عدالت و سلامت دهان

مولفه‌های سلامت دهان مانند مولفه‌های سلامت عمومی ‌بدن هستند و تامین سلامت بدن بدون سلامت دهان ممکن نیست. آمار جهانی در پایان قرن بیستم حاکی از پیشرفت قابل توجهی در بخش سلامت دهان (پیشگیری، تشخیص و درمان بیماری‌های دهان) است. این‌گونه پیشرفت‌ها عمدتا منحصر به محدوده جغرافیایی کشورهایی است که از نظر اقتصادی شرایط بهتری دارند. به همین ترتیب می‌توان شیوع بیشتر بیماری‌های دهان را نشانگر وضعیت اقتصادی- اجتماعی نامساعد در کشورهای در حال توسعه دانست. از سوی دیگر براساس تحقیقات انجام شده، نا‌برابری‌های اجتماعی در جهان بر وضعیت سلامت و عواقب آن مستقیما تاثیرگذار بوده است. مهم‌ترین عامل افزایش نابرابری (Disparity) در خدمات سلامت دهان وجود نابرابری در دسترسی بیماران کم‌درآمد است، اما امروزه با تاکیداتی که بر حقوق فرد و جامعه می‌شود، به نظر می‌رسد که تدریجا نابرابری‌ها در سلامت کمتر قابل تحمل باشند...
در جستجوی یافتن راه‌حل، برخی از کشورهای در حال توسعه به افزایش تعداد دانشکده‌های دندانپزشکی و تربیت بیشتر دندانپزشک پرداخته، اما این روش موفقیت قابل‌ توجهی را در جهت حل مشکلات مردم به دنبال نداشت. تا جایی که گسترش قابل توجه بیماری‌های دهان علم و اخلاق حرفه‌ای دندانپزشکی را در تامین سلامت جوامع در حال توسعه زیر سوال برده است.
گرچه حل مشکلات اقتصادی-اجتماعی جامعه از حدود اختیارات مسوولان سلامت دهان خارج است، ولی این به آن معنی نیست که تحقق اهداف سلامت دهان دست یافتنی نیست. بر اساس گزارش وات و شیهام (Watt & Sheiham) نابرابری‌های حوزه سلامت دهان در سایه اجرای قوانین مفید و موثرارتقای سلامت دهان قابل کنترل است، به خصوص آنکه، خدمات درمانی دندانپزشکی هرگز به تنهایی قادر به رفع موانع و مشکلات زیربنایی مربوط به بیماری‌های دهان نیست.
یکی از روش‌های موثر برای کاهش و کنترل کردن شایع‌ترین بیماری‌های دهان در این‌گونه جوامع، استفاده از آب آشامیدنی حاوی فلوراید و یا استفاده از سایر مشتقات آن به صورت موضعی یا خوراکی (نمک، شیر و غیره) است. اگر چه گزارش موجود نشان می‌دهد که پوسیدگی دندان رابطه مستقیمی ‌با محرومیت‌های اجتماعی دارد، اما مصرف آب آشامیدنی محتوی فلوراید به اندازه کافی (Optimal) توانسته میزان پوسیدگی را در کلیه کودکان ۵ و ۱۲ ساله (غنی و فقیر) به اندازه قابل ملاحظه‌ای کاهش دهد.
استفاده از آموزش بهداشت به منظور ایجاد تغییر رفتار در مراقبت‌های فردی گروه‌های هدف و مراجعه منظم مردم به دندانپزشک را می‌توان به عنوان قدم‌های بعدی نام برد. همچنین فراهم کردن زمینه و امکانات لازم برای افزایش ارائه خدمات در مناطق محروم (Availability) و گسترش بیمه‌های دندانپزشکی پیشگیری در جهت بالا بردن دسترسی (Accessibility) مردم مخصوصا گروه‌های آسیب‌پذیر می‌تواند شروع مناسبی برای کشور ما محسوب شود.

دکتر محمدحسین خوشنویسان
عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی

منبع : هفته نامه سپید