آثار صنایع شیمیایی در جامعه

تكنولوژی شیمیایی شامل چهار دوران می‏باشد كه عبارتند از:
۱- دوران رشد صنعتگری
۲- دوران توسعه صنایع براساس تجربیات قبلی
۳- دوران رشد و توسعه علمی صنایع
۴- دوران انقلاب الكترونیك در صنایع
۱-۱ دوران رشد صنعتگری
كشف آتش وموارد استفاده از آن در غذا پختن و استفاده از گرمای ناشی از آن در فرایندهای گرماگیر، سرمنشاء توسعه تكنیك درتاریخ علمی بشر می‏باشد. تكنیك در واقع دوباره كاری{ P -Technique P } یك روش كار شده قبلی براساس اصول و قواعد علمی و تجربی است و كسی كه بتواند حرفه خاصی را به خوبی و با تسلط وبا تكنیك خوب انجام دهد به عنوان صنعتگر یا تكنیسین{ P -Crafts man P }
{ P -Technician P }شناخته می‏شود.
توسعه حرفه‏های مختلف باعث به وجود آمدن علم شیمی نیز شد. آشنایی انسان با رویدادهای شیمیایی از بین‏النهرین و مصر آغاز گردید و از طریق عربستان به اروپا راه یافت. درواقع شیمی صنعتی اولیه فقط به ساختن ظروف آشپزخانه و زیبا ساختن سرامیك‏ها یا دادن پوشش لعابی رنگی محدود می‏شد.
{ P -Glazing P }
مصریان باستان از اكسید سرب - تركیبات كبالت و اكسید آهن برای ساختن روكش استفاده می‏كردند. كشف فرایند تخمیر را نیز كه نتیجه آن الكل اتیلیك و سپس اسید استیك می‏باشد،{ P -Fermentation P } به مصریان باستان نسبت داده‏اند و بعدها نیز توسط واكنش زیر سرب خالص را تهیه كردند.
CH۲pbo۲ +۳ O۲H۲+۲CO۲+pb(s)۲ COOH
در واقع یكی از جنبه‏های پیشرفت شیمی تجربی شامل پالایش سنگ‏های محتوی طلا و مس در دوران كیمیاگری می‏شد. صنعت شیمی آن زمان انسان را قادر ساخت تا پوست و پشم حیوانات را با استفاده از رنگ‏های گیاهی و طبیعی و زاج رنگ كند. حرفه رنگرزی در واقع محرك رشد و توسعه شیمی تربی و كار تجربی شد. رنگ‏های مختلف گیاهی و طبیعی را از منابع مختلف تهیه می‏كردند. رنگ نیلی را از درخت وسمه ، رنگ ارغوانی را از پوست حلزون، رنگ زرد را از{ P -Indigo P } ریشه گیاه روناس تهیه می‏كردند. از روغن در صنعت صابون‏پزی استفاده می‏شد و خیلی زود{ P -Madder P }

دریافتند كه چگونه می‏توانند با گرما دادن سنگ آهك و گچ از آنها در ساختن منازل و{ P -Limestone P } { P -Gypsum P }اماكن استفاده كرد. به طور كلی انسان همیشه از مواد اولیه موجود در طبیعت اطراف خودش به عنوان مواد خام جهت تهیه مواد دیگر استفاده می‏كرده و هرگز به فكر توسعه و جایگزین كردن مواد صنعتی به جای مواد خام نبوده است. نخستین آزمایش‏های شیمیایی را كیمیاگرانی كه در فكر ساختن طلا از دیگر فلزات بودند، انجام دادند (۳۰۰ قبل از میلاد تا ۱۶۵۰ میلادی). درواقع آنها نخستین شیمی‏دانانی بودند كه می‏خواستند ماهیت مواد را تغییر دهند و البته در ضمن این تلاش به ظاهر بیهوده خود، روش‏های ساده و بنیادی شیمیایی و فیزیكی را كشف كردند. هنرهای نمایش در زمان مصریان قدیم توسعه یافت و جالب این است كه در آن زمان{ P -Virtual arts P } برای گریم كردن از رنگ‏های شیمیایی، تركیباتی مثل اكسید آهن (قهوه‏ای)- سرب قرمز - سولفید