تغییر راهبرد نظامی آمریکا در رویارویی با طالبان

حمله نیروها و هواپیماهای نیروهای ائتلاف به رهبری آمریکا مستقر در افغانستان به پاسگاه مرزی و چند روستا در منطقه قبایلی مهمند پاکستان ازجمله حوادثی بود که خیلی زود مورد توجه محافل سیاسی و نظامی داخلی و خارجی این کشور قرار گرفت. این حمله که با درگیری نیروهای مرزی افغانستان و پاکستان در بامداد چهارشنبه آغاز شد بر اساس گزارش مقام های امنیتی پاکستان به کشته شدن ۱۱ شبه نظامی دولتی پاکستان (اف. سی) منجر شده است.
● روایت پاکستانی ها
بامداد چهارشنبه گذشته یکی از مقام های ارشد امنیتی پاکستان اعلام کرد در پی تیراندازی شدید بین نیروهای ارتش افغان که وارد خاک پاکستان شده بودند ۱۳ نیروی نظامی پاکستانی کشته شدند. برخی رسانه های پاکستان نیز بلافاصله این حادثه را پوشش داده و نوشتند درگیری بین نیروهای مرزی این کشور و افغانستان در منطقه قبایلی مهمند عامل اصلی کشته شدن این تعداد از شبه نظامیان پاکستانی بوده است اما با گذشت چند ساعت از این حادثه، ابعاد جدیدی از تحولات منطقه مهمند منتشر شد.سامانه خبری جیو پاکستان مدعی شد بمباران هواپیماهای بدون خلبان نیروهای ناتو و شلیک سه فروند موشک به سمت چند روستای منطقه مهمند به کشته شدن ۱۳شبه نظامی پاکستانی منجر شده است. براساس گزارش جیو روستاهایی چون شیکله بابا، سوران، ندرقیلا، گلونوکالی و سرکو داگ مورد هدف بمباران موشکی هواپیماهای ناتو قرار گرفته اند. اجساد سربازان مرزی پاکستان به وسیله بالگرد به پیشاور مرکز ایالت سرحد منتقل شده است. این روستاها در منطقه قبایلی مهمند واقع شده و فقط چهار کیلومتر با مرز افغانستان فاصله دارند.هنگام حمله هوایی هواپیماهای ناتو حدود ۵۰ سرباز پاکستانی در منطقه قبایلی مهمند حضور داشتند. بازتاب گسترده این حادثه باعث شد اطهر عباس سخنگوی ارتش پاکستان واکنش نشان دهد. وی اعلام کرد زمانی که نیروهای طالبان در منطقه مرزی مهمند به نیروهای افغان حمله ور شده و افغان ها از نیروهای ائتلافی کمک خواسته اند جنگنده های آمریکایی به جای هدف قرار دادن طالبان، بمب های خود را بر سر غیرنظامیان و نیروهای ارتش پاکستان فرو ریخته اند که در این حمله هوایی یکی از مراکز ایست و بازرسی نیروهای شبه نظامی پاکستانی تخریب شده است. در این حمله نیروهای ائتلاف به همراه سربازان مرزی افغان، همزمان با تصرف پاسگاه مرزی پاکستان در مهمند بیش از ۴۰ نفر از نیروهای پاکستانی و طالبان محلی را به اسارت گرفته اند.نخست وزیر پاکستان نیز در اطلاعیه ای حمله هوایی نیروهای ائتلاف مستقر در افغانستان به منطقه قبایلی مهمند آن کشور را به شدت محکوم کرد. یوسف رضا گیلانی اعلام کرد باید رویه ای اتخاذ شود که حاکمیت و شرافت پاکستان حفظ شود. وزارت خارجه پاکستان نیز چهارشنبه شب خانم ان پترسن سفیرآمریکادر اسلام آباد را احضار و مراتب اعتراض رسمی خود را به وی اعلام کرد.
