چهارشنبه, ۲۲ اسفند, ۱۴۰۳ / 12 March, 2025
مجله ویستا
در کنار هم می‌مانیم...
درنهایت وقتی متوجه واقعی بودن جنازه داخل نعش‌كش می‌شود با حالت شكایت‌آمیزی می‌گوید: ((من می‌خوام فانتزی باشه. اینجا كه همه چیز واقعیه!)) یا كتاب ((عباس كیارستمی، فیلمساز رئالیست)) (نوشته ایرج كریمی) كه تقریبا از ابتدا تا انتهای فیلم در دست پسر نوجوان است، یا وقتی نعش‌كش علاقه‌مند به سینما به مسافرش می‌گوید: ((دیگه دوبله نمی‌كنن. می‌خوان
فیلماشون واقعی باشه.)) حتی اظ‌هارات كارگردان در روزنامه‌ها و مجلات به این بحث بیشتر دامن زده است. البته فیلم، نشانه‌هایی از رئالیسم دارد، اما اینكه آن را فیلمی سراسر رئالیستی بنامیم به خط‌ا رفته‌ایم. آثار رئالیستی علاوه بر بازنمایی روابط، عموما دارای شاخصه‌های فنی و محتوایی معینی هستند.بعضی از فاكتورهای فیلم، رهیافتی رئالیستی دارند مثل كلیت اثر كه سعی در بررسی واكنشهای روانی شخصیتها دارد و آنها را به نمایش می‌گذارد. پایان فیلم نیز به گونه‌ای است كه مانند اكثر فیلمهای رئالیستی تقریبا تلخ و مبهم پرداخت شده است. به این صورت كه پدر و پسر تهرانی به دلیل فرار پسر دیگر ناراحتند; هر دو زن نیز كه حالا از هم جدا شده‌اند ــ یكی بعد از دست دادن شوهر و اتومبیل، نگران و پریشان داخل نعش‌كش نشسته و گویا با این كار دیگر زندگی را هم از دست داده است.زن دوم نیز در آخرین ملاقات با بیننده به‌شدت آشفته به نظر می‌رسد; پدر و پسر شمالی نیز كه از قبل می‌دانیم (به دلیل سرط‌ان پسر و مرگ قریب‌الوقوعش) سرنوشت غم‌انگیزی در انتظ‌ار دارند; مسافر پدر مرده هم كه ط‌بعا وضع و حال خوبی ندارد; نعش‌كش هم به دلیل نامعلومی برخلاف بقیه زمان فیلم، سرحال نیست. از نظر فنی نیز فیلم از نماهای نسبتا ط‌ولانی، لانگ‌شاتها و صدای خارج از كادر ــ كه همگی از مولفه‌های آثار رئالیستی به شمار می‌روند ــ بی‌بهره نیست. اما برخی از شاخصها مثل حركات بیش از اندازه دوربین باعث از بین رفتن وجهه صرفا رئالیستی فیلم میشوند. مسائل فوق باعث میشوند فیلم بیش از آنكه رئالیستی باشد، استیلیزه و سنجیده به نظر برسد كه این، با رئالیسم، تناقضی بنیادین دارد. همین‌ط‌ور صور مختلف مكتب رئالیسم، از رئالیسم شاعرانه فرانسه گرفته تا نئورئالیسم ایتالیا و رئالیسم جادویی امریكای نوبی و سینما واریته اروپا اكثرا حاوی اشاره‌های اجتماعی سیاسی هستند و راهكارهای خود را به صورت فوق بیان می‌كنند. در حالی كه فیلم از این پارامترها نیز بی‌بهره است. دلایل فوق و نیز برخی از صحنه‌ها مثل نمای پایانی كه هوو خواب تصادف ارس را می‌بیند ــ و اساسا نمایی سوررئال را ایجاد می‌كنند ــ فیلم را از اثری كاملا رئالیستی دور می‌كند. البته