ها روزنامه های دیگری مانند رسالت، سیاست روز، جوان و دهها روزنامه و هفته نامه و ماهنامه دیگر به طور کامل با دولت همسو هستند .
به این مجموعه بیفزایید دهها سایت خبری را که علنا در خدمت اهداف دولت قرار دارند و اهداف آن را در فضای مجازی پیش می برند که این سایت ها برای کاربران اینترنت ناشناخته نیستند.
از همه اینها بالاتر، صدا و سیما قرار دارد که هیچ روزی نیست خبری مثبت از دولت و فعالیت های آن منتشر نکند و تریبون را در اختیار مسوولان دولت نهم قرار ندهد.این خوش خدمتی صدا و سیما به دولت در حدی است که می توان از عنوان " بی سابقه ترین تبلیغات رسانه ای پس از انقلاب " از اقدامات این رسانه نام برد . در این رسانه نقدی علیه دولت مطرح نمی شود وبه عنوان فراگیر ترین رسانه کشور کاملا برنامه ها نه با هدف اطلاع رسانی که با هدف تبلیغات صورت می گیرد .
با این حال، مسوولان ارشد دولت ، مدعی هستند که رسانه ها ، نتوانسته اند اقدامات و تلاش های شبانه روزی دولت را آن گونه که شایسته است ، به مردم منعکس کنند . این سخن یعنی اعتراف به "ضعف مفرط رسانه های حامی دولت" ، چرا که اگر فقط رسانه های همسو با دولت کارکرد مناسبی داشتند ، نباید هیچ گوشه ای از دستاوردهای دولت نهم از دیده ها پنهان می بود، حال آن که دولتمردان به شدت از آنچه که ضعف اطلاع رسانی در حوزه کارکردهای دولت می خوانند شاکی اند .
با توجه به این که در این عرصه، هیچ مشکل" کمی" وجود ندارد ، باید مشکل را در بخش "کیفی" ماجرا جست و جو کرد. در این باره می توان به اختصار چند آسیب عمده را مطرح کرد :
۱) بی آنکه قصد ایراد افترا به هیچ شخص حقیقی یا حقوقی در میان باشد، می توان حدس زد که بخشی از فعالان رسانه ای پیرامونی دولت، بی آنکه کوچکترین باوری به دولت نهم و برنامه های آن داشته باشند، صرفا از باب این که "حول محور قدرت خوش می گذرد" زیر علم دولت نهم سینه می زنند. بدیهی است کسی که به کارش و آنچه می نویسد، ایمان قلبی نداشته باشد، هرگز نخواهد توانست آنچه را که باور ندارد به مخاطبانش منتقل کند.
برای این افراد ، آنچه مهم است ، کسب رضایت خاطر "مقامات" است و از آنجا که بر کار رسانه به خوبی واقف اند ، نیک می دانند که چگونه "بالادستی های" غیر رسانه ای خود را اقناع کنند .در واقع اینان، به جای اقناع مردم، در اندیشه دائمی اقناع مسوولان هستند.دولت، اولین ضربه رسانه ای را از این گروه می خورد .
۲) گروهی از فعالان رسانه ای حامی دولت، به رغم همگرایی های واقعی که با مجموعه دولت دارند، چنان ناشیانه عمل می کنند و چنان ساده لوحانه از دولت دفاع می کنند که مخاطبانشان نه تنها نسبت به دولت خوش بین نمی شوند، بلکه از آن دلسرد نیز می گردند.
این گروه در واقع، یادآور این جمله معروف هستند که می گوید: اگر می خواهی کسی را خراب کنی، از او بد دفاع کن. این فعالان رسانه ای ، به جای تمسک به منطق و ادبیات مورد پذیرش جامعه امروز، صرفا از گفتمان تعریف و تمجید و به عرش بردن بهره می گیرند و نمی دانند هیچ کس با خواندن تیتر" احمدی نژاد سرمایه تاریخ" و نظایر آن، شیفته رییس جمهور نمی شود، بلکه برعکس، چنین ادبیاتی را حمل بر تملق نگارنده - که داعیه دفاع از دولت را نیز دارد - می کند. متاسفانه چنین روندی به طور جدی از طرف بسیاری از نیروهای پیرامونی دولت پیگیری می شود و تا کنون بیشترین آثار منفی را در میان افکار عمومی، به ویژه در بین تحصیلکردگان و جوانان برجای گذاشته است .
۳) سومین گروه از حامیان رسانه ای دولت ، کسانی هستند که در سال های گذشته ، در میان مردم چهره شده اند و دیدگاه های ثابتی نسبت به آنان در جامعه شکل گرفته است . به عنوان مثال ، روزنامه کیهان و مدیر مسوول آن ، در میان عده ای از مردم ، به عنوان یک جریان رسانه ای صادق و مثبت جا افتاده و در بین گروهی دیگر، برعکس . مواضع گروه سوم که خود دارای طرفداران و مخالفان خاص خویش است، صرفا در میان طرفداران خود، خریدار دارد ولی مخالفان سنتی این طیف، گوششان بدهکار "صغری و کبری های" آن نیست و دفاع آن از دولت در میان منتقدان، مقبول نمی افتد و از این رو، دولت نمی تواند بر روی آن برای اثر گذاری بر منتقدانش- ولو منتقدانی که نسبت به دولت عناد ندارند- بهره گیرد هرچند که گروه اخیر بسیار بهتر و معقول تر از دو گروه پیش گفته است. اما در مقابل رسانه های حامی دولت، منتقدان قرار دارند که "حرفه ای های" عرصه رسانه را پیرامون خود گرد آورده اند . فعالان رسانه ای منتقد دولت ، هر چند بین خود اختلافات زیادی دارند لکن در نقد عملکردهای اشتباه دولت ، متفق القول اند: از نظر غالب آنان، چهره واقعی دولت احمدی نژاد باید در میان مردم شفاف شود تا مردم در انتخابات آتی تصمیم عاجلی اتخاذ کنند.