ارسنیك و اكسید سرب زرد رنگ استفاده می‏شد. حتی مداركی در دست است كه كلئوپاترا ملكه مصر برای آرایش از این گونه مواد استفاده می‏كرده است. علم شیمی تجربی از قرن هفدهم (۱۶۶۱)، وقتی كه بویل عنصر را به صورت یك جسم تجزیه‏ناپذیر تعریف كرد، آغاز شد. در قرن هیجدهم (۱۷۹۰) آنتوان لاووازیه سوختن اجسام توسط اكسیژن هوا و قانون بقای جرم را ارائه كرد. تئوری اتمی دالتون و بیان خواص اتم‏ها راهگشای توسعه‏های بعدی علم شیمی تجربی شد. در قرن هیجدهم، شیمی تجربی با یك اكتشاف، گام بلندی را در جهت توسعه بیشتر برداشت. در آن زمان برای تولید كربنات پتاسیم بیشتر برای مصرف در صابون‏سازی و مصرف در مواد خوراكی چوب زیادی می‏سوزاندند و پتاسیم آن را توسط آب استخراج می‏كردند. به عنوان مثال در حدود ۴ میلیون تن درخت را برای به دست آوردن پتاسیم در كانادا از بین بردند. در سال ۱۷۷۵ یك آكادمی علمی برای به دست آوردن پتاسیم از روش‏های دیگر، جایزه قابل توجهی تعیین كرد و یك پزشك عمومی به نام لبلان روش جالبی به كار برد و با استفاده از نمك{ P -Leblance P } خوراكی و اسید سولفوریك توانست طی چندین مرحله مخلوط كربنات سدیم و پتاسیم را تهیه كند كه در صابون سازی و موارد دیگر كاربرد دارد.
N۲NO۲HroHNO۳sH۲SO۴ + O۲
HCl +(K۲SO۴) H۲SO۴Na۲SO۴ + (KCL) NaCL
( H۲O) Fe (Na۲SO۴(K۲SO۲ امرگ H۲O + (Na۲S(K۲S
( Na۲S(K۲S غ‏اد ك‏هآ گ‏نس زا ی‏شان H۲S + (O۲Na۲CO۳(K۲CO۳ ,CO۲بنابراین دیگر محدودیتی برای ساختن شیشه و صابون وجود نداشت. با این اكتشاف راه توسعه شیمی صنعتی گشوده شد و نیمه دوم قرن ۱۸ شاهد ایجاد كارخانه‏ها در رشته‏های شیمی صنعتی درمقیاس كوچك بود. قابل توجه است كه علم و دانش بشری در مورد فرایندهای فیزیكی و مكانیكی از دیر زمان (۴۰۰۰ سال قبل از میلاد) بسیار گسترده بوده است و بدون اطلاع از این علم هرگز نمی‏توانستند كاخ بلند و عظیم بابل را به بلندی ۹۰ متر با كاشی‏های رنگی و لعابی بسازند.
۲-۱ دوران توسعه صنایع براساس تجربیات قبلی
با به كارگیری فرایند لبلان توسعه سریع صنعت شیمی آغاز شد. در این دوره نیروی مكانیكی ماشین بخار جیمز وات جایگزین نیروی بازوی انسان صنعتگر و پیشه‏ور صنعتی شد و بر همین منوال كارخانه‏های كوچك تاسیس شدند و انقلاب صنعتی آغاز شد و این دگرگونی باعث رشد جمعیت و تغییر نظام كشاورزی قدیم به كشاورزی مكانیزه و صنعتی گردید. اولین فرایندی كه شكل صنعتی به خود گرفت، فرایند لبلان بود. در آن زمان (۱۸۳۰) اگر ۱۰۰۰ نفر كارگر در یك كارخانه كار می‏كردند به فضایی در حدود ۱۰۰۰۰ متر مربع احتیاج داشتند و یكی از مسائل و مشكلات عمده این فرایند،آزاد شدن گاز HCL درفضای كارخانه بود كه باعث ایجاد خوردگی در فلزات و از همه مهمتر آلودگی هوای كارخانه و به خطر انداختن سلامتی كارگران می‏شد. با ساختن یك دودكش به ارتفاع ۴۰ متر سعی كردند گاز HCL را به خارج از محیط كارخانه هدایت كنند كه آن هم مشكلات دیگری را به وجود آورد. بعدها این مشكل به طریق دیگری كه در زیر نشان داده شده است، حل گردید.
