جشن استقلال در سایه تفاهم و گذشت

هند و پاکستان اواسط هفته گذشته شصتمین سالگرد استقلال خود از انگلیس را جشن گرفتند . هند در سال ۱۹۴۷ از انگلیس استقلال یافت و هند مستقل به نخست وزیری جواهر لعل نهرو از رهبران آزاد یخواه آن، شکل گرفت. همزمان با آن پاکستان نیز از هند جدا شد و پاکستان مستقل به رهبری محمد علی جناح تشکیل شد. سلطه انگلیس بر شبه قاره هند طی سال های گذشته، این منطقه را به دو بخش تقسیم کرده و هند را در بخش غربی و پاکستان را در بخش شرقی شبه قاره قرار داده بود یعنی در واقع هندوها و مسلمانان این شبه قاره را از هم جدا کرد و از همان زمان تنش و درگیری میان هندوها و مسلمانان آغاز شد تا جایی که این منطقه شاهد یکی از خونین ترین درگیری های قومی در جهان بوده است. سیاست انگلیس برای استقرار مسلمانان در شرق شبه قاره که موجب تشکیل کشور پاکستان شد، بعدها کشور بنگلادش را به وجود آورد.
جدایی هند و پاکستان از یکدیگر در سال ۱۹۴۷ یکی از بزرگ ترین موج های مهاجرت در تاریخ را به دنبال داشت به طوری که بیش از ۱۰ میلیون نفر از مرزهای دو کشور عبور کردند. جشن ملی امسال در پاکستان در حالی برگزار شد که این کشور در شرایط سیاسی بحرانی به سر می برد. این کشور در آستانه برگزاری انتخابات پارلمانی و ریاست جمهوری است و پرویز مشرف رئیس جمهور نظامی آن به شدت در تلاش برای تکیه مجدد بر کرسی ریاست جمهوری است و در این چارچوب حاضر نیست به هیچ کس حتی رهبران مخالف که در تبعید به سر می برند از جمله بی نظیر بوتو و نوازشریف نخست وزیران پیشین پاکستان باج بدهد.
از سوی دیگر جشن استقلال امسال در هند در حالی برگزار شد که دولت این کشور به دلیل توافق هسته یی اخیر با امریکا به شدت تحت فشار گروه های مخالف قرار گرفته تا جایی که پارلمان هند هفته گذشته و همزمان با مراسم جشن های استقلال، فعالیت های خود را به حال تعلیق درآورد زیرا اعضای گروه های مخالف در پارلمان در اعتراض به این توافقنامه اعلام کردند تا زمان لغو این توافقنامه به پارلمان باز نمی گردند.دو کشور ۱۰ سال قبل در حالی پنجاهمین سالگرد استقلال خود را جشن گرفتند که هر دو تا آستانه یک جنگ هسته یی تمام عیار پیش رفتند. در حالی که امسال و در شصتمین سالگرد این مراسم، روابط دو کشور حکایت از بهبودی و اوضاع حسنه داشت. از جمله پاکستان همزمان با این جشن ها ۱۳۴ زندانی هندی را که اغلب آنها ماهیگیرانی بودند که به طور غیرقانونی وارد آب های سرزمینی پاکستان شده بودند، آزاد کرد و هند نیز برای نشان دادن حسن نیت قرار است به زودی یک صد زندانی پاکستانی را آزاد کند.
● موفقیت ها و شکست ها
تقسیم شبه قاره به دو کشور هند و پاکستان به تشدید ناآرامی ها و حرکت جمعی هندوها، سیک ها و مسلمانان به مناطق مختلف دو کشور جدید منجر شد که با درگیری و خشونت همراه بود. ظهور دو کشور در اواسط آگوست ۱۹۴۷ باعث شورش ها و تنش های قومی و مذهبی به خصوص میان مسلمانان و هندوها شد که از آن زمان تاکنون ادامه دارد. از آن زمان که ۶۰ سال می گذرد، دو کشور موفقیت ها و ناکامی هایی داشته اند. شاید یکی از راه های بررسی این شکست ها و موفقیت ها نگاهی باشد به انتظاراتی که جهان به هنگام تقسیم شبه قاره، از این دو کشور جدید داشت. وینستون چرچیل نخست وزیر پیشین و معروف انگلیس به هنگام تقسیم شبه قاره گفت؛ انگلیس شبه قاره را به افرادی واگذار می کند که تا چند سال دیگر، نامی از آنها باقی نمی ماند. این در حالی بود که نگاه دیگر رهبران کشورهای غربی به این مساله در آن زمان، مشابه دیدگاه چرچیل بود و تنها معدودی از رهبران جهان به پا گرفتن دموکراسی در هند و پاکستان امید داشتند.
