نقش گردشگری روستایی در توسعه کشاورزی منطقه ریجاب استان کرمانشاه

مناطق روستایی دارای جاذبه های طبیعی هستند که همگی نیازمند به نظارت برای تخریب نشدن و از بین نرفتن اثار طبیعی . تاریخی و فرهنگی هستند . در مناطق شمالی ایران به خصوص مناطق روستایی ان دارای فرهنگ و آداب و رسوم . پوشش لباس های محلی . غذاهای محلی . زیبایی های طبیعی . جنگل و مراتع هستند که این موارد را میتوان در مناطق غرب کشور بخصوص در منطقه ریجاب نیز مشاهده کرد.
● گردشگری روستایی:
فعالیتهای تورسیتی که در روستا صورت می گیرد را توریسم روستایی می گویند و تعریف دیگر عبارت است از اینکه : کلیه فعالیتهایی از قبیل جاذبه ها ی گردشگری . طبیعی . فعالیتها یفرهنگی . ورزشی . آموزشی . بهداشتی. و درمانی و هنری و میراث فرهنگی را گویند.
انواع توریست در مناطق روستایی عبارتند از :
توریسم طبیعی. فرهنگی . اکوتوریسم . اگروتوریسم. سیاحت.
● گردشگری روستایی چیست؟
اصطلاح جهانگردی ورستایی اغلب به جای مقوله های دیگری مانند جهانگردی بوم زیستها. جهانگردی سبز . یا جهانگردی طبیعیت به کار می رود. اما به طور کلی گردشگر یروستایی فعالیتی است براسی شناسایی روستا به عنوان یک قطب اقتصادی و اجتماعی با در نظر داشتن تمامی هویت و تاریخچه مناطق روستایی.
حیطه های فعالیت گردشگران با توجه به نوع گردشگر یانها اعم ااز توجه به جاذبه های طبیعی . اجتماعی . تاریخی متعدد و متنوع است. اما در ایران این صنعت مانند سایر کشورها دیگر من جمله کشورهای اروپایی و اسیای میانه مورد توجه کارشناسان قرار گرفته که دلیل ان را باید وجود پتانسیلهای موجود در مناطق روستایی ایران چه به لحاظ طبیعی. تاریخی و فرهنگی و گاها اقتصاد ی دانست و هم اینکه ورود گردشگر باعث معرفی مناطق دور افتاده . ایجاد اشتغال در سطح روستاها . کاهش بیکاری و فقر و مهاجرت در روستاها. و در نهایت رونق چرخ های اقتصادی می شود.
منطقه ریجاب در غرب شهرستان اسلام اباد قرار دارد. از شمال به منطقه جوانرود و از جنوب به منطقه پتاقو و سپس گیلان غرب و از غرب به سر پل ذهاب و از شرق به منطقه کرند غرب در ارتباط است. این منطقه در ۳۴ درجه و ۳۰ دقیقه تا ۴۶درجه و ۲۲ دقیقه در عرض شمالی و ۴۵ درجه و ۲۵ دقیقه تا ۴۸ درجه و ۳۰ دقیقه طول شرقی قرار گرفته است. . این منطقه به صورت یک کفه قرار دارد و دور تا دور ان کوههای دالاهو که از رشته کوه زاگرس نشات گرفته اند قرار دارند .
این منطقه دارای ۱۴ روستا به شرح زیر میباشد : با با جانی . شاه مراد . دارابی کوچک . شالان . بان مزاران . شهرک ریجاب . ژاگله . گوئین کژه . داراب . قله قله.یاران. زرده. با با ایدگار. سید محمد.
این منطقه د ارای اب هوای معتدل است. و جزئ نواحی نیمه خشک محسوب می شود که هوای دشتهای ان نسبتا خنک است و میزان بارندگی که بیشتر در فصل بهار می باشد ۵۳۱.۳ میلی متر می باشد. حداکثر دما دراین منطقه ۲۰.۶ درجه تا ۳۰.۵ در جه در نوسان است.