HclCU روزیلاتاك ( H۲(g + (Cl۲(g
ی‏جنفسا ی‏اهگنس H۲O
HOCL + HCL
ازگاز كلر به دست آمده برای رنگ زدایی پنبه (سفید كردن) در صنایع نساجی استفاده كردند. تبدیل فرایندهای ناپیوسته به فرایندهای پیوسته نیز حادثه جالبی بود كه بازدهی{ P -Discontinvous P }
{ P -Contiuous P } كارخانه‏ها را تا حد زیادی بالا برد. به عنوان مثال فرایند لبلان توسط شخصی به نام سولوی{ P -Solvay P } به فرایند زیر تغییر یافت كه حسن آن در پیوسته بودن آن می‏باشد و از لحاظ اقتصادی نیز با صرفه‏تر است.
Nacl
NH۳Na۲CO۳ امرگ CO۲ + Na۲O
CO۲
۳-۱ دوران رشد و توسعه علمی صنایع
حدود هشتاد سال قبل با تولید آمونیاك كه توسط هابر و بوش دوره توسعه علمی و{ P -Haber P }
{ P -Bosch P }
مبتنی بر اصول اساسی ترمودینامیك در صنعت شیمی آغاز گردید.
Q + ۳H۲ NH۳ + N۲ )امرگ(
این فرایند در فشار و دمای بالا انجام می‏گیرد و از این لحاظ حائز اهمیت فوق‏العاده است كه طرح آن كاملا بر موازین علمی استوار می‏باشد و به خاطر این كشف، هابر در سال ۱۹۱۸ جایزه نوبل را دریافت كرد. تحقیقات سیستماتیك و پیچیده‏ای برای پیدا كردن یك كاتالیزور مناسب جهت انجام این واكنش در دمای پایین‏تر صورت گرفت و در دنباله این تحقیقات مهندسین شیمی متوجه شدند كه باید مبنای كار همه صنایع بر پایه اصول و قواعد علمی بنیادی باشد و همیشه در همه صنایع مورد رعایت دقیق قرار گیرد. انجام واكنش در راكتورها با انتقال جرم شروع{ P -Reactors P } { P -Mass transfer P }
می‏گردد و این مساله كه انتقال جرم در مخلوطهای دوفازی، با توجه به لزوم واكنش بین{ P -phase mixtures - Two P } دوفاز نیاز به عملیاتی شبیه خرد كردن، مخلوط كردن، پودر كردن ، پخش{ P -Crushing P } { P -Blending P } { P -Grinding P } كردن و غیره را دارد، نمایان می‏سازد. { P -Dispersion P } نكته مهم دیگر عمل جداسازی محصولات است كه این كار با استفاده از تكنیك‏هایی{ P -Separation P } شبیه غربال كردن، صاف كردن و تقطیر انجام‏پذیر است. { P -Sieving P } { P -Filteration P } { P -Distillation P }
با توجه به یادگیری و آموزش روش‏های فوق، مهارت‏هایی در صنعت شیمی شكل گرفت كه از آن به عنوان اصول و مقررات انجام كار در صنایع شیمیایی استفاده شد. برای پیاده كردن این{ P -Discipline P } اصول تكنیكی در كار و فرایندها، از قوانین فیزیك و مكانیك استفاده كردند. اطلاعات شیمیایی راجع به قوانین ترمودینامیك توسعه یافت. سینتیك شیمیایی، كاتالیزوها و ساختمان و خواص مواد بهتر شناخته شدند. این پشتوانه‏های علمی، و فراوانی اطلاعات علمی منجر به توسعه سریع صنعت شیمی گردید. خواص مواد و رابطه آن با تبدیل شیمیایی آنها در شرایط مختلف، این امكان را به انسان داد كه بتواند از یك ماده اولیه مثل M و تحت شرایط مختلف، مواد گوناگون و محصولات متعدد P۱ تا P۳ را تهیه كند.
P۱
MP۲
P۳
همچنین انسان قادر شد كه بتواند از مواد اولیه گوناگون و مختلف تحت شرایط مختلف یك جسم تهیه كند.
M۱
M۲P
M۳
برای توسعه بیشتر صنایع شیمیایی و پیوسته كردن بیشتر صنایع كه در آنها محصول یك صنعت شیمیایی می‏توانست ماده اولیه صنعت دیگر باشد، خطوط انتقال دهنده مواد، نقش عمده وحیاتی را در انتقال مواد از یك نقطه به نقطه دیگر ایفاء كرد و این خطوط لوله توانستند چند صنعت شیمیایی را به یكدیگر متصل كنند.