● روایت و واکنش آمریکایی ها
اماجف مورل سخنگوی وزارت دفاع آمریکا (پنتاگون ) اعلام کرد حمله هوایی آمریکا به منطقه قبیله ای مهمند پاکستان اقدامی کاملاً قانونی بوده است. وی تاکید کرده این نوع حملات با اطلاع کامل ارتش پاکستان انجام شده است. دریادار مایکل مولن رئیس ستاد مشترک آمریکا نیز اعلام کرد حمله هواپیماهای این کشور به منطقه قبایلی مهمند که به کشته شدن ۱۱ نظامی پاکستانی منجر شد، طبق مقررات انجام گرفته است. از نظر آمریکایی ها جزئیات مربوط به این واقعه هنوز معلوم نیست و درخصوص آن نیز تحقیقاتی در حال انجام است و طبق اطلاعات این عملیات مطابق مقررات بوده ااگر نظامیان پاکستانی در این عملیات کشته شده باشند بدون شک جای تاسف است. استفان هادلی مشاور امنیت ملی جورج بوش رئیس جمهور آمریکا نیز اعلام کرد ما همچنان در پی تلاش برای دستیابی به همه عناصر این رویداد هستیم و به صراحت می گویم این اطلاعات حتی در داخل دولت آمریکا نیز در حال حاضر متناقض است. از نظر وی آمریکا نمی تواند ادعای پاکستان را در خصوص حمله هوایی به خاک این کشور که به کشته شدن ۱۱ سرباز پاکستانی انجامید بپذیرد. به گفته هادلی تلاش می شود جزئیات بیشتری از این حادثه به دست آید ولی اطلاعاتی که در حال حاضر وجود دارد چنین ادعایی را ثابت نمی کند که سربازان پاکستانی در درگیری نیروهای آمریکایی با شبه نظامیان مستقر در نزدیکی مرزهای پاکستان و افغانستان کشته شده اند. نیروهای ائتلاف در افغانستان به فرماندهی آمریکا، روز پنجشنبه نوار ویدیویی از چهار حمله به مهمند را پخش کردند که به اعتقاد آنها عناصر مخالف افغانستان سه شنبه شب گذشته در پاکستان هدف قرار گرفته اند هر چند اسلام آباد معتقد است نیروهای ائتلاف ۱۱ سرباز پاکستانی را کشته است. رابرت گیتس وزیر دفاع آمریکا نیز از پاکستان دعوت کرده تا به تحقیقات درباره حمله هوایی به مهمند پاکستان همکاری کند. گیتس با دعوت از پاکستان برای پیوستن به تحقیقات در این زمینه اعلام کرده از اینکه این حادثه در روابط با یکی از متحدان کلیدی آمریکا مشکل ساز شده متاسف است.
● سوالات و ابهامات
این حادثه سوالات زیادی را ایجاد کرده که پاسخ به آنها می تواند زوایای پنهان آن را روشن کند.
▪ سوال اول: آیا نقض حریم هوایی پاکستان از سوی نیروهای ائتلاف، پدیده ای جدید بوده است؟
به واقع اتفاقی جدید در مناطق قبایلی رخ نداده چرا که براساس روابط و مناسبات موجود بین ارتش پاکستان و آمریکا، ورود هواپیماهای نیروهای ائتلاف به حریم هوایی آن کشور در مناطق قبایلی موسوم به فاتا با هماهنگی کامل انجام شده است. بعد از این حادثه نیز دریادار مایکل مولن رئیس ستاد مشترک ارتش آمریکا بر این نکته تاکید کرد که اقدام نیروهای ائتلاف در حمله به منطقه مهمند قانونی و مشروع بوده است.به طور قطع منظور مولن مشروعیت بین المللی نبوده بلکه به توافق های انجام شده با ارتش پاکستان استناد دارد. اما آنچه در این حادثه تازگی داشت شکل جدید حمله به منطقه مورد هدف بوده که به گفته کارشناسان نظامی، آمریکایی ها از الگوهای مورد استفاده از عراق بهره برده اند؛ شناسایی، آغاز درگیری و پشتیبانی هواپیماهای جنگی و بمباران هوایی هدف.نیروهای اطلاعاتی آمریکا (سیا) از چهار سال گذشته در مناطق قبایلی پاکستان به ویژه در مناطق چترال، خیبر و مهمند حضور پرشماری دارند که هیچ گاه در داخل این کشور بازتاب رسانه ای نداشته است. این نیروها به طور گسترده اقدام به ایجاد شبکه سازی امنیتی و اطلاعاتی بومی کرده اند و به طور دائم اطلاعات جمع آوری شده را در اختیار پنتاگون قرار می دهند. تردد و حضور نیروهای اطلاعاتی آمریکا در منطقه با هماهنگی کامل دولت پاکستان و در راستای همکاری این کشور در جنگ علیه تروریسم انجام می شود.