▪ منابع اب اشامیدنی :
منابع جاری اب منطقه که برای تامین اب مورد نیاز بخش باغداری حائز اهمیت است. بیشتر از کوههای دالاهو که از رشته کوههای زاگرس نشات گرفته است . تامین می شود. زیرا این منطقه کوهستانی است و بیشتر منابع ابی ان از کوه ها نشات می گیرد و اب به صورت رودخانه شالان که در رروستای شالان واقع است. که به زمین های باغی منطقه رسیده و پس از سیراب کردن به سمت شهرستان سر پل ذهاب حرکت می کند.
خاک منطقه از نوع لیتوسل اهکی است. این گروه خاک ها بر روی اراضی پر شیب و پست و بلند روستایی در ناحیه خاک های برون و چیت و نت وجود دارد.
▪ ویژگی های کشاورزی:
به طور کلی منطقه ریجاب به خاطر موقعیت ویزه جغرافیایی و کوهستانی و محدودی تهای دیگر مانند اب و خاک از موقعیت کشاورز ی مطلوبی بر خوردار نیست. میزان نزولات اسمانی به طور متوسط ۳۸ میلیمتر در سال است. به علت باراندگی اندک و خشکی بیش از حد منطقه و مشکل دستیابی به اب کشاورزی زیاد رونق نیافته است و این خود باعث رجوع مردم به فعالیتهای باغی شده است.
منطقه ۱۰۰۰ هکتار است که ۳۴۰ هکتار آن زیر پوشش کشت انجیر است. شیوه ایباری نیز به دو صورت کرند بندی و بهرمندی از یک کانان بتونی صورت می گیرد. محدودیت های موجود در تولدیات ابغی منطقه عبارتند از :
محدودیت ها ی منابع ابی. کمبود انبار . . عدم وجود صنایع بسته بندی و تبدیلی . کمبود نیروی انسانی متخصص ....
گردشگری روستایی در مناطق روستایی می تواند دارای اثرات مطلوب و نا مطلوبی در زمینه رشد و توسعه اقتصادی روستا ایفا کند. زمانی که توسعه اقتصادی را با تاکید بر کاهش و ای از بین بردن فقر . نا برابری و بیکاری مطرح می کنیم در می ابیم که انی صنعت تاثیرات مطلوب بر جامعه روستایی ما خواهد داشت.
منطقه ریجاب با وجود منابع گردشگری ارزشمند اعم از منابع تولیدی . باغی ... صنعت گردشگری روستایی در آنجا رشد نکرده است و طبق آمار به دست امده جز تعدادی گردشگری افراد دیگری به این منطقه رفت و امد نمی کنندکه از جمله عوامل مهم در این امر را می توان عدم امکانات. تاسیسات . تجهیزات گردشگری . اعم از ورزشی. زیر بنایی . مهمان پذیری . حمل و نقل .... ذکر کرد. از سوی دیگر عوامل مهمی برای ورود گردشگران به منطقه ریجاب وجود دارد. از جمله این عوامل که تاثیر بسزایی در رشد و روند توسعه اقتصادی منطقه دارد . در آمد . بهبود حمل و نقل . شناسایی مناطق روستایی . تبلیغات است. اما از آنجایی که اثرات اقتصادی صنعت گردشگری را به طور عام می توان ایجاد شغل متنوع. در آمد . پس اندازط بیشتر . سرمایه گذاری در امور تولیدی . استفاده از نیروی فعال در روستا.... می توان قلمداد کرد در منطقه ریجاب این اثرات متنوع تر خواهد بود زیرا یک منطقه کاملا توریستی زیارتی و تاریخی است.
