سه دهه تحول در عرصه فرهنگ‌

برای مشخص شدن راهبرد این طرح تنها دو تجربه در دست بود و شاید یكی از راهكارها برای شروع كار اتكا بر همین تجربیات بود و آن‌ها تا اندازه‌ای خطوط كلی طرح را روشن كرده بودند. نخستین تجربه مربوط به سال ۱۳۵۳ بود. به همت مرحوم دكترعلی اسدی و همكاری دكتر منوچهر محسنی و دكتر مجید تهرانیان، یک پیمایش اجتماعی شكل گرفت. این پیمایش رفتارهای مردم در رابطه با رسانه‌های ارتباط جمعی به‌خصوص رادیو و تلویزیون در كنار گرایش‌های اجتماعی و فرهنگی از قبیل احساس رضایت از زندگی، مشاركت سیاسی و... را بررسی كرده بود.نتیجه این تحقیق در سال ۱۳۵۶ منتشر شد. ولی انتشار آن‌چنان محدود و ناچیز بود كه بخش قابل توجهی از جامعه پژوهشی ایران از انجام و نتیجه این تحقیق بی‌خبر بوده‌اند.مرحوم دكترعلی ‌اسدی در سال ۱۳۵۸ تحقیقش را به‌صورت محدود در تهران اجرا كرد. فضا و جو روزهای انقلاب مانع انجام این كار به شكل وسیع شد و در نتیجه گزارشی كه این تحقیق به جای گذاشت اگرچه قابل توجه اما محدود بود.از آن‌جا كه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به اهمیت چنین تحقیقی پی‌برده بود، در سال ۱۳۷۴ برای دومین بار و به همت دكتر منوچهر محسنی درصدد انجام آن برآمد. نتیجه این تحقیق "آگاهی‌ها، گرایش‌ها و رفتارهای فرهنگی و اجتماعی" بود.این دو تحقیق هرچند اندك و محدود بودند، اما مبنایی برای سیاستگزاری پیمایش‌های فرهنگی و اجتماعی قرار گرفتند و برهمین‌اساس چارچوب اصلی طرح‌های ملی از جمله پیمایش ارزش‌ها و نگرش‌های ایرانیان طراحی شد و شكل گرفت.
در سال ۱۳۸۳ پیمایش تحولات فرهنگی ایرانیان انجام شد. این پیمایش بررسی سه دهه تحولات نگرشی در ایرانیان را با توجه به پژوهش دكتر اسدی مدنظر داشت كه در سه سطح مناطق روستایی، مناطق شهری و مراكز استان‌ها و گزارشی ملی گردآوری شده است. جامعه آماری طرح شامل مناطق شهری (مراكز استان و شهرهای كوچك) و مناطق روستایی سی استان كشور است. حجم نمونه‌ای این پژوهش، ۹۰۰۰ نفر بوده است.در این طرح موارد زیر مورد توجه قرار گرفته است.رفتارها و نگرش‌های مذهبی، ارزش‌ها و هنجارهای خانواری، روابط اجتماعی و ارزش‌های اجتماعی، مشاركت اجتماعی، تندرستی و رفتارهای بهداشتی، رضایت از زندگی، آرزوها و نیازها، رسانه‌ها و بررسی گذران اوقات فراغت.متغیرها و مفاهیمی كه در این تحقیق بدان‌ها پرداخته شده برگرفته از پژوهش دكتر اسدی در سال ۵۳ است. در این پژوهش، پرسشنامه‌ها و متغیرهای پژوهش دكتر اسدی با بازنگری بسیار محدود دوباره طرح شده است.یكی از اهداف این پژوهش كه در آن از الگوی پژوهش به‌كارگرفته شده در سال ۵۳ استفاده شده، سنجش تحول جامعه در طول سه دهه در ایران بوده است.چارچوب اولیه این پژوهش در شورای فرهنگ عمومی به تصویب رسید و اجرا گردید.مدیریت علمی پیمایش تحولات فرهنگی ایرانیان را دكتر محسن گودرزی به‌عهده داشت. اگرچه، پیمایش ارزش‌ها و نگرش‌های ایرانیان در دو موج بسیار گسترده برگزار شد، جامعیت و كلیت بیشتری داشت، اما این پیمایش، به‌منظور ایجاد بستری مقایسه‌ای برای درك بهتر تحولات فرهنگی ایرانیان در طول سه دهه انجام گردید.نتایج پیمایش تحولات فرهنگی ایرانیان در سه جلد شامل گزارش ملی، مناطق شهری و مناطق روستایی منتشر شده است.

منبع: مجله فرهنگ و پژوهش

منبع : پایگاه‌اطلاع رسانی‌علوم ارتباطات‌ایران