غار و مجموعهٔ آبشارهای شیرآباد

در این میان غارها و آبشارها نیز به‌دلایل گوناگون، همانند دیگر منابع محیط زیست قربانی اثرات ازدیاد جمعیت و توسعه گردیده‌اند و به بهانه‌های مختلفی مثل تبدیل اراضی و بهره‌برداری‌های بی‌رویه از منابع طبیعی، شکار و صید، وجود دام‌های اصلی در جنگل‌ها و کندوکاو برای دستیابی به منابع ارزشمند، آثار زیرخاکی در غارها و تپه‌ها، گونه‌های وحشی و زیستگاه‌های آنها و همچنین آثار ارزشمند طبیعی که دست بشر در ساخت آنها دخالت نداشته، در معرض نابودی قرار گرفته‌اند. به این ترتیب با توجه به اهمیت موضوع مطالعه و تحقیق بر روی گونه‌های مهم جانوری و آثار طبیعی یا میراث‌های طبیعی جهانی کشف و معرفی آنها به منظور حفاظت مطلوب‌تر ضروری به‌نظر می‌رسد. این مطالعات، از یک‌سو زمینه را برای بررسی‌های بیشتر بوم‌شناختی و از سوی دیگر مدیریت و استفادهٔ منطقی‌تر از این آثار را فراهم می‌گرداند.یقیناً روند کنونی بهره‌برداری از محیط‌های پیرامون این مجموعه و دخل و تصرفات انسانی، در آینده این مجموعه را با آن همه زیبائی‌ها از بین خواهد برد. بر این اساس پس از مدت‌ها مطالعه برای شناسائی هر چه بیشتر این منطقه، تلاش شده تا این طبیعت منحصربه‌فرد کشور به سازمان حفاظت محیط زیست معرفی گردد تا به‌عنوان اثر طبیعی ملی به ثبت رسیده و از حمایت‌های قانونی قوی‌تری برخوردار گردد.
●موقعیت جغرافیائی
غار و آبشارهای شیرآباد در ۵۵ کیلومتری شرق گرگان، در حد فاصل شهرهای علی‌آباد کتول و آزادشهر و در جنوب روستای شیرآباد از توابع بخش را میان واقع گردیده‌اند.فاصلهٔ این غار و آبشارهای آن از روستای شیرآباد کمتر از ۲۰ کیلومتر است. بعد از گذشتن از جادهٔ ماشین‌رو در جنوب شیرآباد، منطقه جنگلی شده و به حاشیه رودخانه ختم می‌شود که منطقه‌ای ییلاقی بوده و استعداد و آمادگی ایجاد اطراق برای علاقه‌مندان را دارد. بستر رودخانه در تمام طول مسیر با وجود سنگ‌های آذرین تیره‌رنگ و به‌دلیل همجواری طبیعت اطراف و گیرائی خاصی دارد.این غار در ارتفاع حدوداً ۳۴۵ متری از سطح دریا قرار دارد. طول آن در حدود ۲۳۵ متر و قطر دهانه آن نیز ۱۵ ـ ۹ متر است. در کف آن آب سردی در حدود ۱۱ ـ ۱۰ درجهٔ سانتیگراد جاری بوده که این آب به رودخانهٔ شیرآباد در دامنهٔ پائین غار می‌ریزد. در این مجموعهٔ آبی، هفت آبشار بسیار زیبا در محیط جنگلی کوهستانی وجود دارد که مورد بازدید بسیاری از علاقه‌مندان قرار می‌گیرد.