در منطقه ریجاب اکثر مردم به فعالیتهای باغی و دامی مشغول هستند که کل در آمد آنها حداکثر ۱ میلیون تومان در سال است که متاسفانه این امر هم به طور فصلی است و مردم منطقه برای تامین در آمد خود مجبور به مهاجرت برای کار به استان کرمانشاه و شهرستان اسلام آباد غرب هستند اگر وضع زندگی و میزان بر خورداری از امکانات رفاهی ساکنان مناطق مختلف روستایی را در استان کرمانشاه مثل منطقه پاوه . هرسین با منطقه ریجاب مورد مقایسه قرار دهیم در میابیم که ساکانان ان مناطق از قدرت خرید. سطح زندگی بالا بر خوردار هستند . اگر با تسهیلات مورد نیاز برای جلب و جذب گردشگر صورت گیرد و در سال ۵ هزار نفر برای بازدی و گردشگری به این منطقه بیایند به طور تقریبی ۱۱ شغل اعم از مستقیم و غیر مستقیم برای جوانان و سایر اقشار جامعه روستایی منطقه ریجاب ایجاد یمش ودزیرا این منطقه از یک سو هم دارای نیرو ی جوان و فعال است و از سوی دیگر از لحاظ اقلیمی . موقعیت جغرافیایی . وسعت و اندازه منطقه زیمنه لازم را برای ایجاد شغلهای متنوع را داراست.
این شغل ها عبارتند از : حمل و نقل . اقامت. تاسیس رستوران . صنایع دستی . آژانسهای خدماتی . خرده فروش ها . عمده فروش ها . سو پر مارکتها . محصولات باغی . در آمد مالیاتی برای دولت است که از میان این شغل ها حمل و نقل . اقامت. رستوران داری . آژانسهای خدماتی را می توان از جمله شغل های مستقیم نامید.
به طور تقریبی می توان برر آورد کرد که با ورود گردشگران وضعیت حمل و نقل و ارائه خدمات انان با قرار دادن وسایل مناسب که با کیفیت باید فراهم شود ۳۰ الی ۴۰ در صد وضعیت حمل و نقل که به موقع صورت گیرد بهتر می شود و در زمینه اقامت و ارکان گردشگری می توان چندین خانه پیش ساخته در یک محدوده مشخص کرد در شهرک ریجاب جای و موقعیت آن فراهم است زیرا گردشگران به تمام نقاط دسترسی دارند احداث شود که میزان احداث این اقامتگاه را می توان به وطر تقریبی به توجه به تحقیقات صورت گرفته در حدود ۵۰ دست خانه پیش ساخته که به صورت یک سوئیت با مشارکت سازمان جاد کشاورزی و سازمان ایرانگرد ی و مردم روستا احداث شود.
گردشگران به منطقه ریجاب می توانند تاثیر خاصی بر فروش تولیدات لبنی وباغی مثل شیر . ماست .... و یا حتی گرد و انجیر که در حدود ۳۰ الی ۴۰ درصد در امد خانوار ها ذاتا تشکیل می دهند موثر باشند که خود در بالا بردن سطح در آمد آنها موثر است. ایجاد و احداث حداکثر ۱۰ مغازه ی خرده فروشی مثل سوپر مارکت برای خرید اقلام موارد غذایی در سطح منطقه خود می تواند با توجه به جوان بودن منطقه در حدود ۶۰ در صد جوانان این منطقه را مشغول به کار کند. با توجه به مطالب ذکر شده در آمد مالیاتی برای دولت به عنوان یک شغل غیر مستقیم ایجاد میشود که این در آمد مالیاتی می تواند در احداث به موقع کارخانه صنایع بسته بند و تبدیلی برای بسته بندی محصولات باغی و گرفتن آب میوه جات به صورت استاندارد نقش موثری داشته باشد. و به نوعی ایجاد اشتغال برای جوانان بیکار منطقه را فراهم کند.
در شکل زیر به طور خلاصه به بیان مطالب ارائه شده می پردازیم
از دیگر اثرات اقتصادی ورود گردشگران به منطقه ریجاب می توان در غالب توسعه بخش کشاورزی و باغی منطقه دید . طبق تعریف توریسم کشاورزی هر گونه فعالیت تولیدی که گردشگران در تولید و یا حتی بازدید ازمزارع . باغات را داشته باشند توریسم کشاورزی گویند. با این توضیح با ید اشاره کرد که منطقه ریجاب به دلیل کوهستانی بودن فعالیتهای کشاورزی در آنجا انجام نمی شود و بیشتر فعالتیهای باغی است و کل تولیدات این منطقه در حدود ۱۰۰۰ هکتار است که بیشترین ان را انجیر در ۳۴۰ هکتار و سپس گردو ۲۳۵ هکتار در روستای داراب . بان زرده و ژاگله تحت پوشش دارند.