▪ سوال دوم : با توجه به تکراری بودن این نوع حملات، چرا حادثه اخیر به طور گسترده بازتاب پیدا کرده است؟
برای پاسخ به این سوال دو سناریوی متفاوت وجود دارد:
۱) آمریکایی ها از تزلزل و تضعیف قدرت مشرف نگران هستند ضمن آنکه احساس می کنند دولت جدید در پاکستان با آنها هماهنگ نیست لذا تلاش کرده اند با شکل جدیدی از حمله به مناطق قبایلی دولت جدید پاکستان را به موضع گیری وادار کنند تا تکلیف راهبرد خود را با موضوع تحرکات طالبان و القاعده روشن کنند. صلح موزاییکی دولت ایالتی سرحد با طالبان محلی از سوات گرفته تا وزیرستان جنوبی و همچنین تهدید محسود علیه نیروهای مستقر در افغانستان باعث نگرانی های عمده ای از سوی ناتو و مقام های وزارت دفاع آمریکا شده بود.
برای آمریکایی ها که منطقه قبایلی را مکان جدیدی برای استقرار القاعده می دانند، چنین حمله ای ضروری بود تا مشت آهنین خود را برای دولت جدید نشان دادند. این سناریو وقتی تقویت می شود که بدانیم مایکل مولن در سفر اخیر به پاکستان تلاش زیادی برای متقاعد کردن دولت جدید کرد تا بتواند نظر مساعد آنها را برای همکاری بیشتر جلب کند اما با توجه به فضای جدید نه مشرف توانست مانند گذشته تعهدی به وی بدهد و نه ژنرال پرویز کیانی فرمانده ارتش پاکستان. بنابراین حمله به پاسگاه مرزی پاکستان در مهمند تذکری جدی به پاکستانی ها بود تا وضعیت خود را با راهبرد آمریکایی ها در افغانستان روشن کنند. در این چارچوب برای آمریکایی ها تقویت موضع مشرف در مقابل سایر بازیگران داخلی پاکستان در درجه دوم اهمیت قرار دارد.
۲) رسانه ای شدن این حادثه را باید در چارچوب شرایط و معادلات قدرت در پاکستان ارزیابی کرد:
الف) این موضوع از سوی مخالفان مشرف و با هدف تضعیف وی مطرح شده است. پرویزمشرف طی هشت سال گذشته شریک مهمی برای آمریکایی ها در جنگ علیه تروریسم بوده و بارها نیز تاکید کرده این جنگ برای منافع امنیت ملی پاکستان ضروری است. این حادثه به طور جدی موقعیت مشرف را که در حال حاضر به دلیل فشار سیاسی احزاب مردم و شاخه نواز مسلم لیگ و همچنین وکلا و فعالان سیاسی متزلزل شده بیشتر به خطر می اندازد.هر چند سکوت معنادار احزاب مذهبی مانند جماعت اسلامی و شخص قاضی حسین احمد دراین خصوص جای تامل دارد.
ب) همان طور که در سناریوی اول اشاره شد در صورتی که فرض کنیم اقدام آمریکایی ها با هدف تقویت موضع مشرف انجام شده باشد، می توانیم رسانه ای شدن این حادثه را نیز به موافقان مشرف با هدف تضعیف دولت جدید نسبت دهیم. این سناریو بیشتر مورد توجه محافل سیاسی است. دولت جدید پاکستان درگیر مسائل داخلی خود از جمله مشکلات اقتصادی است و وقوع چنین حادثه ای برای حزب مردم که رابطه خوبی هم با آمریکایی ها ایجاد کرده ضربه شدیدی محسوب می شود.
