مخالفین و موافقین گفت وگوهای تجارت آزاد در هنگ کنگ

جهانی شدن و بحث تجارت آزاد كه ازسالهای پیش مورد توجه اقتصاددانان و سیاستمداران جهان قرار گرفته است با كنش و واكنش موافقین و مخالفین آن روبرو است. دور گفت وگوهای تجارت آزاد كه ادامه گفت وگوها و پیگیری های توافقات نشست WTOدوحه می باشد ماه آینده در هنگ كنگ برگزار خواهد شد.گفته می شود به دلیل اختلاف نظر بین كشورهای در حال رشد و پیشرفته یكی از حساس ترین نشست های كشورهای عضو سازمان جهانی تجارت باشد. طیف مخالفین و موافقین این پدیده از كارگران، كشاورزان و سرمایه داران گرفته تا كشورهای در حال توسعه و پیشرفته بسیار گسترده و كاملاً متضاد می باشند. كارگران كشورهای در حال توسعه و پیشرفته با دو دیدگاه مخالف و در عین حال با نتیجه همسان مخالفت خود را با تجارت آزاد بیان می كنند.گروه نخست براین باور است كه با آزاد شدن تجارت، به دلیل عدم توان رقابت كشورهای در حال توسعه، كارخانجات این كشورها تعطیل و كارگران آن بیكار می شوند. كارگران كشورهای پیشرفته نیز تجارت آزاد و انتقال سرمایه و تكنولوژی به جهان در حال رشد و كارگران ارزانقیمت آن را موجب تعطیلی كارخانجات خود و بیكار شدن هزاران تن از كارگران می دانند.سیاستمداران كشورهای در حال توسعه نیز باز شدن درهای بازارشان به روی كالاهای كشورهای پیشرفته را ضربه به اقتصاد و بخش كشاورزی خود می دانند. اعتراض رهبران و كشاورزان جهان سوم این است كه كشورهای پیشرفته با پرداخت سوبسید به كشاورزان خود و عرضه محصولات كشاورزی به كمتر از هزینه آن در بازار جهان سوم باعث ركود و نابودی كشاورزی كشورهای در حال توسعه می شوند. برخی از این كشورها نیز علاقه وافری به مزایای تجارت آزاد دارند ولی حاضر به دادن كمترین امتیازی برای بدست آوردن این فواید نیستند.رهبران كشورهای ثروتمند نیز مایل نیستند با حذف سوبسید، بی انگیزگی در كشاورزان خود ایجاد و در نتیجه واگذار كردن بازار پرسود محصولات كشاورزی به رقیب را موجب شوند. ضمن اینكه بخش كشاورزی و احزاب و گروه های وابسته به آن از قدرت سیاسی و اقتصادی بالایی در این كشورها برخوردارند و اجازه تضعیف آن را نمی دهند. در عین حال رهبران این كشورها می خواهند با تبلیغاتشان اینگونه وانمود كنند كه افرادی طرفدار فقرزدایی و بخشنده می باشند. در این میان دلالان كه تنها از طریق واسطه گری به سودهای كلان دست پیدا می كنند در پی آن هستند ضمن حفظ و یا تقویت وضعیت موجود، نتایج دور گفت وگوهای تجارت آزاد را به نفع خود پایان دهند. برخی از اقتصاددانان و كاپیتالیستها وجود موانع قانونی و مالیاتی را موجب جدایی ملتها و ادامه وجود كشورهای متعدد در جهان می دانند و لذا خواستار برچیده شدن این موانع مصنوعی و نزدیكی ملتها به هم هستند. قدمت نظریه اخیر به بیش از یك قرن می رسد و هر روز بر شمار هواداران آن افزوده می شود.