A۱
A۲A دیلوت P
A۳
۴-۱ دوران انقلاب الكترونیك در صنایع
در حال حاضر جهان در دوران انقلاب الكترونیك در صنعت شیمیایی قرار دارد. اكنون انسان از نیروی محركه قوی‏تر و كارآمدتری استفاده می‏كند. در اواخر قرن نوزده با كشف ماشین بخار توسط جیمز وات در واقع نیروی بخار جایگزین نیروی ماهیچه شد و در حال حاضر شاهد جایگزینی كامپیوتر و دیگر دستگاه‏های الكترونیكی به جای كارهای یكنواخت فكری بشری هستیم. توانایی كامپیوترها در پردازش اطلاعات به مراتب بیش از انسان است، طوری كه اكنون با به كارگیری این دستگاه‏ها و محاسبه دقیق آمار و ارقام بیشتر، فرایندهای شیمیایی به طور اتوماتیك عمل می‏كنند و كنترل می‏شوند.
كامپیوتر
كار اتوماتیك كمیت بیشتر (راندمان بیشتر) ایمنی بیشتر
كنترل دقیق توسعه بیشتر صنعت به كارگیری نیروی انسانی كمتر در صنایع شیمیایی
۵-۱ دورنمای صنایع شیمیایی
با توجه به رشد و توسعه امروزی صنایع شیمیایی و رشد سریع مصرف مواد خام و اولیه و انرژی، سرعت تولید مواد اولیه و انرژی و رشد آنها جوابگو نیست و به همین دلیل در آینده نه چندان دور مشكل تامین مواد اولیه و انرژی مورد نیاز صنایع گریبانگیر اكثر صنایع شیمیایی خواهد شد.بیشتر صنایع مدرن جهان اكثر مواد خام و انرژی مورد نیاز خود را از نفت خام و{ P -Crude Oil P } گاز طبیعی تامین می‏كنند و به همین دلیل این منابع به سرعت كاهش یافته و به پایان عمر{ P -Natural gas P } خود نزدیك می‏شوند و ازهم اكنون بیشتر توجه‏ها به استفاده از یك منبع انرژی و ماده اولیه به نام زغال‏سنگ معطوف شده است.البته باید توجه داشت كه زغال‏سنگ بیشتر به عنوان انرژی{ P -Coal P }سوختی استفاده می‏شود.
از نفت خام تولیدی در جهان فقط ۷درصد آن به عنوان مواد خام اولیه برای تهیه محصولات صنعتی شیمیایی مورد استفاده قرار می‏گیرد و از ۹۳ درصد آن به عنوان منبع تولید انرژی استفاده می‏شود. یك منبع انرژی دیگر، انرژی هسته‏ای (اتمی) می‏باشد كه خود دارای مشكلات عمده كنترل این انرژی عظیم است، چنان كه گاهی خطرات تشعشعی ناشی از عدم مهار آن در حوادث انفجار راكتورهای اتمی گریبانگیر انسان شده است، به عنوان مثال می‏توان از انفجار در راكتور هسته‏ای چرنویل در دهه ۸۰ یاد كرد كه پس از گذشت بیش از ده سال از آن فاجعه، بشر همچنان باعوارض زیست محیطی این فاجعه روبرو است. به نظر می‏رسد كه بشر هنوز از استفاده گسترده این انرژی احساس ایمنی كامل نمی‏كند. جایگزینی منابع دیگر انرژی مانند الكتریسیته - انرژی خورشیدی و انرژی ناشی از سوختن گاز هیدروژن در دست مطالعه وسیع قرار دارد. در حال حاضر منبع اصلی تولید انرژی (۹۳ درصد) نفت خام می‏باشد كه منابع اصلی آن در افریقا - امریكای جنوبی - خاورمیانه و آسیا وجود دارد و به همین دلیل مسایل سیاسی این نقاط می‏تواند بر صنایع شیمیایی كشورهای غربی تاثیر زیادی داشته باشد. پیشرفت اقتصادی كشورهای جهان سوم یا كشورهای غیرصنعتی جهان منوط به تاسیس صنایع شیمیایی و غیرشیمیایی بزرگ با توجه به بافت زمین‏شناسی و منابع زیرزمینی آنها میسر است.