البته، چنین پدیده ای منطقی است و در همه نظام های سیاسی مبتنی بر انتخابات، جناح ها می کوشند با نقد همدیگر و به رخ کشیدن نقاط ضعف هم، مردم را از رقیب منصرف کرده، به سوی خود بیاورند ولی در کشور ما، چنین امری برای برخی قدرتمندان جا نیفتاده است و برخی صاحبان ثروت و قدرت منتقدان خود را نه دوستان واقعی ملت و کشور بلکه " کودتاچی " می خوانند.
نکته قابل توجه اینجاست که منتقدان دولت، با در نظر داشتن واقعیت های جامعه ایرانی و نزدیک کردن خود به مطالبات واقعی مردم و با بهره گیری از اصول اطلاع رسانی رسانه ای ، کار خود را پیش می برند و تا کنون نیز موفقیت های زیادی در جلب نظر مردم داشته اند و همین امر سبب خشم برخی قدرتمندان را فراهم آورده است .
در این میان ، برخوردهای بعضا قهرآمیز با رسانه های منتقد را می توان هدیه دولت به جناح های سیاسی منتقد دانست چرا که به باور بسیاری از مردم چنین رفتاری ناشی از کم تحمل بودن صاحبان قدرت است . هرچند که قربانی مستقیم این مساله نیز خبرنگارانی هستند که اکثر آنها دل در گرو هیچ جناحی ندارند.
مجموع این عوامل باعث می شود از یک سو، عملکردهای مثبت دولت، به "محاق" برود زیرا اکثر رسانه های همسو با دولت، دچار مشکلات پیش گفته اند. برآیند چنین وضعیتی چیزی جز ترسیم چهره ای "ضعیف و ناکارآمد" از دولت نیست، دولتی که در این تصویرسازی، هیچ نمره خوبی درکارنامه اش ندارد; حال آنکه اگر به دیده انصاف بنگریم، دولت نهم نیز دستاوردهایی هر چند حداقلی داشته، ضمن اینکه اشکالاتش از دیدگاه صاحبنظران بسیار است.
نکته قابل توجهی که در این بین وجود دارد این است که مسوولان رسانه ای دولت، به حدی در ارائه کارهای خوب دولت دچار ضعف و تعلل هستند که رسانه های مستقل که تمایل دارند بر سبیل انصاف، خوب و بد را در کنار هم گزارش دهند، از دستیابی به عملکردهای "مثبت و مستند"، محروم می مانند. چرا که اساسا حتی تبلیغ عملکردهای مثبت دولت نیز توام با تخریب عملکردهای مثبت دولتهای گذشته است که چنین رفتاری در میان مردم و صاحبنظران موجه نیست.
به راستی تکلیف رسانه های مستقل در این میان چیست؟ آیا باید بدون ارائه هیچ دلیل و مدرکی صرفا از دولت ستایش کنند؟ یا آنکه در این آشفته بازار، تهمت بشنوند و آزار بینند چرا که اگر در جایی از دولت انتقاد کرده اند از نظر دولتمردان ، متعلق به اردوگاه مخالفان شمرده شده اند ؟ و چه سخت است پا برجا بودن در مسیر عدالت و انصاف!
به نظر می رسد اگر دولت می خواهد آن طور که شایسته است، خدمات و کارکردهایش را به مردم گزارش دهد و نیز جامعه را با تحلیل های خویش و پشتوانه منطقی کارهایش آشنا کند ، باید به بهسازی محیط رسانه ای حامیان خود بپردازد و نمایش های رسانه ای و تملق پراکنی ها را از ادبیات حامیان رسانه ای اش حذف کند و به رویکردهای حرفه ای خوش آمد بگوید و از سوی دیگر، تعامل مثبت با همه رسانه ها ، به ویژه رسانه های منتقد را در دستور کارش قرار دهد.
اگر چنین شود، هم دولت خواهد توانست مردم را از نتیجه فعالیت هایش به نحو مناسب آگاه کند، هم فضای رسانه های منتقد تعدیل می شود و هم رسانه های مستقل و انصاف گرا تقویت خواهند شد که این آخری، موجد یک سرمایه بزرگ و ارزشمند اجتماعی خواهد بود. اساسا اگر دولت می خواهد نحوه تعامل خود با رسانه ها را تغییر دهد باید در تغییر برخی مشاوران رئیس جمهور پیشگام گردد و نوع نگاه خود به رسانه را تغییر دهد. دولت باید بداند رسانه ابزار تبلیغاتی نیست بلکه یک وسیله اطلاع رسانی است. تشخیص تفاوت اطلاع رسانی با تبلیغات بسیار مهم است.

منبع : روزنامه مردم سالاری