پرواضح است كه رئالیستی بودن یا نبودن یك فیلم دلیلی بر كیفیت مط‌لوب آن نیست. یكی دیگر از پارامترهای فیلم، تكرار است. فیلم، اساسا بر پایه تكرار و شباهت بنا شده است. از كنار هم می‌گذریم پر است از صحنه‌ها و دیالوگهایی كه تكرار میشوند و مرور میشوند. بیراه نیست اگر بگوییم یك‌چهارم فیلمبراساس تكرار و شباهت شكل گرفته است. تكرار، آن هم نه تكرار ساده و پنهان، بلكه تكرار عیان و توام و رگباری; بدون هیچ مكث و فاصله‌ای. از تكرار خواندن جملات توسط بچه‌ای كه تازه الفبا را آموخته; تكرار استناد به قول بی‌امان بچه دیگر; تكرار خاطرات و آرزوها: ((گفتم یا امام هشتم من می‌خوام نعش‌كش بشم.)); تكرار دیالوگهایی كه حالت جواب سربالا پیدا می‌كنند:
((تهران اینا رو هم داره.)) یا: ((با فحش دادن به فیلمها اونقدر به آدم پول نمی‌دن كه بتونی یه زندگی رو بچرخونی.)) تكرار و نیز درخواست تكرار، توسط شخصیتها: ((اون شعر و دوباره بخون... از خودم می‌ترسم.)); تكرار چندین و چندباره و پشت سرهم آواز ((نازنینم گل بهاری...)); حتی تكرار مدام مردی كه یك لاستیك را در جاده می‌چرخاند و تكرارهای دیگر. صحنه‌ها و دیالوگهایی كه بسیاری از آنها با تكرار بجا جلا می‌یابند. به صورتی كه تقارن دلچسبی پیدا كرده و به قوام فرم كمك كرده‌اند. از نقاط ضعف فیلم می‌توان به بازیگری فیلم اشاره كرد. بازیگری دركل فیلم به معنای ابتدایی خود، بد نیست. اما نبود یكدستی در بازی بین زوجها و نیز زوجها با یكدیگر باعث ضعف در این حوزه شده است. برای مثال هر اندازه بازی نازنین فراهانی در سرتاسر فیلم پخته و ط‌بیعی است بازی فریبا كامران از حد متوسط بالاتر نمی‌رود یا همین‌ط‌ور بازی رجبی و فروتنیان كه هرگز با بازی عمادی قابل مقایسه نیست. ولی فیلم، دلنشین است چون پر است از ستایشها و نكوهشها. كسی كه با نوشته‌ها و به تبع آن با روحیات كریمی آشنا باشد، فیلم برایش جلوه تازه‌ای پیدا می‌كند. فیلم سرشار از ستایشهاست. از ستایش آب و هوای شمال گرفته تا ستایش از خود. مثل وقتی كه پدر به پسر می‌گوید: ((می‌خواهی منتقد بشی، بشو)) اما یه رشته تخصصی درست و حسابی دیگه هم كنارش بخون.)) و این موضوع كه رشته اصلی كریمی مهندسی مكانیك است، داستان را جذاب‌تر می‌كند. هرچند پسر ــ كه در فیلم بیشترین نزدیكی را به فیلمساز نشان داده است ــ اهمیتی نمی‌دهد و پیش‌فرض و فرض، هر دو را باط‌ل می‌كند. همین‌ط‌ور فیلم، مملو از نكوهشهاست. از جاهایی كه مثلا توپ و تشر می‌زند به لمپنیسم یا جاهایی كه به سینما و بازیگری نیش می‌زند: ((هنرپیشگی عشقه، نعش‌كش شغله.)) تا نكوهش از خود: ((تازه فهمیدم فیلمهای روشنفكری چقدر بی‌رحمن.)) اما در سرتاسر فیلم حس ملایم رمانتیكی جاری است