کارت اعتباری چیست؟

بانکداری الکترونیکی می رود تا تحولی شگرف در ساختار پولی و مالی جهان ایجاد کند. با استفاده از کارت اعتباری، پول کاغذی در آینده، همان سرنوشت مبادله کالا به کالا را خواهد داشت.
با توسعه روز افزون تکنولوژی، و جایگزینی سیستم‏های نوین در تمامی عرصه‌ها ، بجای ساختار سنتی و کهنه، نظام بانکداری نیز پیرو این ارتقاء، سعی برآن دارد که در حوزه فن‌آوری ، مطلوبیت ممکن را برای مشتریان فراهم آورد. یکی از ابزارهای مهم در این عرصه، کارت اعتباری است. هنگامی که برای اولین بار سکه ضرب شد بخاطر سه ویژگی سبکی ، راحتی و سرعت انتقال بهترین وسیله برای پرداخت معرفی شد و مبادله کالا به کالا به تاریخ پیوست. اکنون بانکداری الکترونیکی می رود تا تحولی شگرف در ساختار پولی و مالی جهان ایجاد کند. با استفاده از کارت اعتباری، پول کاغذی در آینده، همان سرنوشت مبادله کالا به کالا را خواهد داشت.
در این مقاله به معرفی انواع کارت های اعتباری پرداخته می شود.
● کارت اعتباری چیست؟ (Credit cards)
در فرهنگ آکسفورد، کارت اعتباری چنین تعریف شده است: «کارتی که بانک یا غیر آن در اختیار مشتری قرار می دهد و او می‌تواند کالا و خدمات مورد نیاز خود را دریافت کند.»
بنابراین کارت اعتباری کارتی است که بانک‏ها و مؤسسات مالی واعتباری خصوصی در اختیار مشتری خود قرارد می دهند تا او بتواند بهای کالا و خدمات مورد نیاز خود را بدون دغدغه پول فیزیکی با استفاده از دستگاه‏های مربوطه نظیر (ATM,pos) و یا اینترنت پرداخت کند.
● تاریخچه:
با استناد به دائره المعارف بریتانیکا،استفاده از این کارت به دهه ۱۹۲۰ برمی‌گردد. زمانی که بعضی از هتل‌های زنجیره‌ای و شرکت‏های نفتی آمریکا، مشتریان خودرا تشویق به استفاده از این کارت کردند.
▪ استفاده از این کارت پس از جنگ جهانی دوم و خروج از رکود اقتصادی شهرت یافت.
▪ اولین کارت اعتباری امروزی در سال ۱۹۵۰ توسط Dinersclub Inc طراحی و منتشر شد.
▪ از معروف ترین کارتهای اعتباری American Express است.
▪ اولین کارت در سیستم بانکی ، در کالیفرنیا بنام Bank Americ card مورد استفاده قرار گرفت.
▪ در سال ۱۹۷۶ ، سیستم بانکی به نام VISA تغییر نام یافت.
▪ VISA ، امروز یک کنسرسیوم بین‌المللی است که اغلب کشورهای دنیا در آن مشارکت دارند.
▪ در سال ۱۹۶۶ اتحادیه کارت بین‌بانکی (Inter bank card Association) شکل گرفت که بعدا به مشهورترین کارت اعتباری یعنی Master card تغییر نام داد.
● فلسفه وجودی کارت اعتباری
۱) حذف پول فیزیکی.
۲) تخصیص مقدار معینی اعتبار مالی به صاحب کارت.
۳) حرکت بسوی e – banking.
اجزاء تشکیل دهنده نظام کارت اعتباری
۱) حامل کارت یا دارنده کارت : شخص حقیقی که مشتری بانک باشد جهت اخذ کارت می تواند به بانک خود مراجعه کند ودر صورت داشتن شرایط و صلاحیت لازم، کارت برای وی صادر می شود.این تعاریف برای مؤسسات مالی و اعتباری خصوصی نیز صادق است.
