حافظ و مهدویت

مهدویت و نوید ظهور مصلح غیبی در اسلام بسیار قدیمی و ریشه‏دار است، لیکن نباید غافل بود که این امر اختصاص به شیعیان ندارد، بلکه این اعتقاد در میان عامه مسلمین وجود دارد و همچنین ادیان دیگر نیز ظهور آن حضرت را قطعی می‏دانند، ولی هرکدام، از این منجی، به‏گونه‏ای تعبیر کرده‏اند. حافظ درباره غیبت آن حضرت می‏گوید:
تا نیست غیبتی نبود لذت حضور
ازدست غیبت تو شکایت نمی‏کنم
یا در جای دیگر:

ای غایب از نظر به خدا می‌سپارمت
جانم بسوختی و به دل دوست دارمت
امام رضا، علیه‏السلام، درباره غیبت آن حضرت چنین می‏فرماید:
چهارمین فرزند من، خداوند او را در پشت پرده غیبت پنهان می‏سازد. تا وقتی که خود می‏خواهد.(۱)
در کتاب مجموعه زندگی چهارده معصوم آمده است: عارف نامی حافظ شیراز که به زیارت جان باهرالنور امام زمان، عجّل‏اللّه‏تعالی‏فرجه، تشرّف حاصل کرده است، شرایط زیارت حجت عصر را چنین وصف می‏کند:
در خرابات مغان نور خدا می‌بینم
این عجب بین که چه نوری ز کجا می‌بینم
جلوه بر من مفروش ای ملک الحاج که تو
خانه می‌بینی و من خانه خدا می‌بینم
خواهم از زلف بتان نافه گشایی کردن
فکر دور است همانا که خطا می‌بینم
استاد علی دوانی در کتاب شوق مهدی مطلبی را درمورد حافظ و حضرت مهدی آورده است:
در اشعار هیچ یک از شاعران بزرگ غیر از حافظ نمی‏بینیم که تا این حد ابیاتی مناسب با اعتقاد شیعیان درباره امام زمان، علیه‏السلام، آمده باشد و تقریبا کمتر غزلی است که بیتی یا ابیاتی از آن مناسب با وصف‏حال امام غایب ازنظر نباشد.
لسان‏الغیب در غزلهای شورانگیز خود بارها سروده است:
روی بنما و وجود خودم از یاد ببر
خرمن سوختگان را همه‏گو باد ببر
اشکم احرام طواف حرمت می‏بندد
گرچه از خون دل ریش دمی طاهر نیست
عمریست تا به راه غمت رو نهاده‏ایم
روی و ریای خلق به‏یک سو نهاده‏ایم
ای خرّم از فروغ رخت لاله‏زار عمر
بازآ که ریخت بی‏گل رویت بهار عمر
ای پادشه خوبان داد از غم تنهایی
دل بی‏تو به‏جان آمد وقت است که بازآیی
بنمای رخ که خلقی واله شوند و حیران
بگشای لب که فریاد از مرد و زن برآید
از اینها جالبتر اینکه حافظ نام «مهدی» را صریحا آورده و از ظهور و نابودی «دجّال» ـ مظهر ریا و تزویر و بدی و پلیدی ـ سخن گفته است:
کجاست صوفی دجّال چشم ملحد شکل
بگو بسوز که «مهدی» دین پناه رسید!
● شباهت حضرت مهدی به‏پیامبران الهی درشعر حافظ
در حضرت نشانه‏هایی از پیامبران الهی وجود دارد که به احادیثی در این رابطه اشاره می‏کنیم:
مهدی قائم از نسل علی‏بن ابیطالب، علیه‏السلام، است که در اخلاق و اوصاف، شکل و سیما، شکوه و هیبت چون عیسی‏بن مریم است. خداوند به همه پیامبران هرچه داده، به او نیز داده، با اضافاتی.(۲)
همچنین در روایت دیگری از کتاب اثبات‏الرجعة فضل‏بن شاذان از امام صادق، علیه‏السلام، آورده است:
هیچ معجزه‏ای از معجزات انبیأ و اوصیا نیست مگر اینکه خداوند تبارک و تعالی مثل آن را به‏دست قائم، علیه‏السلام، ظاهر می‏گرداند تا بر دشمنان اتمام حجت کند.(۳)
و در حدیث دیگری امام صادق، علیه‏السلام، می‏فرمایند:
و در آن هنگام که آقای ما قائم، علیه‏السلام، به خانه خدا تکیه زده می‏گوید: ای مردم هرکس می‏خواهد آدم و شیث را ببیند، بداند که من آدم و شیث هستم و هرکس می‏خواهد نوح و فرزندش سام را ببیند، بداند که من نوح و سامم و هرکس که می‏خواهد ابراهیم و اسماعیل را ببیند، بداند که من همان ابراهیم و اسماعیل می‏باشم، و هرکس می‏خواهد موسی و یوشع را ببیند، من همان موسی و یوشع هستم، و هرکس می‏خواهد عیسی و شمعون را ببیند من همان عیسی و شمعون هستم و هرکس می‏خواهد محمد، صلّی‏اللّه‏علیه‏وآله، و علی، علیه‏السلام، را ببیند من همان محمد و امیرالمؤمنین، علیهماالسلام، هستم و هرکس می‏خواهد حسن و حسین را ببیند من همان حسن و حسینم و هر کس می‏خواهد امامان از ذریه حسین، علیه‏السلام، را ببیند بداند که من همان ائمه اطهار هستم، دعوتم را بپذیرید و به‏نزدم جمع شوید که هرچه گفته‏اند و هرچه نگفته‏اند به‏شما خبر دهم.(۴)
احادیث فوق دلالت دارد که تمام صفات انبیا و ائمه، علیهم‏السلام، در وجود حضرت جمع است و چه خوش گفته‏اند: «آنچه خوبان همه دارند تو یکجا داری».
حافظ نیز این نکته را زیبا سروده:
حافظ مکن اندیشه که آن یوسف مه‏روی
باز‌اید و از کعبه احزان به در آیی یا:
گفتند خلایق که تویی یوسف ثانی
چون نیک بدیدم به حقیقت به از آنی

۱. بشارة الاسلام، ص ۵۱.
۲. روزگار رهایی، ج ۱، ص ۱۳۰.
۳. غیبت نعمانی، ص ۱۳.
۴. همان.
برگرفته از کتاب دلبری برگزیده‏ام...

منبع : تبیان