دیدگاه رهبران آن زمان این بود که رشد سریع جمعیت مانع ارتقای سطح زندگی مردم و کمک به فقرا که بخش بزرگی از جامعه شبه قاره را تشکیل می دانند خواهد شد. اما نگاهی گذرا به وضعیت آنها در این سال ها نشان می دهد که از نظر اقتصادی وضعیت هند آن گونه که تصور می شد، بد نبوده است. جمعیت هند از آن زمان تاکنون حدود ۵/۳ برابر شده اما درآمد سرانه ملی آن رشد داشته و دو برابر شده است. البته باید اذعان داشت که حتی این رشد اقتصادی در مقایسه با کشورهای خاور دور مانند کره جنوبی و تایوان قابل قیاس نیست. در طول همین زمان درآمد سرانه این کشورها تقریباً ۲۵ درصد افزایش داشته است.
ممکن است دلیل این امر آن باشد که اقتصاد هند تا ۱۰ سال قبل نیز به شدت دولتی بود و عمداً از بازارهای خارجی دور نگاه داشته می شد، اما پس از آن شرایط تغییر کرد، درهای اقتصادی باز شد و از آن زمان تاکنون اقتصاد هند رشد سریع داشته است. این را هم نباید از نظر دور داشت که تنها قشر ثروتمند و متوسط جامعه از مزایای این رشد بهره مند شده اند. برای طبقه کم درآمد و فقیر هند خدمات بهداشتی، تغذیه و اشتغال وضعیت اسفباری داشته است. وضعیت پاکستان نیز از نظر اقتصادی همانند هند بوده است اما به دلیل نگرش اقتصاد بازتر در پاکستان پس از استقلال، اقتصاد آن در مقایسه با همسایه شرقی خود یعنی هند بهتر عمل کرده است.
اما درگیری های سیاسی و قومی داخلی و مشکلات دیگر منطقه یی ازجمله جدا شدن پاکستان شرقی (بنگلادش کنونی) در دهه ۱۹۷۰ اقتصاد پاکستان را با مشکلاتی مواجه کرد که بخش هایی از آن هنوز هم ادامه دارد. قرار گرفتن پاکستان در کنار امریکا پس از حملات ۱۱ سپتامبر و در نتیجه کمک های مالی امریکا به اسلام آباد، به بهبود اوضاع اقتصادی این کشور کمک کرد. در عین حال هند و پاکستان و حتی بنگلادش که در سال ۱۹۷۱ از پاکستان جدا شد با مشکلات زیست محیطی زیادی مواجه هستند. پاکستان برای آب مصرفی خود به طور عمده به رود سند وابسته است که استفاده از منابع آن با توجه به مشکلات گرمایش زمین با خطراتی مواجه است. بنابراین پاکستان که در آینده یی نزدیک جمعیتی حدود ۳۰۰ میلیون نفر خواهد داشت با بحرانی شدید روبه رو خواهد شد.
وضعیت هند نیز در این خصوص بهتر از پاکستان نیست زیرا رودخانه های گنگ و براهماپوترا در هند که منابع آب این کشور را تامین می کنند هم با خطرات ناشی از گرمایش زمین مواجهند. اما از نظر سیاسی حداقل در ماه ها و سال های اولیه استقلال هند و تشکیل پاکستان این باور وجود داشت که پیروی از اسلام که نظریه های صریحی دارد در مقایسه با هندوئیسم که بسیار مبهم است به پاکستان کمک خواهد کرد تا کشور تازه تاسیس را یکپارچه نگه دارد اما این باور به عکس تحقق یافت. ربع قرن پس از استقلال، پاکستان شرقی جدا شد و از زمان تشکیل، چندین بار حاکمان نظامی بر پاکستان فرمانروایی کرده اند. در مقابل و به رغم تنش های قومی، هند از آن زمان تا کنون یکپارچه مانده و روند دموکراسی در آن ادامه یافته است.
افراط گرایی و خشونت های مذهبی هر دو کشور هند و پاکستان را با مشکلات و خطراتی مواجه کرده است. تنش ها در کشمیر که بخشی از آن در اختیار هند و بخشی در اختیار پاکستان است هنوز اگرچه با شدت کمتر در مقایسه با گذشته، ادامه دارد. خشونت های مذهبی در مناطق قبیله یی و ایالت سرحد پاکستان همچنان ادامه دارد و در مواردی به پایتخت نیز کشیده شده است. در عین حال تنش های فرقه یی در مناطق شرق و شمال شرق هند نیز هرازگاهی اتفاق می افتد. با این اوصاف و با توجه به پیچیدگی های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی عصر جدید، نمی توان به آینده هند و پاکستان با خوش بینی زیاد نگریست.

مریم زمانی
منبع؛ بی بی سی عربی

منبع : روزنامه اعتماد