هردم از این باغ بویی می‌رسد

بوی بد دهان یا Halitosis به حالتی گفته می‌شود که بوی نامطبوعی از تنفس فرد استشمام می‌شود، چه منشأ این بو دهان باشد و یا نباشد. بوی بد دهان بر روابط شخصی و اجتماعی افراد بسیار تاثیرگذار است و حتی می‌تواند کیفیت زندگی افرادی که از این مساله رنج می‌برند را تغییر دهد.
بوی بد دهان می‌تواند منشأ داخل دهانی و یا خارج دهانی داشته باشد. در ۹۰ درصد موارد علت Halitosis داخل دهانی است. شدت بو در طول روز متغیر است و به خشک شدن دهان، مصرف غذاهای خاص مانند سیر، پیاز و ماهی و ...، سیگار کشیدن و یا مصرف الکل بستگی دارد. بوی بد دهان ممکن است موقت باشد که پس از غذا خوردن، مسواک زدن و مصرف دهان‌شویه از میان می‌رود. موارد مزمن بوی بد دهان که می‌توانند اثر منفی بر زندگی شخصی افراد بگذارند، به طور معمول به علت متابولیت‌های تولید شده به وسیله انواع خاصی از باکتری‌های دهانی است.
گفته می‌شود که منشأ بوهای ناخوشایند، اغلب پروتئین‌های باقی مانده از غذا در محیط دهان‌اند که به وسیله باکتری‌ها فرآوری می‌شوند. بسیاری از باکتری‌های دهانی در اثر این روند، ترکیباتی سولفوردار مانند سولفید هیدروژن تولید می‌کنند که ترکیبات با بوی نامطبوع هستند.
شایع‌ترین محل تجمع باکتری‌های مرتبط با بوی بد دهان، زبان است. سطح پشتی زبان نسبتا خشک بوده و تمیز کردن آن مشکل است. باکتری‌ها می‌توانند در این سطح روی باقی‌مانده مواد غذایی و یا سلول‌‌های مرده تجمع پیدا کنند (به خصوص باکتری‌های بی‌هوازی که بیشتر آنها بوی نامطبوع ایجاد می‌کنند) بیماری‌های لثه و پریودنشیوم نیز می‌تواند منشأ بوی بد دهان باشد. تجمع باکتری‌های بی‌هوازی در عمق پاکت پریودنتال، وجود آبسه پریودنتال و یا ژنژیوال، زخم‌ها و یا نکروز بافتی پریودنشیوم همه مواردی هستند که بوی نامطبوع ایجاد می‌کنند.
گاهی «بوی بد دهان در صبح» در افراد سالم دیده می‌شود. این مساله که یک حالت موقت دارد در اثر کاهش سرعت و میزان ترشح بزاق در شب و نیز کمتر بودن میزان اکسیژن در محیط دهان است که سبب می‌شود باکتری‌های بی‌هوازی متابولیسم بیشتری انجام دهند و نیز ترکیبات سولفور بیشتری تولید کنند. این حالت با مسواک زدن و یا مصرف غذا برطرف می‌شود.
● علل خارج دهانی بوی بد دهان
بوی بد دهان می‌تواند به علت مشکل در سیستم تنفسی مانند رینیت، سینوزیت، فارنژیت و... باشد که در این حالت بوی بد علاوه بر دهان از بینی نیز احساس می‌شود که شدت بوی بد خارج شده از بینی بیشتر است. عفونت‌های مزمن در حفره بینی و یا سینوس‌ها به اختلال در سیستم‌ پاکسازی خود به خود این مناطق منجر می‌شود که این مساله افزایش رشد و متابولیسم باکتری‌ها و تجمع و باقی ماندن مواد مترشحه در بینی و سینوس را در پی دارد.
شرایط و بیماری‌های سیستمیک مانند دیابت، سیروزکبدی و مشکلات ریوی می‌توانند منشأ بوی بد دهان باشند. برخلاف عقیده عمومی، معده علت شایعی برای بوی بد دهان به شمار نمی‌آید. میان مری و معده یک دریچه وجود دارد که جز در مواقع عبور غذا بسته است و اجازه انتقال گاز یا بو را از معده به بیرون نمی‌دهد. وجود جریان مداوم گاز از معده به خارج نشان‌دهنده یک مشکل جدی در سیستم معده و مری مانند ریفلاکس و یا فیستول میان مری و معده است.
برخی داروها که برای درمان افزایش فشارخون، افسردگی و یا آلرژی به کار برده می‌شوند می‌توانند سبب بوی بد دهان گردند. متابولیت بسیاری از داروها از طریق ریه از بدن خارج می‌شوند. کلرال هیدرات،‌ نیتریت و نیترات، دی‌متیل‌سولفوکسید، دی‌سولفیرام، آمفتامین و فنریتازین داروهایی هستند که می‌توانند بوی بد دهان منجر شوند.
● راهکارهای درمان
راهکارهای درمانی متعددی برای حل این مشکل ارایه شده است. ابتدایی‌ترین آنها رعایت بهداشت دهان و دندان، مسواک زدن و استفاده از نخ دندان به طور منظم است. یک نکته بسیار مهم تمیز کردن سطح پشتی زبان است که می‌تواند با وسیله مخصوص و یا مسواک انجام گیرد. گفته می‌شود اسکراپر(Scraper) زبانی موثرتر عمل می‌کند. در ضمن می‌توان مسواک را به کلرهگزیدین برای افزایش تاثیر آغشته کرد. از آنجایی که خشکی دهان می‌تواند ساخته شدن و متابولیسم باکتری‌ها را افزایش دهد و سبب بدتر شدن بوی بد دهان شود، جویدن آدامس‌های بدون قند که به تولید بزاق کمک می‌کند می‌تواند موثر باشد. جویدن آدامس پس از غذا به خصوص غذاهای گوشتی وقتی امکان مسواک زدن فوری وجود ندارد، نیز توصیه می‌‌شود.
غر‌غره کردن دهان‌شویه پیش از خواب با دهان‌شویه مناسب نیز از دیگر راهکارهای توصیه شده است. دهان‌شویه‌ها اغلب حاوی مواد آنتی‌باکتریال مانند ستیل پیریدنیوم ‌کلراید، کلرهگزیدین، گلوتانات روی، کلرین‌دی‌اکسید هستند. روی و کلرهگزیدین اثر همدیگر را به شدت تقویت می‌کنند. برخی دهان‌شویه‌ها حاوی الکل‌اند که سبب خشک شدن دهان و بدتر شدن وضعیت می‌شود، مانند لیسترین (Listerine).
بوی بد دهان می‌تواند با مصرف محلول هیدروژن‌پراکساید ۵/۱ درصد نیز بهبود یابد. هیدروژن‌پراکسید یک ماده اکسیدکننده است که می‌تواند بسیاری از باکتری‌های بی‌هوازی را از میان ببرد.
مساله مهم در درمان این مشکل، تشخیص صحیح این بیماری و علت آن است. اینکه آیا فرد واقعا به Halitosis مبتلا است یا تصور می‌کند که دهانش بوی بد می‌دهد، در ابتدا باید به وسیله فردی غیر از خود شخص مانند دوست و یا دندانپزشک مشخص شود. در مرحله بعد از تشخیص باید منشأ داخل یا خارج دهانی بوی بد به وسیله دندانپزشک مشخص شود و در نهایت درمان صحیح به وسیله دندانپزشک در موارد داخل دهانی و ارجاع به متخصص مربوطه در موارد خارج دهانی صورت گیرد.

دکتر مریم خادمی

منبع : هفته نامه سپید