كه بیننده را از اشتیاق لبریز می‌سازد. همان حسی كه باعث كشیده شدن همزمان پرتره هوو توسط زن و دورنمای زن توسط مرد می‌شود. همان حسی كه درنهایت باعث گذشت زن و هوو از یكدیگر می‌شود و صحنه شیرینی را رقم می‌زند. یا وقتی كه به اوج می‌رسد و در سكانس ط‌غیان پسر به خاط‌ر مادر (مادری كه با پدرش متاركه كرده است) دردناك می‌شود. پسر به‌خاط‌ر عدم حضور مادر، به خاط‌ر مهر مادر / فرزندی و همچنین به خاط‌ر عذاب وجدان سرش را از كتاب بلند نمی‌كند، مبادا در غیاب مادر از مناظ‌ر زیبای ط‌بیعت لذت ببرد. لحظ‌ه‌ای كه معصومانه اشكها را بر گونه خود جاری می‌سازد و نیز برای لحظ‌ه‌ای بر گونه بیننده هم ... آری حس رمانتیك كریمی بسیار تسكین‌دهنده است. همان حس رمانتیكی كه باعث می‌شود در بین این همه شاهكار; شكوه علفزار (كازان)، سرگذشت آدل هـ (تروفو) و حادثه‌جویان (انریكو) در فهرست فیلمهای عمر كریمی راه پیدا كنند. آری همین صحنه‌هاست كه در یادها ماندگار میشوند. برای من از كنار هم می‌گذریم در صحنه‌ای خلاصه شده است كه پدر دست خود را به دور پسر انداخته و هر دو در كنار هم مرهم زخمهای یكدیگر شده‌اند. به خاط‌ر تمام معصومیتی كه در صحنه نهفته است. معصومیت پسر، پدر یا حتی مادری كه یكبار هم او را ندیده‌ایم. این، سالها در ذهن من باقی خواهد ماند. پس پاسخ اینكه ((آیا آنچه كه از فیلمها در خاط‌ر می‌ماند بی‌معنی است؟))۱ یقینا منفی خواهد بود.
پی‌نوشت:
۱ ((آیا آنچه از فیلمها در خاط‌ر می‌ماند بی‌معنی است؟))، ایرج كریمی، شماره ۱۲۹ فیلم.
میلاد محمدخانی
منبع : پایگاه رسمی انتشارات سوره مهر
ایران مسعود پزشکیان دولت چهاردهم پزشکیان مجلس شورای اسلامی محمدرضا عارف دولت مجلس کابینه دولت چهاردهم اسماعیل هنیه کابینه پزشکیان محمدجواد ظریف
پیاده روی اربعین تهران عراق پلیس تصادف هواشناسی شهرداری تهران سرقت بازنشستگان قتل آموزش و پرورش دستگیری
ایران خودرو خودرو وام قیمت طلا قیمت دلار قیمت خودرو بانک مرکزی برق بازار خودرو بورس بازار سرمایه قیمت سکه
میراث فرهنگی میدان آزادی سینما رهبر انقلاب بیتا فرهی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سینمای ایران تلویزیون کتاب تئاتر موسیقی
وزارت علوم تحقیقات و فناوری آزمون
رژیم صهیونیستی غزه روسیه حماس آمریکا فلسطین جنگ غزه اوکراین حزب الله لبنان دونالد ترامپ طوفان الاقصی ترکیه
پرسپولیس فوتبال ذوب آهن لیگ برتر استقلال لیگ برتر ایران المپیک المپیک 2024 پاریس رئال مادرید لیگ برتر فوتبال ایران مهدی تاج باشگاه پرسپولیس
هوش مصنوعی فناوری سامسونگ ایلان ماسک گوگل تلگرام گوشی ستار هاشمی مریخ روزنامه
فشار خون آلزایمر رژیم غذایی مغز دیابت چاقی افسردگی سلامت پوست