به هرحال دور گفت وگوهای تجارت آزاد كه ماه آینده در هنگ كنگ برگزار می شود ممكن است با تنشهای سیاسی و اقتصادی همراه باشد. كارشناسان اقتصادی پیش بینی می كنند كه اگر كشورهای جهان بر سر تجارت آزاد در نشست هنگ كنگ به توافق نرسند ضربه سختی به جهانی شدن و فقرزدایی خواهد خورد. در این مقاله سعی شده است كه ضمن تشریح بحث تجارت آزاد و جهانی شدن دیدگاه طیفهای مختلف در این باره بیان شود.ممكن است جهانی شدن بحث نویی باشد، ولی ادغام اقتصاد جهانی در برخی از كشورها و مناطق به خیلی گذشته باز می گردد. شكست سیستم تبادل ثابت ارز «برتون وودز» Bretton wood در اوایل دهه ۷۰ میلادی منجر به بی خاصیت شدن كنترل سرمایه و انتقال بیشتر پول از مرز شد. پس از آن تاكنون، جهان شاهد سقوط یكباره موانع تجاری، كه از هنگام جنگ جهانی دوم به این طرف بی سابقه بود، می باشد. جهانی شدن آنطور كه از ظاهرش پیداست شتابی ندارد و در عین حال ادغام بخشی از جهان را نمی شود انكار كرد. با این وجود، این پدیده با مخالفتهای خشنی همراه بوده است كه افزایش سازمانهای غیردولتی سوخت این مخالفتها هستند.اكثر مخالفین، جهانی شدن را به اشتباه گرفته اند. ضمن اینكه شكی در این نیست كه صندوق بین المللی پول، بانك جهانی و سازمان جهانی تجارت نیاز به رفرم دارند. نه تنها آزاد سازی تجارت، آزاری به كارگران و مردم فقیر نمی رساند بلكه به آنها كمك نیز می كند . با این حال مخالفتها بار دیگر در حال شكل گرفتن است و این خطری بزرگ برای آزاد سازی تجارت و فقرزدایی در كشورهای جهان سوم می باشد. ولی آزاد سازی تجارت و اشكال دیگر آن بیش از هر زمان دیگر به شفافیت نیاز دارد. فردریك باستیات، كه یكی از نادرترین اقتصاددانان بازار آزاد فرانسه بود، در سال ۱۸۴۶در مقاله ای رمانتیك و زیبا در این مجله اعلام كرد : «ملتهای جهان به زودی همه دیوارهایی كه باعث جدایی آنها شده فرو خواهند ریخت». این حرفها ۱۲۵سال بعد، از زبان جان لنن، كسی كه اقتصاددان نبود بلكه یك كاپیتالیست موفق بود، كه گفت «فكر كنید دیگر خبری از كشورها نباشد» پژواك یافت. او در آهنگ سال ۱۹۷۱خود اعلام كرد كه ساختن جهانی بدون كشورها سخت نیست. اما علی رغم بالا رفتن تماشایی سطح زندگی در پی فرو ریختن دیوارهای میان ملتها و با وجود رهایی صدها میلیون نفر مردم از فقر در كشورهایی كه به اقتصاد جهانی پیوستند، هنوز سخت است تا نسبت به فواید صراحت در امر تجارت، مردم و سیاستمداران را متقاعد كرد. هم اكنون بار دیگر صفهای مخالفت در محكوم كردن شفافیت برای جهانی شدن در حال شكل گرفتن است. این مخالفتها آزاد سازی گسترده تجارت و كاستن فقر در كشورهای در حال توسعه را در آینده با خطر مواجه خواهد ساخت.از سوی دیگر از خانه افسانه ای «اجماع»، واشنگتن دی سی، مكان سیاستگذاری اقتصادی كشورهای فقیر نیز ساز مخالفت با تجارت جهانی سر داده می شود. در این رابطه سناتور چارلز شومر طرحی به كنگره آمریكا ارائه نموده كه در آن وی تهدید كرده است كه اگر چین اقدامی در بالا بردن ارزش پولش نكند، تعرفه گمركی اجناس چینی به ۲۷‎/۵ درصد افزایش خواهد یافت. احتمالاً از نظرآقای شومر خیلی از كشاورزان چینی از فقر رهایی خواهند یافت.