۲) صادرکننده کارت : بانک یا مؤسسه‌ای است که در مقابل اسناد دریافتی از متقاضی کارت، پس از کسر هزینه‏های مربوطه طبق مقررات با انعقاد قرار داد جهت صدور کارت اقدام کند.
۳) پذیرنده کارت : کلیه مراکز تجاری که کالا و خدمات به مشتریان خود ارائه می‌کنند، ضمن عقد قرارداد از بانک خود، قبول می کنند که در صورت مراجعه مشتری با کارت بانکی مورد توافق ، بدون اخذ منبع معامله به شکل پول نقد، کارت وی را قبول و به پردازش عملیات اقدام کنند.
۴) کارگزار تهاتر و تسویه بین بانکی : مؤسسه یا سازمانی است که ارتباط بین بانک‏ها را جهت تهاتر وتسویه اقلام خود در زمینه کارت برقرار می‌کند.
● اجزاء سخت افزاری ونرم افزاری کارت و هزینه‌های مربوطه
مجموعه‌ای از سخت افزار ونرم افزارها در امر فرایند کارت اعتباری و رابطه آن با نظام ساختار یافته موجود، دخیل می باشند که می توان به موارد ذیل اشاره کرد:
۱) دستگاه ATM .
۲) دستگاه POS.
۳) نرم‌افزارهای موجود در دستگاه‏ها و سیستم تحویلداری آنها.
۴) سیستم‌های نرم افزاری و سخت افزاری جهت تولید و صدور کارت وسایت‏های مربوطه.
● هزینه ها:
فرآیند مربوطه یکسری هزینه ها را نیز در پی خواهد داشت از قبیل هزینه خرید و نصب دستگاه ، هزینه تولید و صدور کارت ، هزینه نرم افزاری شبکه‌های ارتباطی ، هزینه تعمیر و نگهداری ، هزینه ناشی از تقلب و میزان خسارات وارده به افراد ، هزینه آموزش کارکنان و کاربران و ... .
● ویژگی ظاهری
کارت اعتباری یک کارت پلاستیکی است که روی آن نام صاحب کارت و شماره حساب آن بصورت برجسته و قابل لمس وجود دارد. پشت کارت یک نوار مغناطیسی دیده می‌شود که حاوی برخی اطلاعات مهم مثل مشخصات دارنده کارت را ذخیره کرده است. یک کارت اعتباری استاندارد یک عدد ۱۶ رقمی دارد که ارقام آن شامل کدهای مخصوص اطلاعاتی نظیر نوع کارت ، بانک صادر کننده، میزان اعتبار و تاریخ انقضاء کارت است.
● انواع کارت‏های اعتباری:
۱) کارت حافظه (Memorycard): یک کارت پلاستیکی است که روی آن چند کیلو بایت حافظه الکترونیکی تعبیه شده و از طریق اتصال به دستگاه مخصوص قابل شناسایی است. مثل کارت تلفن.
۲) کارت هوشمند (Smartcard): شبیه کارت حافظه است که شامل یک قطعه فلزی شامل حافظه پردازنده و نرم افزار مربوطه روی آن گنجانده شده و ضمن توان پردازش از امنیت بیشتری نسبت به کارت‌های دیگر برخوردار است. به طور مثال سیم‌کارت تلفن همراه یک کارت هوشمند است.
انواع کارت‏های هوشمند عبارتند از : کارت‏های حافظه‏دار ، کارت‏های با حافظه و ریزکنترلر ،کارت‏های با حافظه و ریز کنترلر و کمک پردازنده و کارت‏های با حافظه و ریز کنترلر و شتابده‌ای رمزنگاری.
۳) کارت مغناطیسی (Magnetic card) : حاوی اطلاعات روی یک نوار مغناطیسی در پشت کارت می‌باشد. (ملی کارت نوعی کارت مغناطیسی است.)
۴) کارت پلاستیکی (Plastic card): یک کارت پلاستیکی دارای نوشته های اعتباری می‌باشد مثل کارت شارژ اینترنت.