از اثرات دیگر می توان به وجود شرکت تعاونی اشاره کرد. با توسعه و گسترش شرکت تعاونی می توان به جلب و جذب گردشگر از طریق بازاریابی محصولات باغی کمک شایانی کرد . بر این اساس می توان از نظریه سیبل استفاده کرد . بر اساس این نظریه بازاریابی زیر نظامی است که به روی سایر زیر نظام های مزرعه یعنی تولید. عرضه . سرمایه گذاری و مدیریت باز است و بر روی مقاصد معشیتی . مقاصد عملیاتی مزرعه . بذر و کود و سم و مقاصد تجاری . انبار کردن محصولات . کمبود بازارها نقش خاصی دارند . می توان به راحتی استفاده کرد هر گردشگر زمانی وارد منطقه ریجاب می شود و در پی معرفی محصولات خوب باغی اعم از انجیر و گردو به دنبال خرید این محصولات است می توان با تاسیسی یک شرکت دیگر تعاونی با سرمایه ای در حدود ۷ میلیون تومان هم به نوعی به تعداد اعضا که می تواند از خدمات بیشتری اعم از خدمات ماشینی . مروجین . کود .... استفاده کننند اضافه کند که این امر از یک سو به ورود باغدارانی که اکثرا کمتر از ۲ هکتار زیمن دارند کمک کرده و وارد عرصه اقتصادی می شوند و به نوعی برای خود کسب در امد کرده و از سوی دیگر با تاسییس این شرکت تعاونی که بر آورد می شود لازم است یکی احداث شود کمک به بازاریابی محصولات باغی که زیمنه را برای رشد در آمد . استفاده بهتر از خدمات ترویجی و آموزشی . فروش مستقیم و حذف واسطه ها . احداث سیلوهای مناسب برای نگهداری محصول و ارائه محصولات در مزانی که خارج از فصول تولیدی است این شرکت تعاونی می تواند با در نظر گرفتن اصل بازاریابی برای فروش بهتر که خود در پی کیفیت بالای محصولات باغی است . برای جلب و جذب گردشگر به این منطقه لازم و ضروری است که شکل گیرد. در کل می توان گفت بازاریابی از طریق شرکت تعاونی از یک سو به تولید با کیفیت بالا توام با کمیت . عرضه راحت تر و سهل تر و با قیمت ارزان تر به گردشگران . سرمایه گذاریاز طریق سود حاصله از فروش محصولات باغی و مدیریت همه جانبه توام با مشارکت روستائیان ایجاد می شود و می توان به راحتی اشاره کرد که شرکت تعاونی با گردشگری و ارائه خدمات موثر به گردشگران در حیطه فعالیت تولیدی ارتباط موثری دارد زیرا شرکت تعاونی به عنوان یکی از ابزارهای بازاریابی و معرفی منطقه نقش شایانی دارد.
ورود گردشگران می تواند در فعالیتها یباغی این منطقه در حدود ۷۰ الی ۸۰ در صد در امد کل خانوار ها را تشکیل دهد .کل هکتارهای افراد منطقه ریجاب در حدود ۲ هکتار اتس که این میزان برای تولید بیشتر و توجه روی کیفیت محصولات ابغی منطقه ناچیز است و ورود گردشگران می تواند فروش محصولات که امروزه متاسفانه در این منطقه توسط واسطه هایی که از کرند غرب می آیند صورت گیرند آن هم با قیمت کم بطور مثال انجیر را کیلیویی ۹۰ تومان از باغداران خریداری می کنند و در خودکرند غرب و اسلام اباد حدود ۲۵۰ تومان می فروشند. با و روورد گردشگران هم کیفیت محصولات بالا می رود و هم محصولات راحتر به فروش می رسند زیرا مردم این منطقه مشکل نگهدای و انبارداری محصولات را به دلیل نبود سیلو دارند که این امر زمینه را برای تاسیس حداقل دو سیلوی بزرگ در کل منطقه به ویژه روستاهای شالان و ژاگله دارد. زیرا این دو روستا به راه اصلی نزدیک ترند و کار حمل و نقل سریع تر انجام می شود. از اثرات دیگر ورود گردشگران در بعد باغدار ی منطقه ایجاد چند شغل جدید اعم از احداث یک شرکت تعاونی دیگر برای ارائه خدمات و گرفتن نیروی جوان و تحصیل کرده در غالب فعالیتهای اداری و نظارتی و دیگر توسعه بخش باغداری و استفاده از باغات بلا استفاده که شرایط بهر برداری را دارا هستند .
