مادربزرگ ایرانی کی نوبل میگیرد

جادوگر نوبل امسال هم از کلاه شعبده‌بازی‌اش کبوتری دیگر بیرون آورد تا همه عقاب‌های منتظر بالای سر، باز هم در حسرت دانه‌ای بمانند که اغلب نصیب کبوتر خانه می‌شود. جادوگر نوبل امسال باز هم شگفتی آفرید و درست در روزهایی که همه جلوی در یکی از نویسندگان مشهور از جمله فوئنتس، بارگاس یوسا، پل آستر، آدونیس و فیلیپ راث نشسته بودند تا اولین کامنت را برای برنده نوبل بگذارند، دوریس سینگ را معرفی کرد که اتفاقاً روز قبلش نویسنده لوموند پیش‌بینی کرده بود که خوش‌شانس امسال است و همه به او خندیده بودند که ای وای از بی‌‌خبری، ای وای از روزنامه‌نگاری که نداند نویسنده نوبل‌بگیر روزگارش کیست.
ظهر روزی که دوریس لسینگ را به عنوان برنده نوبل معرفی کردند، شبکه‌ها را مرتب عوض می‌کردم تا زودتر از موعد مقرر از برنده ادبی نوبل ۲۰۰۷ مطلع شوم. باور کنید منتظر دیدن هر کسی بودم به غیر پیرزنی که دقیقاً شبیه مادربزرگ‌های روستایی ایران لباس پوشیده بود و حتی سبدی هم در دست داشت که احتمالاً تویش شیر و سبزی و ماست بود.
خبرنگاران که شنیده بودند مادربزرگ دوریس جایزه نوبل گرفته، به سرعت خودشان را رسانده بودند جلوی در خانه او. مادربزرگ قصه‌گو هم بی‌خبر از همه برگشته بود خانه و با سیل خبرنگارها روبه‌رو شده بود. تلویزیون‌ها دقیقاً همین صحنه‌ها را به تصویر کشیدند. مادربزرگ وقتی شنید که برنده نوبل شده‌، انگار که بار سنگینی را از دوش برداشته باشد، کمرش را گرفت و نشست.
من در تمام این لحظه‌ها به موهای سفید نامرتب او نگاه می‌کردم که از زیر لچک زده بود بیرون و فکر می‌کردم که چطور این زن توانسته داستان بنویسد و نوبل بگیرد. راستش را بخواهید دلم برای مادربزرگم سوخت که اتفاقاً ذوق‌ ادبی هم دارد و حتماً کسی فرصت نوشتن را به او نداده است. سینگ فقط گفت که ۳۰ سال منتظر این لحظه بوده است.
● دوریس لسینگ؛ معروف؟ گمنام؟
۱) اینها افتخارات و جایزه‌هایی است که لسینگ قبل از نوبل گرفته است. جایزه سامرست موام، رمان فرانسوی مدیس، شکسپیر، دابل اچ اسمیت، موندلو، گرین کاوو، تیت بلک، ادبیات ملی اسپانیا، قلم (دیوید کوهن)، دکترای افتخاری دانشگاه هاروارد، کسب عنوان «مونس» از سوی ملکه انگلستان، نامزد جایزه بوکر و کنگور و...
۲) از نویسنده برنده نوبل ۲۰۰۷ فقط یک کتاب ۴۰ صفحه‌ای به فارسی ترجمه شده است.
▪ نتیجه: آیا این مادربزرگ انگلیسی مشهور نیست؟ او مشهورتر است یا عزیز نسین یا فهیمه رحیمی؟
نوبل به ایران نزدیک‌تر شد
نوبل ۲۰۰۶ به اورهان پاموک ترک رسید که اتفاقاً خیلی موجب خوشحالی ما و به ویژه هم‌شهری‌های آذری ما شد که از نظر زبانی، خود را به این نویسنده نزدیک احساس می‌کردند. برنده امسال نوبل یک گام جلوتر برداشت. او هر چند پدر و مادری بریتانیایی دارد، اما در کرمانشاه به دنیا آمده است و چند سال اول عمرش را در این شهر گذرانده است. اگر حرکت نوبل همین‌جور که شروع شده از اروپا به سمت ایران باشد، شاید سال دیگر یک ایرانی خوشحال، نوبل را از آن خود کند. فقط خدا کند که برنده شانس از بالای سر ما نگذرد.