۶-۱ نقش مواد شیمیایی در زندگی روزمره بشر وابستگی زندگی بشر و نیازهای حیاتی خود آن تغذیه، پوشاك، بهداشت، وسایل كار، تفریح، تهویه، ارتباطات، تزئین، اكتشافات و مسكن و موارد متعدد دیگر به صنایع شیمیایی آنچنان آشكار است كه لزومی به بازگویی ندارد و مطمئنا بر میزان این وابستگی به دانش گسترده شیمی افزوده خواهد شد. نیاز انسان به مواد شیمیایی برای پیشرفت و توسعه بیشتر در موارد ذیل به خوبی مشخص و نشان دهنده میزان وابستگی می‏باشد.
۱-۶-۱ مواد غذایی
نیاز به مواد شیمیایی آلی و معدنی در مواد غذایی برای سلامتی بدن بر كسی پوشیده نیست. امروزه انسان برای رفع نیازهای غذایی خود به كشاورزی و دامداری و گسترش این حرفه‏ها نیازمند است. پیشرفت كشاورزی وابسته به احیاء زمین‏های كشاورزی با كودهای شیمیایی می‏باشد كه خود از محصولات صنایع شیمیایی هستند و سموم دفع آفات نباتی نیز در این مورد كمك‏های فراوانی به بشر كرده است. پل مولر به خاطر كشف دی كلرو دی فنیل‏تری كلر و اتان ( DDT ) كه حشره‏كش تماسی موثری بود، در سال ۱۹۴۸ موفق به دریافت جایزه نوبل شد. متاسفانه استفاده زیاد از DDT باعث گردید كه حشرات در مقابل این سم مقاوم شوند، و به خاطر مسایل زیست محیطی استفاده از آن محدود گردید. تهیه مواد غذایی در محدوده وسیع و كشاورزی مكانیزه مستلزم تاسیسات وسیع و مدرنی برای سالم نگه داشتن آن نیز می‏باشد. خشك كردن مواد غذایی، ارگانیسم‏ها را از داشتن آب در محیط زندگی‏شان محروم می‏كند. شور كردن مواد غذایی توسط نمك نیز مقدار آب را كاهش می‏دهد و محیط نامساعدی را برای ارگانیسم زنده ماده غذایی به وجود می‏آورد. ترش كردن مواد غذایی به دلیل تغییر pH محیط برای مواد غذایی مضر است زیرا برخی از قارچ‏ها و باكتری‏ها قادرند كه در pH های پایین نیز رشد كنند. اگر گوشت را با سدیم نیتریت ( NaNO۲ ) آغشته كنند، به علت واكنش اكسید نیترو ( NO ) با رنگدانه‏های خون، رنگ گوشت صورتی می‏شود. گوشت گاو و گوساله را هنوز هم با نیتریت سدیم ( NaNO۲ ) حفظ و ذخیره می‏كنند. فرایند كنسروسازی، میكروارگانیسم‏های مضر را منهدم می‏كند واز نفوذ مجدد آنها در مواد غذایی پیشگیری می‏نماید. امروزه از قوطی‏های قلع‏اندود - پلاستیك اندود و كیسه‏های پلاستیكی استفاده می‏شود. وابستگی این فرایند صنعتی به صنایع شیمیایی كاملا مشخص است. پنیر صادراتی كشورهای اروپایی حاوی ۱ درصد ماده شیمیایی قارچ‏كش به نام كلسیم پروپیونات [ Ca(OOCC۲H۵)۲ ] می‏باشد. مارگارین (كره نباتی) از هیدروژن‏دار كردن غیركامل روغن‏های گیاهی بوزدایی شده، تولید می‏شود و طعم و بوی این ماده غذایی با افزودن بی‏استیل ( H۳CCoCOCH۳ ) و آستویین ( CH۳CHOHCOCH۳ ) كه هر دو اجزای تشكیل دهنده طبیعی كره هستند، بهتر می‏شود. بنزوئیك اسید ( C۶H۵COOH ) و نمك سدیم آن نیز به عنوان محافظ و ضدكپك در اكثر مواد غذایی مورد استفاده قرار می‏گیرد. { P - باكتری‏ها با استفاده از ماده شیمیایی به نام فولیك اسید به عنوان غذا رشد می‏كنند، ولی اسیدبنروئیك و نمك سدیم آن به علت تشابه با اسید فوق باعث منهدم كردن باكتری‏ها می‏شوند. P }