از دیگر اثرات توسعه شکت زیتون که جهاد کشاورزی کرند غرب در حدود ۷۰۰ هکتار از زمین ها یبلا استفاده از روستای ابن زرده را در غالب این کشت در نظر دارد که اختصاص دهد را توسعه می بخشد که خود هم به خدمت گرفتن نیروی انسانی در حدود ۳۰ درصد از مردم کل منطقه و دیگر استفاده از منابع طبیعی که خود در آمد زا است را فراهم م یشود.
از دیگر اثرات می توان به افزایش در آمد خانوار چیزی در حدود ۴۰ درصد و در آمد بخش کشاورزی برای فروش محصولات در غالب بورس و ارز خارجی که از طریق صادرات این محصولات به کشورهای همسایه مثل ترکیه . عراق. سوریه صورت گیرد حاصل می شود که این امر به تامین منابع اعتباری که وزرات جهاد کرند غرب به باغداران ارائه می دهد موثر است.
البته شایان ذکر است که می توان به ازای هریک نفر گردشگر ۲ درصد از تولیدات باغی را افزایش داد تا مشکلی از لحاظ ازدیداد تولید و نبود ابزار فروش وجود نداشته باشد.
از اثرات دیگر تاسیسی بنگاههایی که قیمت زمین و باغ را بطور دقیق و کارشناسانه برای خرید و فروش تعیین کنند..
از دیگر اثرات گرفتن وام ها یاعتباری از بانک کشاورزی است زیرا بانک کشاورزی به باغدارانی که هکتار ها باغ دارند و قدرت مالی بیشتری دارند وام هایی را به صورت بلند مدت و کوتاه مدت البته با گرفتن وثیقه ارائه میدهد که از طریق ورود گردشگران هم قدرت مالی برای خرید باغات توسط روستائیان منطقه صورت می گیرد و هم آنها قدرت باز خرید وام های خود را دارند.
به طور کلی می توان اثرات اقتصادی صنعت گردشگری در منطقه ریجاب در غالب بالا بردن سطح کیفیت محصولات بغی بخصوص انجیر . گردو که با راه اندازی کارخانه صنایع بستهب ندی جنبه صادراتی می تواند داشته باشد . حذف واسطه ها . ایجاد حداقل ۳ بازار جدید برا ی فروش محصولات باغی . لبنی در روستای ریجاب به عنوان مرکزیت منطقه . روستای شالان . روستای بان زرده . افزایش در آمد روستائیان در حدود ۵۰ در صد . بالا بردن انگیزه تولیدی و ایجاد شغل جدید که قبلا ذکر شد بیان کرد.
ایجاد دو کانال ابرسانی دیگر برا یکل منطقه و افزایش در امد . پس انداز افراد روستا بالا می رود که این خود می تواند از یک سو مشکل کمبود اب و.از وسی دیگر مشارکتهای مالی و خصوصی در زیمنه احداث مراکز رفاهی. تفریحی در روش را ایجاد کند و از سوی دیگر یک اتیه برای حل مشکلات در مانی و یا مواقعی که روستائیان به دلیل نبود بیمه تامین اجتماعی نیازمند منابع مالی هستند کمک شایانی می کند.
