آشنایی با قاتلی که در همه خانه‌ها پیدا می‌شود

گاز مونوكسیدكربن را كه می شناسید؛ گازی كه نه رنگی دارد و نه بویی! اما همین گاز بی رنگ و بو، می تواند با نفوذ در هوایی كه تنفس می كنیم، به ریه ما وارد شود، در خون ما جریان پیدا می كند و از طریق خون به مغزمان راه می‌یابد وبه این ترتیب ما را به بیهوشی دچار كرده و یا حتی بكشد. اما با شناخت راه‌های ورود این قاتل پنهان و مرموز به محیط خانه و رعایت چند نكته ساده می‌توان از اثرات كشنده آن در امان بود.
سوختن ناقص هر نوع سوخت آلی باعث تولید گاز مونوكسید كربن می‌شود. در نتیجه هر نوع وسیله ای كه در آن فرایند سوختن اتفاق بیفتد، می‌تواند یك تولید كننده بالقوه این گاز به حساب آید.زمانی كه شعله‌ای به جای رنگ آبی، با رنگ زرد بسوزد، نشانه سوخت ناقص و در نتیجه تولید این گاز خطرناك می شود. تنفس این گاز و جایگزین شدن آن به جای اكسیژن موجب بروز علایم مسمومیت با آن خواهد شد. اكسیژن حیات بخش و مونوكسید كربن كشنده است، به همین سادگی!
انواع بخاری‌ها، اجاق‌های خوراك‌پزی، تنورها و شومینه‌ها منابع خانگی تولید این گاز مهلك هستند. اگر سیستم تهویه این وسایل نقص داشته و یا نشتی در دودكش آن وجود داشته باشد، مونوكسید كربن وارد هوای تنفسی ما شده و آن را آلوده می‌كند. روشن نگه داشتن خودرو به مدت طولانی در پاركینگ سرپوشیده نیز می تواند حجم بالایی از این گاز را به ریه‌های ما بفرستد.
اكثریت منازل از مواد سوختنی مانند گاز، نفت، هیزم، ذغال سنگ و غیره به عنوان منبع گرمایی استفاده می‌كنند و از سوختن همه این مواد گاز مونوكسید كربن تولید می شود.
به طور كلی میزان گاز مونوكسید كربن تولید شده در اثر اگزوز خودرو ۷ درصد، بخاری نفت سوز۵درصد و گاز مایع ۴ درصد است. ذغال نیز مقدار قابل توجهی از این گاز تولید می كند. مطالعه ای در كشور امریكا نشان می دهد بیش از ۱۰۰ هزار معاینه سرپایی در سال به علت وسایل گرمایی كهنه و تعمیر نشده و در نتیجه تولید این گاز رخ داده است.
● علایم مسمومیت با مونوكسید كربن
علایم اولیه ناشی از تنفس این گاز تا حدی شبیه به آنفلوآنزا ست. با این تفاوت مهم كه در آن تب وجود ندارد. با مشاهده علایمی همچون سرگیجه، سردرد، ضعف، بی حالی و تهوع و استفراغ و نیز تنفس نا منظم و در صورت وجود شواهدی از انتشار گاز در محیط، بایستی به فكر مسمومیت‌ ‌حاد با مونوكسید كربن بود. مخصوصا وقتی بیشتر به این موضوع شك می كنیم كه علایم با خروج از محیط بهبود یافته و با برگشتن به آن دوباره باز می گردد.
یكی از مهم ترین دلایل خطرناك بودن این گاز میل تركیبی بالای آن با هموگلوبین خون است. همان طور كه می‌دانیم هموگلوبین به طور طبیعی با پیوند موقت با اكسیژن، آن را تا سلول‌های مختلف بدن حمل می‌كند. اما در رقابت با مونوكسید كربن كاملا ناتوان است. طوری كه وقتی پای چنین رقیبی پیش می‌آید خودش را كنار می‌كشد. علت آن است كه میل تركیبی مونوكسیدكربن ۲۵۰ برابر بیشتر از اكسیژن است.
● مسمومیت با گاز را چه كنیم؟
در موقع مسمومیت با مونوكسید كربن به این نكات عمل كنید:
▪ از خانه یا محیطی كه گاز در آن انتشار یافته خارج شوید.
▪ خونسردی خود را حفظ كنید و نفس عمیق بكشید. این كار كمك می‌كند از اتلاف بیهوده مقدار اندك باقیمانده اكسیژن خون خود جلوگیری كنید.
▪ به مركز درمانی مراجعه كنید تا درمان مناسب را دریافت كنید. ممكن است در آنجا با گرفتن مقداری اكسیژن از طریق ماسك سرحال شوید.
● مبارزه با قاتل
پیشگیری از مسمومیت با گاز مونوكسید كربن در خانه ها با رعایت چند نكته ساده امكان پذیر است.
▪ حداقل یك هشداردهنده دود و نیز یك هشداردهنده مونوكسید كربن در خانه تان نصب كنید. به خصوص در مجاورت اتاق خواب ها.
▪ با بازدید‌های دقیق و دوره‌ای از سیستم حرارت مركزی منزل از پاكیزگی و كاركرد درست آن مطمئن شوید. نشتی ها را هرچه سریعتر اصلاح كنید. بهتر است برای این كار از تعمیركاران حرفه ای كمك بگیرید.
▪ وسایل گرمازا مانند شومینه و بخاری را از لحاظ وجود دوده، زنگ زدگی و هر گونه آلودگی اضافه بررسی كنید. مخصوصا به خوردگی ها و مسدود شدن مسیر دود دقت كنید. هرگز دریچه عبور دود را تا قبل از خاموش شدن كامل آتش نبندید.
▪ نكته ظاهرا بدیهی اما حیاتی آنكه، دودكش بخاری را هنگام استفاده از آن باز بگذارید.
▪ حداقل سالی یك بار از یك تاسیساتی ماهر بخواهید تا با پاك كردن لوله بخاری مانع جمع شدن كرئوزوت در فضای آن شود.
▪ برای بخاری های نفتی از هیچ ماده سوختنی غیر از نفت استفاده نكنید.
▪ وسایل گرمازا را در محیط هایی بگذارید كه هوا در آنها به اندازه كافی جریان دارد.
▪ هرگز از اجاق گاز آشپزخانه برای گرم كردن خانه استفاده نكنید. وسایل گازسوز را به دقت تنظیم و تعمیر كنید. این موضوع به ویژه در مورد وسایلی كه قبلا سوخت دیگری مانند نفت داشته اند، اهمیت خاصی پیدا می كند.
▪ به هیچ وجه از منقل های ذغالی كباب در محیط منزل استفاده نكنید.
▪ از رنگبرهایی كه حاوی ماده ای به نام متیلن كلراید هستند، در خانه استفاده نكنید. این ماده پس از ورود به بدن به مونوكسید كربن تبدیل می شود. (شرط می بندیم این نكته را نمی دانستید)!‌

منبع : روزنامه سلامت