۲-۶-۱ پوشاك
رشد سریع جمعیت و نیاز آن به پوشاك وكمبود مواد خام طبیعی مثل پنبه و كتان، انسان را متوجه استفاده از الیاف مصنوعی كرد و تا حد زیادی به الیاف مصنوعی و در نتیجه به صنایع شیمیایی وابسته شد. ابریشم مصنوعی استات، از عبور دادن محلول استات سلولز [ O۲CCH۳)۲)(OH) R ] دراستون تحت تاثیر فشار بالا از روزنه‏های رشته‏ساز و تبخیر حلال به دست می‏آید. نایلون كه نخستین الیافت سنتز شده واقعی است، در دهه ۱۹۳۰ توسط یك شیمی‏دان امریكایی تولید شد. نایلون از گرما دادن مخلوط هگزااستیلن دی آمین [ H۲N(CH۲)۶NH۲ ] و آدیپیك اسید ( HOOC(CH۲)۴COOH ) تشكیل می‏شود. حدود ۵۵ درصد از تولید نایلون - ۶۶ (عدد ۶۶ نشان دهنده تعداد اتم‏های كربن در دو جسم اولیه برای تشكیل یك واحد از ماده محصول می‏باشد)، و برای تولید قالی ماشینی و ۲۰ درصد آن برای تهیه پوشاك مصرف می‏شود. پرمصرف‏ترین الیاف سنتزی، پلی‏اتیلن ترفتالات است كه توسط وینفلید و{ P winfield - P } دیكسون در مجتمع چیت‏سازی انگلیس در اواخر دهه ۱۹۴۰ سنتز شد. این الیاف در هنگام{ P Dixon - P } اطو كردن نرم می‏شد و به همین دلیل به تولید صنعتی و تجارتی نرسید.الیاف پلی استر آروماتیك از واكنش اتیلن گلیكول [ HO(CH۲)۲OH ] و ترفتالیك اسید ( HOOCC۶H۴COOH ) به دست می‏آید. این الیاف هنگام اطو كردن نرم نمی‏شود و آب را جذب نمی‏كند. حدود ۵۰درصد از تولید الیاف پلی‏استر برای پوشاك، ۳۰درصد برای كاربردهای صنعتی و ۲۰درصد برای مبلمان منزل به كار می‏رود. تولید سالیانه این الیاف در امریكا ۱.۵ میلیون تن می‏باشد. الیاف آكریلیك با عبور دادن تحت فشار محلول پلی‏اكریلونیتریل ( CHN)n) -(CH۲ )) در دی متیل فرمآمید ( HCON(CH۳)۲ ) از روزنه‏های رشته ساز و رسوب دادن آنها تولید می‏شود. ۶۵درصد این نوع الیاف برای پوشاك و ۳۰درصد آن برای لوازم و اثاثیه منزل به كار می‏رود. سالانه بیش از ۳۵۰۰۰۰ تن الیاف آكریلیك در امریكا تولید می‏شود.
۳-۶-۱ مسكن و مصالح ساختمانی
استفاده از رنگ‏های مختلف (روغنی - پلاستیكی) در ساختمان‏ها و لوازم برای حفاظت آن‏ها در مقابل خوردگی - عوامل جوی و تزئین آن‏ها و همچنین استفاده از شیشه (كه از گرما دادن مخلوط SiO۲ و Na۲CO۳ و CaCO۳ دردمای ۱۳۰۰ C به دست می‏آید) در ساختمان‏ها كه طرز تهیه آن به ۳۰۰۰ سال قبل از میلاد در مصر برمی‏گردد، وابسته بودن انسان را به صنایع شیمیایی نشان می‏دهد. در حال حاضر به جای شیشه‏های شكننده فوق از ورقه‏های شفاف و نشكن و ارتجاعی پلی‏متیل متاكریلات و پلی كربنات استفاده می‏شود. پلی ونیل كلرید (پی.وی.سی) CH۲){P PVC - P } ( CHCLn نیز برای قاب پنجره‏ها، دوراهی، لوله‏ها، مجاری و كانال‏های فاضلاب استفاده می‏شود. به همین ترتیب، پلی‏استیرن [ n((CH۲-CH(C۶H۵ )] برای مبلمان استفاده می‏شود. پلی‏مرهای اتیلن ( H۲C=CH۲ ) و پروپیلن ( CH۲=(HC(CH۳ ) برای ساختن سقف‏های سبك به مصرف می‏رسند. كف‏پوش پلی استیرن و الیاف شیشه‏ای (پشم شیشه) برای عایقكاری و پلاستیك‏هایی مانند رزین‏های ملامین - فرمآلدئید و پلی استیرن برای تهیه ظروف غذاخوری به كار می‏روند.