▪ اثرات نا مطلوب :
از معایب رشد گردشگری در منطقه ریجاب را میتوان تورم اقتصادی ذکر کرد. زیرا هزینه هایی که گردشگران در هنگام ورود به منطقه اعم از صرف اقامت. پرداخت مبالغی به صورت انجام به کارکنان و همینطور خرید کالاهای تولیدی مثل محصولات باغی و لبنی موجب ایجاد فشار در بازار کالا و خدمات می شود و در نتیجه سطح قیمتها بالا می ورد و همچننی افزایش تعداد گردشگران در سال بدون برنامه ریزی از سوی دولت موجب افزایش تاسیسات مورد نیاز گردشگران منطقه ریجاب اعم از تاسیسات بهداشتی . خدماتی . رفاهی و تفریحی می شود و انی امر زمین رشد باغ . خانه و یا حتی چیزهای دیگر خود ما بفروشند و به شهرها ینزدیکی از جمله اسلام اباد و پایین استان کرمانشاه مهاجرت کنند که این امر را می توان در جوانان که بیشتر طالب زندگی مرفه و شغل هستند مشاهده کرد.
از دیگر اثرات نا مطلوب اقتصدی این ممکن است این شغل ها پیش بینی شده برا یتمام فصول باشد اما ممکن است به دلیل شرایط اب و هوایی گردشگران به منطقه نیایند در آن زمان در آمد حاصله کمتر از در آمد پیش بین یشده خواهد بود که خود مشکلاتی از قبیل مهاجرت برای در ایفت در امد. شغل . فقر . عدم انگیزه برای ادامه کار از سوی روستائیان ایجاد می شود.
از دیگر اثرات نا مطلوب تخریب باغات است زیرا طبق تحقیقیات صورت گرفته در سایر کشور های دیگر گردشگران تمایل دارند چادر در باغات بزنند که این امر با تحقیقات صورت گرفته در منطقه ریجاب نشان می دهد که باغداران تمایلی به این کار ندارند زیرا موجیب تخریب زمین های باغی آنها می شود زیرا در آمد اکثر مردم منطقه از طریق فروش محصولات بدون آسیب دیدگی تامین میشود.
از اثرات دیگر توان به افزایش تولید اشاره کرد و به خصوص باغی با توجه به اینکه اکثر صاحبنظران معتقد باشند که اگر تولید در محصولات باغی بیش از حد مجاز باشد می توان در سیلو ها نگهداشت و یا آن را از طریق حمل و نقل و یا صنایع بسته بندی و تبدیلی به اسیر نقاط دیگر صادر کرد اما با توجه کرد که اگر به ازای هر گردشگر بیش از ۲ % تولید در محصولات باغی خود داشته باشیم فروش زود به دلیل نبود حمل و نقل و مشکلات ان با اینکه اگر قرار باشد سیلوهایی ساخته شود مشکل فروش بیش از حد و اشباع بازار را داریم که خود در کاهش انگیزه تولید برای باغاداران و متحمل شدن انان برای ضرر و زیان هایی که موجود است . بیشتر می شود زیرا وام هایی که کشاورزان از شرکت تعاونی درذ یافت می کنند چیزی کمتر از آنچه تصور می شود است. پس به طور خلاصه می توان اثرات منفی را به صورت نمودار زیر بیان کرد:
● پیشنهادات:
۱) ایجاد زمینه های سرمایه گذاری بخش خصوصی برای احداث کارخانه های صنایع بسته بندی و تبدیلی.
۲) بازدید گردشگران از باغات منوط به اگاهی دادن انها از تخریب نکردن باغها
۳) احداث سیلوهای مجهز برای نگهداری محصولات باغی.
۴) مشارکت دادن کشاورزان در تولید . برداشت و یا حتی بسته بندی.
۵۰ وجود مروجین کشاورزی و ارائه الگوها ی جدید کشت برای مرغوبیت بیشتر محصولات و جلوگیری از تخریب باغات .

نوشته : سمیه جنگ چی کاشانی کارشناس ارشد توسعه روستایی
منایع:
پایان نامه کارشناسی ارشد