نظرسنجی هفته گذشته Latinobarmetro نشان داد، مهم نیست كه مخالفین تجارت آزاد جهانی چه می گویند، ولی واقعیت این است كه اكثر مردم كشورهای آمریكای لاتین حتی در ونزوئلا خواهان اقتصاد بازار آزادند و نه اقتصاد بسته یا دولتی . در حال حاضر پیشبرد اقتصاد بازار دوران سختی را پشت سر می گذارد از سوی دیگر روابط میان كشورهای ثروتمند و فقیر برای دور تازه گفت وگوهای آزاد سازی تجارت قطر تحت لوای WTO با مشكل مواجه است. هنگامی كه گفت وگوهای دوحه در سال ۲۰۰۱آغاز شد، این گفت وگوها به عنوان تلاش بزرگ برای رشد اقتصادی كشورهای فقیر تحت محور كاهش موانع تجارت غذا به ثبت رسید. به هرحال در چند هفته گذشته، اقدام نسبتاً شجاعانه آمریكا در كاهش حمایت از كشاورزی خود با پاسخ مثبتی از سوی اتحادیه اروپا روبرو نشد ضمن اینكه ژاپن اصلاً از این اقدام آمریكا حمایت نكرد. وزرای دولت فرانسه نیز برای محكوم كردن رفرم بیشتر برای سیاست كشاورزی مشترك اروپا از هم سبقت می گرفتند. آنها می گویند كه اروپا باید با پرداخت سوبسید از مالیات مردم به كشاورزان به عنوان «قدرت كشاورزی» باقی بماند . شیراك نیز می گوید فقرا باید با لیبرالیزم بجنگند. حال در این جنگ چه بر سر آزادی، برابری و برادری خواهد آمد مهم نیست؟وزرای ۱۴۸كشور عضو WTO در ماه آینده در هنگ كنگ نشست خواهند داشت. آخرین گردهمایی سخت این وزرا در سپتامبر ۲۰۰۳در كنكوم مكزیك بود. نشست كنكوم بدلیل بروز اختلاف شدید بین كشورهای ثروتمند و فقیر با تلخی و نیمه تمام پایان یافت. ضمن اینكه ژوئن ۲۰۰۷آخرین مهلت اجرایی شدن دور گفت وگوهای تجارت آزاد دوحه عنوان شده است و این زمانی است كه اختیارات داده شده برای گفت وگوی تجارت آزاد از سوی كنگره به بوش به پایان خواهد رسید. اگرچه پس از نشست هنگ كنگ یك سال و نیم دیگر تا آخرین مهلت زمان اجرایی باقی می ماند ولی پیچیدگی گفت وگوهای ۱۴۸كشور عضو و مسائل فنی برای توافق بین كشورها باید براساس چارچوب سیاسی كه قبلاً برای آن تعیین شده است در طول سال ۲۰۰۶ انجام گیرد.
خیرخواهی خودخواهانه
دور گفت وگوهای آزاد سازی تجارت، امور محرمانه در باره بازرگانان آزاد است كه غالباً تصور می رود جو سازی می كنند. گفت وگوهای گذشته، مشهور به دور اروگوئه، پس از تأخیر و ریسكهای بزرگ كامل شد.به جهاتی نتیجه آنها هنوز ناامید كننده است. از زمان كامل شدن این گفت وگوها در سال ۱۹۹۳تا كنون اقتصاد جهانی با بنیه ای خوب رو به رشد بوده است و بزرگترین كشورهای در حال توسعه مانند، چین، برزیل و هند، در اقتصاد جهانی شكوفا شدند. اگر اروپا كشاورزان خود را برای رقابت بیشتر جهانی حمایت كند آیا واقعاً به جهان آسیب خواهد رسید؟محتمل ترین نتیجه از نشست هنگ كنگ و توافق دوحه سازش است كه همیشه در نشستهای سازمان جهانی تجارت چنین بوده است. موقعیت اروپا، به دلیل كاهش تعرفه گمركی محصولات كشاورزی از ۲۵درصد به ۳۹درصد در ماه پیش، در حال حاضر ضعیف است هرچند كه خنده دار نیست. ضمن اینكه در این فرایند محدودیتهایی برای سود بیشتر وجود دارد. فرانسه و سایر كشورهای اروپایی حامیان محصولات كشاورزان خودی، ممكن است ثابت كنند كه بیش از این انعطاف پذیرند. در این صورت این اولین باری خواهد بود كه اروپایی ها اندكی پیش از انجام قرارداد قولهایی می دهند. ضمن اینكه در گفت وگوهای های هنگ كنگ می بایست نوعی نیرنگ و اقدامات پنهانی صورت گیرد. مثلاً آمریكایی ها كمی از بلندپروازی های خود كاسته و اروپایی ها كمی زیاد كنند. قطعاً نتیجه چنین سیاستی بدون از دست دادن فرصت و ریسك نخواهد بود.