سیما با اجتماع خشمگین آشتی می‌کند

ساخت یك مجموعه فیلم‌های سینمایی برای تلویزیون توسط رسول صدرعاملی، كارگردان مطرح سینما‌، برای اشخاصی كه تحولات سیاسی و اجتماعی را در حوزه سینما و تلویزیون پیگیری می‌كنند‌، اتفاقی قابل توجه به نظر می‌رسد‌.
رسول صدرعاملی در كنار فیلمسازانی چون خسرو سینایی‌، علیرضا داوودنژاد‌، تهمینه میلانی‌، فریدون جیرانی‌، منیژه حكمت و...به عنوان سینماگرانی شناخته شده‌اند كه پس از فضای باز سیاسی و اجتماعی بعد از دوم خرداد‌، به طرح موضوعاتی بحث‌برانگیز در حوزه مسائل اجتماعی پرداخته‌اند؛ موضوعاتی كه تا پیش از آن كمتر سابقه داشت.
بسیاری از این فیلمسازان با طرح موضوعات مهم اجتماعی در فیلم‌های خود‌، از یك سو تماشاگران بسیاری را در این سال‌ها به سوی سینماها كشاندند و از سوی دیگر‌، بسیار در زمینه جریان‌سازی در سینمای اجتماعی موفق بودند.
جالب است بدانید بسیاری ازاین فیلمسازان قبل از دوران دوم خرداد نیز به فیلمسازی مشغول بودند، ولی دراین دوران بود كه به‌خاطر فرصت مناسبی كه فضای باز آن سال‌ها برایشان به وجود آورد، توانستند درخششی مجدد و بی‌نظیر در سینما داشته باشند و فیلم‌هایی بسازند كه هم تحسین منتقدان و تماشاگران را به همراه داشته باشد و هم به آسیب‌شناسی مسائل اجتماعی بپردازد.
ولی از سوی دیگر‌، هرچه این فیلمسازان به عنوان فیلمسازان شاخص سینمای اجتماعی دوران اصلاحات شناخته می‌شدند‌، حساسیت‌ها نسبت به آثار این فیلمسازان در نهادهایی مثل صدا و سیما افزایش می‌یافت‌. به گونه‌ای كه بسیاری از آثار این فیلمسازان كه به نوعی تابوشكن در فضای آن سال‌ها‌، محسوب می‌شدند، حتی امكان پخش تیزر از صدا و سیما را نیافتند. البته همان فیلم‌ها نیز كه امكان پخش تیزرشان وجود نداشت نمایش آنها با جرح و تعدیل فراوانی مواجه بود‌.
● فیلمسازان اجتماعی و تلویزیون: هرروز دورتر از دیروز
خسرو سینایی كارگردانی است كه با عروس آتش درخششی بی‌نظیر در سینما داشت‌. او فیلمی را ساخت كه هم تحسین منتقدان را برانگیخت و هم واكنش مثبت تماشاگران را‌، اما سینایی و نگاه صریحش به مسائل اجتماعی‌، شاید چندان به مذاق مدیران تلویزیون خوش نیامد‌، آنچنان‌كه نمایش فیلم «عروس آتش» او در تلویزیون كه با سانسور و ممیزی‌های فراوانی همراه بود‌، اعتراض شدید این فیلمساز محجوب سینما را فرهم آورد.
تهمینه میلانی از جمله كارگردانانی است كه همواره در مورد آثارش حساسیت وجود داشته است‌. این حساسیت در مورد میلانی آنچنان بوده كه وقتی دوسال پیش تلویزیون‌، تیزر فیلم زن زیادی را پخش كرد، میلانی در گفت‌وگویی گفت، این برای اولین بار و پس از سال‌هاست كه تلویزیون با نمایش تیزرهای فیلمی از او بدون هیچ‌گونه محدودیتی موافقت كرده است.
میلانی اشاره كرد كه از زمان فیلم «دیگه چه خبر» برای پخش تیزر فیلم‌هایش در تلویزیون مشكل داشته و حتی پیش از این هم‌ به یاد نداشته كه تلویزیون تیزری از فیلم‌هایش را پخش كرده باشد. فیلم‌های دیگه چه خبر‌، دو زن‌، نیمه پنهان و واكنش پنجم سال‌های قبل برای پخش از تلویزیون با مشكل مواجه بوده‌اند و امكان پخش تیزر این فیلم‌ها وجود نداشته است.
داوودنژاد نیز از جمله كارگردان‌هایی است كه تلویزیون هیچ‌گاه در سال‌های اخیر روی خوشی به فیلم‌هایش نشان نداده‌؛ فیلمسازی كه همیشه به دنبال نوعی از سینمای اجتماعی بوده كه بتوان زندگی ایرانی را در آن مشاهده كرد‌.
تلویزیون حتی سال گذشته، زمانی كه فیلم‌هایی چون «هوو» و «هشت پا» روی پرده بود، فیلم نیاز از ساخته‌های تحسین برانگیز داوودن‍ژاد را كه متعلق به یك دهه قبل بود پخش كرد تا به نوعی به این كارگردان سینمای ایران بفهماند به چه نوعی از سینمای او علاقمند است و آن را به رسمیت می‌شناسد.
در زمان اكران هشت پا‌، برخورد تلویزیون با فیلم‌های داوودنژاد به گونه‌ای بود كه در مصاحبه‌ای گفت: همین كه قراراست به جای تیزر فیلمم چند عكس از فیلم به نمایش درآید و به همین مقدار امكان اكران پیدا كرده، غنیمت است.