۴-۶-۱ مسافرت و اكتشافات
حمل و نقل زمینی، هوایی و دریایی در قرن بیستم وابستگی زیادی به صنعت لاستیك‏سازی، ولكانیزه و صنایع پلیمر دارد. لاستیك طبیعی كه از درخت هیوا در برزیل تهیه می‏شود، از{ P Hevea - P } دیرباز شناخته شده است (زمان سلطه آزتكها بر مكزیك) ولی تا زمانی كه از گوگرد برای اتصال عرضی بین رشته‏های لاستیك طبیعی استفاده نشد، این ماده طبیعی به خوبی مورد استفاده قرار نگرفت. گوگرد بین زنجیره‏های ایزوپرن در فواصلی حدود ۱۰۰ اتم كربن اتصال‏های عرضی ایجاد می‏كند. در لاستیك سخت، اتصال‏های عرضی زیاد و بنابراین انعطاف پذیری لاستیك كم می‏باشد ولی درلاستیك نرم و ولكانیزه، انعطاف‏پذیری بسیار بیشتر است. اتصال‏های عرضی گوگرد از چروك خوردن لاستیك جلوگیری می‏كند و استفاده از آن را در تایرهای بادی امكان‏پذیر می‏سازد ومقاومت آن را در مقابل فرسوده شدن با افزودن مقدار مشخصی دوده سیاه افزایش می‏دهد. مقاومت لاستیك از لحاظ دوام با افزودن مواد{ P Corbon black - P } ضداكسنده مثل اكتیل دی‏فنیل آمین [ C۶H۵)۲N)(CC۸H۱۵ ] زیاد می‏شود. با توجه به این كه اكنون فقط ۳۰درصد مصرف صنایع لاستیك‏سازی از لاستیك طبیعی تامین می‏شود و ۷۰درصد مابقی باید از لاستیك مصنوعی تولیدی در صنایع شیمیایی تامین گردد،لاستیك مصنوعی pA SBR °A ذع M y ¼ع o¼TwA ظ ( C۶H۵CH=CH۲ ) و بوتادی{ P rubber - Batadiene - Styrene - P } ان ( H۲C=CH-CH=CH۲ ) و پلیمر شدن آن تهیه می‏شود. قایق‏های پلاستیكی - بالون‏ها - هواپیماها - اقمار مصنوعی - فضاپیماها و ایستگاه‏های فضایی و غیره تا حد زیادی نیازمند لاستیك‏ها و پلیمرها هستند. سوخت‏های موشكی از قبیل ( N۲H۴(L و ( N۲O۴(۱ و ( H۲(L و ( NH۴ClO۴(s در صنایع شیمیایی تهیه می‏شوند.
۵-۶-۱ ورزش و تفریح
اكثر وسایل ورزشی (بیش از ۹۰درصد) از محصولات صنایع شیمیایی ساخته شده‏اند.
۶-۶-۱ تهویه مطبوع، خنك و گرم كردن سیستمها
گاز فریون ( CF۲CL۲ ) و گاز آمونیاك ( NH۳ ) در سیستم‏های خنك كننده به كار گرفته می‏شوند. گاز متان ( CH۴ ) و نفت و زغال‏سنگ به عنوان سوخت و منبع تامین انرژی حرارتی به كار می‏روند. انرژی هسته‏ای و منابع دیگر انرژی نیز وابسته به صنایع شیمیایی هستند. تكنیك تهویه مطبوع با به كارگیری آمونیاك در یك سیستم تحت فشار، مایع می‏شود، پس از انبساط در محیط دیگر و تبدیل شدن به گاز، سیستم را خنك می‏كند. كانال‏ها و مجاری فلزی هادی‏های خوبی برای از دست دادن سرمای سیستم به خارج هستند و اكنون برای جلوگیری از این اعمال و افزایش بازده سیستم‏های تهویه مطبوع از عایق‏های پلاستیكی (هدایت گرمایی آن‏ها بسیار كم می‏باشد) مثل PVC و پلی‏اتیلن و چگالی بالا ( HDPE ) استفاده می‏كنند.برای جلوگیری از خطر اشتعال این پلاستیك‏ها به آنها تركیباتی مثل ( Sb۲O۳ ) اضافه می‏شود.