▪ سوال سوم: این حادثه چه تاثیری بر روابط آمریکا و پاکستان برجای می گذارد؟
در این خصوص دو دیدگاه وجود دارد:
۱) این حادثه باعث افزایش تنش بین روابط پاکستان و آمریکا خواهد شد. برخی تحلیلگران حمله اخیر نیروهای نظامی آمریکا به مناطق مرزی پاکستان را عامل کمرنگ شدن روابط واشنگتن - اسلام آباد و همچنین بی اعتمادی نیروهای نظامی پاکستان در همکاری با آمریکا توصیف کرده اند. بی تردید حمله هوایی آمریکا خشم دولت، نهاد نظامی و مردم پاکستان را برانگیخته چرا که در این حمله نیروهای امنیتی و افسران ارتش این کشور هدف قرار گرفته اند. ارتش آمریکا که میلیون ها دلاربه پاکستان کمک می کند و از این کشورمی خواهد تا طالبان و القاعده را سرکوب کند اما به نظر پنتاگون دولت جدید پاکستان در این خصوص خوب عمل نمی کند.آمریکا در برخورد دولت جدید با طالبان محلی به ویژه بعد از انعقاد قرارداد صلح با آنها دچار شک و تردید شده است. طرفداران این دیدگاه، احضار سفیر آمریکا از سوی وزارت خارجه پاکستان و واکنش مقام های ارشد این کشور را از جمله دلایل افزایش تنش بین دو کشور می دانند. به نظر این گروه این حادثه در زمان بسیار بدی صورت گرفته و دولت جدید پاکستان را با مشکلات تازه روبه رو کرده ضمن آنکه روابط نظامی پاکستان و آمریکا نیز زیر سوال بوده است.
۲) حمله نیروهای ائتلاف به رهبری آمریکا به مناطق قبایلی پاکستان ممکن است روابط دو کشور را برای مدتی کوتاه تحت تاثیر قرار دهد اما هیچگاه این تنش نمی تواند روابط دیرینه، عمیق و راهبردی دو کشور را متاثر کند. روابط بین پاکستان و آمریکا فارغ از حضور دولت نظامی یا غیرنظامی در راس حاکمیت آن کشور، همواره راهبردی و دوستانه بوده است.دولت پاکستان درشرایطی نیست که بتواند موضع گیری سختی در مقابل واشنگتن اتخاذ کند.مشکلات سیاسی و اقتصادی دولت حاکم، وضعیت پیچیده ای را برای حزب مردم و یوسف رضا گیلانی نخست وزیر ایجاد کرده است. تند بودن انتقادات پاکستانی ها علیه واشنگتن در این حادثه را نباید خیلی جدی گرفت، آنها در حال حاضر با توجه به بن بست در جذب منابع مالی جدید از عربستان سعودی، نمی توانند از آمریکایی ها روی برگردانند.سخنان حسین حقانی سفیر پاکستان در آمریکا بعد از این حادثه مبنی بر اینکه اسلام آباد همچنان خود را شریک راهبردی آمریکا در جنگ علیه تروریسم می داند موید همین برداشت است. بنابراین باید تصریح کرد حمله اخیر نیروهای ائتلاف به مناطق قبایلی پاکستان، هیچ گونه تاثیری در روابط پاکستان و آمریکا نخواهد داشت جز اینکه اسلام آباد را بیشتر در چارچوب راهبرد جنگ علیه تروریسم
کاخ سفید قرار می دهد.پاکستانی ها خیلی زود می توانند با سیاست های جدید آمریکایی ها در مناطق قبایلی کنار بیایند و تلاش خواهند کرد ضمن حفظ روابط گرم و صمیمانه با واشنگتن منابع مالی بیشتری را از این کشور برای اداره کشورشان جذب کنند.

منبع : روزنامه سرمایه