●غار شیرآباد
غار شیرآباد یکی از غارهای مهم طبیعی و جالب بوده که دست بشر در ساخت آن دخالتی نداشته است. ضمناً با سرازیر بودن آب از آن، زیستگاه بسیار جالبی برای بعضی از گونه‌ها از جمله سمندر کوهستانی ایرانی که بومی سرزمین ماست، به‌وجود آمده است. این غار اندکی بالاتر از آبشارها قرار دارد که به‌علت وجود آبشار نام شیرآباد بر آن نهاده‌اند. دربارهٔ این غار افسانه‌ها و روایات متعدد و پیچیده‌ای در محل وجود دارد. عده‌ای آن را غار ”دیو سفید“ می‌نامند. بر قسمت اعظم غار تاریکی مطلق حکمفرماست و در انتهای غار نیز چشمه‌ای وجود دارد که منشأ ایجاد غار در طول قرن‌های گذشته بوده است.به‌دلیل ویژگی‌های ساختمانی و جنس زمین، حرکت آب باعث تشکیل استخر، استالاکتیت، بستر گلی و چسبنده و پدیده‌های مختلف در طول مسیر شده است. این امر باعث به‌وجود آمدن انگیزه و گیرائی فراوانی در علاقه‌مندان برای کشف اسرار طبیعت گردیده است. در حال حاضر تاریکی مطلق در بیشتر مسیر غار و همچنین انعکاس صدای حرکت آب در مسیر، تبدیل به زمزمه و صداهائی در غار شده که این امر شایعات مختلفی را در مورد غار بین اهالی رواج داده است.
●آبشارهای شیرآباد
به‌دلیل شیب‌های تند رشته کوه‌های البرز در ناحیهٔ شرقی و وجود چشمه‌سارهای فراوان در دامنهٔ کوه قلعه‌ساران، آبشارهای کوچک و بزرگی شکل گرفته که در بین آنها ۷ آبشار، در محدودهٔ غار شیرآباد در بخش صخره‌ای قرار گرفته‌اند. ارتفاع یکی از آنها در حدود ۲۰ متر است و آب‌های نقره‌فام که با درخشندگی از این ارتفاع به داخل استخرهای پائین‌دست فرو می‌ریزند، به‌عنوان عنصر ممتاز طبیعی به شمار می‌آید و قابلیت‌های فوق‌العاده‌ای برای جذب جهانگردان و محققین ایرانی و خارجی و دیگر علاقه‌مندان دارد. امروز این مجموعه آبشارها مورد توجه علاقه‌مندان زیادی قرار گرفته که در فصول مساعد از آن دیدن می‌کنند.
●غار شیرآباد به‌عنوان یک زیستگاه
دوزیستان جانورانی هستند که قسمتی از زندگی خود را در آب و قسمت دیگر را در خشکی می‌گذرانند.آنها به اشکال مختلفی تکامل پیدا کرده‌اند و امروزه در بعضی از غارهای دنیا ساکن هستند. از آنجا که دوزیستان تغذیه زیادی دارند، در تنظیم جمعیت هزاران‌گونه از بی‌مهرگان که از آنها استفاده غذائی می‌کنند، نقش به‌سزائی ایفا می‌کنند.متأسفانه آدمی با توسعهٔ کشاورزی سطح وسیعی از مساعدترین زیستگاه آنها را تخریب نموده و شرایط را برای زندگی و تولیدمثل کلیهٔ موجوداتی که از گیاهان تغذیه می‌کنند، دشوار کرده است. و به این ترتیب در مناطقی که تعداد دوزیستان کاهش می‌یابد، به‌طور حتم خساراتی به گیاهان وارد شده و در نتیجه در کنترل جمعیت پاره‌ای از بی‌مهرگان نیز اختلال ایجاد خواهد شد.از آنجا که محیط‌های بیرونی غار، کوهستانی و جنگلی بوده و با گونه‌هائی از درختان و درختچه‌ها مانند ممرز، افرا، انجیلی، توسکا، همیشک، داردوست، خزه‌ها و گیاهان گلدار و دیگر گونه‌های پهن برگ خزری پوشیده شده، مکانی برای زیست مرال، شوکا، خرس، پلنگ، خوک‌وحشی، گربه‌وحشی، گربه‌جنگلی و دیگر گونه‌های جانوری می‌باشد. در قسمت درونی دهانهٔ غار شیرآباد به‌دلیل وجود شرایط مطلوب و آب، گونه‌هائی از بی‌مهرگان، حشرات، گاماروس‌ها، کرم‌های پهن آزاد، عنکبوت‌های پابلند، خرچنگ آب شیرین، سوسک، خفاش و سمندر جویباری یا کوهستانی ایرانی Batrachuperus Persicus. که یکی از گونه‌های مهم کمیاب جانوری ایرانی است، زندگی می‌کنند.
رمضانعلی قائمی
کارشناس محیط زیست استان گلستان

منبع : فصلنامه صلح سبز