۷-۶-۱ ارتباطات
استفاده از صنایع چاپ (مركب چاپ) - تلفن - رادیو - تلویزیون و وسایل ارتباطی دیگر بدون استفاده از مواد شیمیایی و پلیمرهای سنتز شده به عنوان نارساناهای الكتریكی و اجزای سازنده نیمه هادی، امكان‏پذیر نیست. صنعت كاغذسازی بدون استفاده از محصولات صنایع شیمیایی هرگز به این حد از رشد صنعتی نمی‏رسید.
۸-۶-۱ تزئین و آرایش
منسوجات و سرامیك كه از زمانهای قدیم با به كارگیری رنگهای طبیعی (روناس - وسمه - آلیزارین) تزئین و رنگ می‏شدند، نشانگر آشنایی بسیار قدیمی انسان با رنگ و كاربردهای آن می‏باشد. در سال ۱۸۵۶ ویلیام پركین یك رنگ ارغوانی به نام ماو را كه از اكسید كربن آنیلین{ P Mauve - P }
سولفات (- HSO۴.+C۶H۵NH۳ ) به دست می‏آید، به مرحله تولید تجاری رساند. سفیداب سرب [۲ PbCO۳.Pb(OH)۲ ] را كه ماده‏ای سمی است، به عنوان رنگدانه برای رنگ‏آمیزی به كار می‏بردند. این ماده به مرور جای خود را به اكسید تیتانیم ( TiO۲ ) داد. از دوده و نیكروزین به عنوان رنگدانه رنگ سیاه استفاده می‏شود. مصری‏ها مژه‏ها، پلك‏ها و ابروهای خود را با سرمه كه مخلوطی از دوده و سولفید سرب است، رنگ می‏كردند و دور چشمهای خود را با گردسبز مالا پشت حاشیه‏دار می‏كردند. از حنا برای رنگ كردن موها و ناخن‏ها استفاده می‏شد. بسیاری از مواد آرایشی مثل سولفید قرمز جیوه ( Hgs ) و كلریدجیوه سفیدرنگ ( Hg۲CL۲ ) كه در قرن ۱۷ برای تهیه لوازم آرایشی زنانه استفاده می‏شد، سمی بودند. پودر صورت جدید حاوی تالك [ Mg۳Si۴O۱۰(OH)۲ ] و گل سفید ( CaCO۳ ) و كائولین (رس چینی) و اكسید روی ( Zno ) و اكسید تیتانیم ( Tio۲ ) می‏باشد. لاك ناخن از مخلوط نیترات سلولز و رنگدانه به دست می‏آید و از استات اتیل به عنوان حلال آن استفاده می‏شود.
۹-۶-۱ بهداشت: صابون و پاك كننده‏ها
قدمت تهیه صابون‏های پتاس به سه هزار سال قبل از میلاد می‏رسد. صابون كه اساسا سدیم استارات ( NaOOCC۱۷H۳۵ ) می‏باشد، به صورت صابون قالبی مورد استفاده قرار می‏گیرد. صنعت تولید پاك‏كننده‏ها از سدیم تری‏پلی‏فسفات ( Na۵P۳O۱۰ ) (اس.تی.پی.پی) و{ P STPP - P } سولفونیك اسید و مواد سفیدكننده مثل سدیم پربورات ( NaBO۲۰ H۲O۲۰ ۳H۲O ) و سدیم هیپوكلریت ( NaOCL ) و عوامل كمپلكس كننده مثل تترااستیل اتیلن دی آمین ( TAED ) و عوامل ضدته‏نشینی (امولسیون كننده‏ها) مثل سدیم كربوكسی متیل سلولز (+ R-CH ۲COO-NA ) (كه R نشان دهنده سلولز است) استفاده فراوان می‏كنند.
۱۰-۶-۱ آموزش و چاپ
لوازم تحریر - فیلم پروژكتور - نوار پلی‏اتیلن ترفتلات (پی.ای.تی) مورد استفاده در نوار{ P PET - P } ضبط صوت‏ها و چسب و غیره در صنایع شیمیایی تولید می‏گردند. دستگاه‏های زیراكس، فتوكپی و به طور كلی صنعت چاپ به شیمی وابستگی شدید دارند.
جمع‏بندی
نحوه زندگی امروزی بشر با توجه به نیازهای روزافزون او به صنعت شیمی و تكنولوژی مربوط به آن نشان‏دهنده میزان دخالت صنایع شیمیایی دردیدگی انسان می‏باشد و در واقع شعار »زندگی بهتر به كمك شیمی« مفهوم وسیع خود را بهتر نمایان می‏سازد.

منبع : مجله گسترش صنعت