● تلویزیون‌، دست‌بردار نیست
منیژه حكمت دیگر كارگردان متعلق به سینمای اجتماعی است كه فیلم زندان زنان او در زمان نمایش به شدت بحث‌برانگیز شد. فیلمی كه سیف‌الله داد درباره‌اش گفته بود، حتی ۱۰ سال دیگر هم پروانه نمایش نمی‌گیرد. حكمت در سال‌های اخیر همواره از منتقدان رفتار تلویزیون با سینما بوده است.
چندی پیش حكمت در گفت‌وگویی با خبرگزاری جمهوری اسلامی گفت، تلویزیون باید از برخوردهای سلیقه‌ای با سینما دست بردارد و به این عرصه كمك كند. اكنون كه تكثیر و توزیع گسترده غیرقانونی فیلم‌های ایرانی‌، حیات سینما را به خطر انداخته‌، بی‌مهری تلویزیون به سینما قابل توجیه نیست.
كارگردان فیلم «زندان زنان» در ادامه از گرانی و اعمال ممیزی غیرتخصصی در تبلیغات تلویزیونی فیلم‌های سینمایی انتقاد كرد و گفت: با وجود مشكلات در عرصه‌های تولید‌، اكران و پخش فیلم‌، مانع‌تراشی در حوزه تبلیغات از سوی تلویزیون منطقی نیست. سینماگران از تلویزیون و مجلس شورای اسلامی انتظار حمایت دارند‌، هرچند ممكن است رسانه ملی و ساختار سلیقه‌ای نمایش فیلم‌های سینمایی نیز اشكال داشته باشد.
● وقتی تلویزیون عوض می‌شود
اما بازگردیم به موضوع اصلی كه حضور صدرعاملی در تلویزیون است‌؛ فیلمسازی كه در همان دوران مشهور دوم خرداد با «دختری با کفش‌های کتانی»‌، دوباره نام خودرا برسر زبان‌ها انداخت‌. «دختری با كفش‌های كتانی» فیلمنامه‌ای بود كه صدرعاملی چهار، پنج سالی بود می‌خواست آن را بسازد، ولی عملا نمی‌توانست آن را كار كند‌.
جالب است بدانید تلویزیون در زمان اكران این فیلم حتی حاضر نبود تیزرهای فیلم را پخش کند‌، ولی چند سال بعد خود تلویزیون این فیلم را پخش كرد وحتی بعدها هم کارهایی با مضمون مشابه مثل «دوران سرکشی» جلو دوربین تلویزیون رفت.
● صدرعاملی و سینمای درست اجتماعی
صدرعاملی در سال‌های اخیر همواره درباره سینمای اجتماعی نظرات جالبی داشته است. به اعتقاد او در میان فیلم‌های اجتماعی به نظر می‌رسید بخشی از این فیلم‌ها بی‌بندوباری را ترویج می‌داد. با گسترش این معضل‌ بحث ابتذال به میان آمد‌، ولی به هرحال با گذشت زمان چیزی که از دل آن سالم بیرون می‌آمد سینمای درست اجتماعی بود.
او معتقد است، در طول زمان اگر شرایط فراهم می‌شد‌، مردم فیلم‌هایی كه مبتذل نامیده می‌شوند، کنار می‌زدند و سینمای بهتر‌ و عمیق‌تر‌، باقی می‌ماند و شکفته می‌شد.این كارگردان و تهیه‌كننده مطرح سینما معتقد است که اگر از گذشته نوعی مدیریت فرهنگی برای رشد سینمای اجتماعی اعمال می‌شد امروز فیلم‌هایی مثل «پرسپولیس» و «۳۰۰» تا این حد دیده نمی‌شدند.
اجتماع‌ با همان سرعت قبل و حتی پرشتاب‌تر در گفت‌وگوها‌، تلفن‌ها‌، در اس‌ام‌اس‌ها و در دنیای پنهان نسل جوان در جریان است و سینما و تلویزیون نباید از این جریان عقب بماند‌، اینها حرف‌های مهمی است كه نگارنده بارها از فیلمسازی چون صدرعاملی شنیده است.
● با چشم نمی‌بینند
كیومرث پوراحمد چند شب پیش میهمان برنامه معروف «شب شیشه‌ای» بود‌. او در دقایق پایانی برنامه به اظهارنظر جالبی درباره مدیران سینما و تلویزیون پرداخت و گفت: «من به مهندس جعفری‌جلوه معتقد هستم. ایشان آدمی است كه آرمان‌های متعالی دارد برای سینما و همین‌طور آقای ضرغامی كه با جسارت‌هایش فضای خوبی را ایجاد كرده است ولی در حاشیه سینما و تلویزیون هستند آدم‌هایی كه این بینش باز را ندارند و ما را اذیت می‌كنند.
خوشبختانه ما هنوز نسبت به سانسور حساسیت‌مان را از دست نداده‌ایم، هنوز دردمان می‌گیرد وقتی می‌بینیم كه یك پلان را در می‌آورند یا قسمتی را حذف می‌كنند‌. گاهی خیلی تنگ می‌بینند. به نظرمی آید كه با چشم نمی‌بینند.
● تلویزیونی كه دوستش خواهیم داشت
صدرعاملی قرار است فیلم دوم خود را با حضور بازیگران مشهور از مجموعه شهری كه دوستش می‌دارم، بسازد‌ شاید با حضور صدرعاملی‌ها‌ تلویزیون برای نخبگان و فرهیختگان‌ به رسانه‌ای قابل توجه تبدیل شود‌.

محمد تاجیك

منبع : روزنامه هم‌میهن