۵) کارت اعتباری (Credit card): کارتی که شخص می تواند برابر با موجودی و یا براساس اعتبار خود از طریق کارت خرید و یا پول دریافت کند.
۶) کارت‏های بدهی (Debit card): کارت هایی هستند که دارنده آن می‏تواند تا مبلغ مشخصی خرید کرده و وجه آن را در آینده بپردازد.
● تجارت الکترونیک و رابطه آن با کارت اعتباری و امنیت
رشد وگسترش شبکه اینترنت و امکان ردو بدل تراکنش‏های مالی در این شبکه باعث شده است تا امکان تجارت از این طریق انجام شود.
امروزه با داشتن کارت اعتباری می توان از طریق اینترنت خرید کرد. بطور مثال اگر می‌خواهید کتابی بخرید ابتدا به سایت اینترنتی مثلا آمازون متصل شده، کتاب خود را سفارش می‏هید، با در اختیار داشتن یک کارت اعتباری شماره ۱۶ رقمی آن را در مستطیل مخصوص وارد می‏کنید . در صورتی که میزان اعتبار و تاریخ انقضای کارت صحیح باشد، عملیات خرید انجام می شود و ظرف چند روز بعد کتاب بدست شما می‌رسد.
در خرید از فروشگاه به سایت آن وارد شده در بخش E – shop یا E – buy محصول را انتخاب و عملیات فوق تکرار می‌شود.
امنیت خرید توسط استاندارد PKI‌ و پروتکل SSL۲ برای دارندگان کارت و پذیرندگان آن مهیا می‏شود.
امن‏ترین روش برای محافظت ارتباط الکترونیکی با استفاده از امضاء دیجیتالی و رمزنگاری کلید عمومی می‌باشد که ارائه می‌شود.
● استفاده از کلید واحد
▪ استاندارد PKI : تولید کلید، توزیع کلید ، لغو کلید.
▪ موارد عملیاتی: مدیریت برروی کلیدها، شناسایی هدایت فرد و در اختیار قرار گرفتن کلید عمومی برای دیگران.
▪ پروتکل SSL : پروتکل همه منظوره که جهت برقراری ارتباط امن بین برنامه‌های کاربردی و همچنین تراکنش کارت اعتباری امن روی وب استفاده می شود.
این پروتکل از استراق سمع، تحریف و جعل پیام جلوگیری می‏کند. و اطلاعات محرمانه تنها در اختیار دارنده، و پذیرنده کارت قرار می‌گیرد.
● ویژگی‏ها و مزایا
▪ بدون شک با فراگیر شدن استفاده از کارت، ضمن انتقال سریع و کوتاه‌مدت مبلغ مورد نظر از حسابی به حساب دیگر (فرآیند معامله)، بسیاری از عملیات اضافی حذف شده و در وقت مشتریان نیز صرفه‌جویی می‌شود.
▪ این پروسه در حداقل زمان انجام می‌شود و از بسیاری از ناهنجاری‏ها نظیر فرار از پرداخت مالیات، ارتشاء و اختلاس که با نظام پول سنتی همراه است، جلوگیری می‌شود.
▪ کنترل تورم، تحقق اهداف مربوط به توسعه ملی.
▪ استفاده مکرر از اسکناس هم ضرر اقتصادی و هم ضرر جسمانی برای جامعه به بار می‌آورد. جایگزینی اسکناس نو هزینه آفرین است، کارت اعتباری می‌تواند ضمن بودن جایگزینی راحت ومطمئن، از اسراف ملی جلوگیری کند.
▪ معافیت از پرداخت کارمزد مکرر توسط مشتری، کاهش کاغذبازی اداری.
▪ کاهش خطر حمل مقادیر زیاد پول ـ خطر تقلبی بودن آن وسرقت.
▪ افزایش قدرت مؤسسات ویا بانک صادر کننده، برای تأمین نامحدود اعتبار که منجر به افزایش معاملات اقتصادی می‌شود.