شانس درگیر كردن كشورهای در حال توسعه، دو سوم اعضای حال حاضر WTO، در گفت وگوهای تجارت آزاد، فرصت ویژه و مناسبی بود كه كه در نشست دوحه برای اولین بار ارائه شد. برای پیشرفت بزرگ در تجارت آزاد كه درآن تعداد كشورهای بیشتری سودمند شوند، كشورهای عضو می توانند از خدمات كامل مبادلات محصولات كشاورزی و آزادسازی صنعتی استفاده كنند. ضمن اینكه این فرصت راه را برای پیشرفتهایی در برخی از معاملات حتی در معاملات سرهم بندی باز می گذارد. مثلاً برزیلی كه برای بهره مند شدن زیاد از تجارت آزاد در محصولات كشاورزی مقاومت می كند باید در مقابل آن امتیازهایی بدهد. هند تمایلی به كاهش تعرفه گمركی محصولات كشاورزی خود ندارد ولی علاقه وافری به خدمات آزاد سازی تجارت، آزادی بیشتر در همه چیز از اعتبار مالی برای بهداشت گرفته تا سرگرمی دارد. اگر كشورهای ثروتمند بتوانند در رابطه با سیاستهای بلندپروازانه محصولات كشاورزی خود پافشاری بیشتری كنند بهره ای بیشتر خواهند برد كه در این میان نتایجی مانند: كمك به فقیرترین كشورها، نشان دادن اینكه ثروتمند بخشنده است، دسترسی بهتر شركتهای غربی در بزرگترین و ثروتمندترین كشورهای در حال توسعه و افزایش درآمد ۳۰۰میلیارد دلاری جهانی در عرض یك دهه (براساس گفته بانك جهانی) كه در آن همه بهره مند خواهند شد به دست می آید.عدم موفقیت در توافق تازه در تجارت شفاف جهانی( در عرض دو سال گذشته) یك وضعیت سیاسی نامطلوبی بر جای گذاشته است. در همین مدت اقتصاد جهانی، با مشاركت بی سابقه شمار بیشتری از كشورها، سریع ترین رشد خود در سه دهه گذشته را پشت سرگذاشته است و این به منزله سخت تر شدن دور آینده مذاكرات تجارت آزاد است. یك قدم آن طرفتر بحث آزاد سازی تجارت، ركود اقتصادی آمریكا، به زبان دیگر روند كند اقتصادی چین نه تنها منجر به كند شدن رشد اقتصادی بلكه یك عقب گرد خواهد بود. برای مثال، در حال حاضر به نظر نمی رسد كه طرح تعرفه گمركی كیفری سناتور شومر به تصویب برسد. اگر بیكاری در آمریكا رو به افزایش و گفت وگوهای تجارت جهانی نیشدار باشد این احتمال می رود كه در سرنوشت طرح شومر تغییری ایجاد نماید. همینطور باد سیاسی در خیلی از كشورهای در حال توسعه به وزیدن درآید. در این صورت فاجعه ای برای جهان خواهد بود. هرچند مسأله كاستن فقر با ارسال كمكهای بیشتری به فقیرترین كشورها فوایدی دارد، ولی تجربه چین، هند، كره جنوبی و شیلی نشان می دهد كه راه حلی كه در آمریكا، اروپای غربی و ژاپن در گذشته جواب داده بهترین روش برای كاهش فقر در كشورهای در حال توسعه است. این راه حل شامل: باز كردن درها، مدیریت تجارت، بهره گیری كامل از زیرساخت كاپیتالیسم در میان قوانینی كه توسط دولت ارائه می شود، می باشد.

منبع : روزنامه ایران