● کارت اعتباری در ایران
در چند سال گذشته در کنار گسترش اینترنتی، دولت و بخش خصوصی به فکر تهیه و تولید این ابزار e – banking افتاد، این راه با [Debit card] شروع شد. که بعنوان اولین گام جهت فرهنگ‌سازی و آشنایی مردم با این سیستم یاد می‏شود.
در سال ۱۳۷۲ با پیاده سازی طرح جامع اتوماسیون بانکی ، زیر ساخت مسائل سخت‌افزاری و نرم‏افزاری برای (کارت اعتباری) فراهم شده است. در سال ۱۳۷۵ پس از طراحی و پیاده‏سازی سیستم مدیریت کارت (card Mangemet system) و انطباق آن با قوانین کشور توسط شرکت خدمات انفورماتیک پیاده‏سازی سیستم خدمات کارت (موسوم به کارت ایران) در دستور کار قرار گرفت و از اوائل سال ۱۳۷۶ بانک‌ملی و فروشگاه‏های زنجیره‌ای شهروند به پایانه‌های مربوطه مجهز شد. اکنون بانک‏ها، علاوه بر این، امکان دریافت صورت حساب، مانده موجودی ، انجام عملیات بانکی چک و انتقال وجه به شیوه الکترونیکی را در اختیار مشتریان قرار می دهند.
دستگاه‏های ATM بانک سامان براساس استانداردهای بین‌المللی EMV امکان کار با کارت‌های اعتباری «ویزا» و «مسترکارد» را فراهم کرده است.
● چشم‌انداز آینده
رشد سریع بانکداری الکترونیک، و عرصه رقابت بین بانک‏های دولتی و خصوصی و حتی مؤسسات مالی و اعتباری بخش خصوصی، باعث شده هر سازمان مالی برای جذب مشتریان بیشتر و ارائه خدمات بهینه از تمامی ابزارها ازجمله کارت اعتباری استفاده کند ، اما باید اذعان داشت کارت اعتباری جزئی از یک مکانیسم پویا و باز است و محدود‌کردن آن به استفاده از موارد انگشت شمار درست نیست. مؤسسات مالی باید مجوز همکاری با کنسرسیوم‏های بزرگ نظیر ویزا و مستر کارد را دریافت کنند و مورد استفاده صنعت توریسم قرار دهند. زیرا استفاده از آن در بانک‏ها، مهمانسراها، هتل‌ها و فروشگاه‏ها عاملی برای جذب ارز به داخل کشور است. اگر مقداری از هزینه‌اسکناس‏های فرسوده را صرف بانکداری الکترونیکی در شاخص کارت اعتباری کنیم، در آینده اصلا هزینه‌ای برای خروج اسکناس فرسوده و چاپ مجدد آن نخواهیم داشت و این سرمایه عظیم ملی اینگونه هدر نخواهد رفت.
در پایان راهکارهایی جهت نیل به اهداف e – banking ارائه می‌شود:
۱) فرهنگ‏سازی و ایجاد باور استفاده هرچه بیشتر از کارت‏های اعتباری (این رسالت می‌تواند توسط رادیو و تلویزیون ـ مطبوعات، تبلیغات گسترده و ... انجام شود.)
۲) بانک‏ها بعنوان متولیان این مکانیزم باید هرچه بیشتر فرهنگ‌سازی کنند.
۳) سهولت استفاده از خدمات کارت اعتباری و روشن سازی آن برای مردم.
۴) می توان جهت پایین آوردن شلوغی و ارائه خدمات بهینه، جهت امور خدماتی نظیر قبوض ، کارت ویژه پرداخت قبوض ایجاد کرد.
۵) ایجاد مرکز Data base و Data maining در e – banking .
۶) وجود باجه‌های متعدد و دستگاه‏های ارائه دهنده خدمات ، جهت استفاده مشتریان.

منبع : خبرگزاری فارس