● لسینگ کیه؟ پرنده‌ است یا لک‌لک؟
دوریس لسینگ درست در همان سالی به دنیا آمد که انگلیسی‌ها در حال انعقاد قراردادی بودند که ایران را تبدیل به یک مستعمره می‌کرد؛ ۱۹۱۹. او در کرمانشاه به دنیا آمد، شهری که پدر انگلیسی‌اش در آن کارمند بانک بود. او چند سال بعد به همراه پدر و مادرش به زیمباوه رفت و هفت سالش بود که پدر و مادرش او را به یک صومعه فرستادند.
سینگ که سر ناسازگاری داشت، از صومعه بیرون آمد تا به مدرسه‌ای در انگلستان برود. اما اینجا هم جای مناسبی برای او نبود. او ۱۳ سالش بود که ترک تحصیل کرد و کتابخوان حرفه‌ای خانگی شد. سینگ در روزهای بی‌مدرسه عمرش به خواندن آثار داستایفسکی، چارلز دیکنز، دی‌.اچ لارنس، تولستوی، فیتزجرالد و کیپلینگ پرداخت.
اما او این کتاب‌ها را در کتابخانه منزلش نیافت. لسینگ که از ۱۵ سالگی پرستار یک خانه بزرگ انگلیسی شده بود، فرصت یافت تا کتابخانه این خانه بزرگ را زیر و رو کند.
او ۱۹ سالش بود که با فرانک ویزدم (که هیچ نسبتی با نورمن ویزدم ندارد) ازدواج کرد. کمی بعد او دو بچه داشت که آنها را ترک کرد تا عضو یک گروه کمونیستی شود. در اینجا او با یکی از اعضای گروه ازدواج کرد و پسری دیگر به دنیا آورد.
لسینگ بعد از جنگ دوم جهانی حزب کمونیست‌ را رها کرد تا نویسنده شود. او ۳۰ سال داشت که اولین رمانش را تحت عنوان «سبزه‌ها آواز می‌خوانند» منتشر کرد. اما او شهرتش را مدیون رمان «دفترچه طلایی» است و رمانی که «ادریس شاه» نام دارد و به سال‌هایی برمی‌گردد که مادربزرگ انگلیسی در ایران زیسته بود. «کودکان خشم»، «تروریست خوب»، «فرزند پنجم»، «خاطرات یک همسایه خوب» و «ماری و دان» فقط بخشی از نوشته‌های لسینگ است که امسال دل داوران نوبل را به دست آورد.
● آیا نوبل فقط به مشهورها می‌رسد؟
۱) آیا این نویسندگان را می‌شناسید؟ شموئل جوزف انون، وپچنته الکساندر، آیوو آندریک، جاسینتوبناونت، جوزف بردوکسی، ایوان آلکیسه ویچ‌یونین، جاسیوکاردارچی، ایویند جانسون، ایمرکرتز و... نگران نباشید که اسم هیچ کدام از این نویسنده‌ها را نشنیده‌اید. خود من هم به زور اسم این نویسندگان را تلفظ می‌کنم. اینها به علاوه کلی نویسنده ناشناس دیگر در سال‌های گذشته برنده نوبل ادبیات شده‌اند. اما نوبل هم هیچ تأثیر‌ی به حالشان نداشت. آنها فقط ۵/۱ میلیون دلاری را به جیب‌هایشان سرازیر کردند و بعد هم از یاد همه رفتند.
۲) این نویسندگان هم نوبل نگرفته‌اند: ماریو بارگاس یوسا، مارگریت دوراس، کورت‌ ونه‌گات، فرینایند سلین، کافکا، هنری میلر، ولادیمیر ناباکوف، ریموند کارور، صادق هدایت، سلینجر، تد‌ هیوز، بوکوفسکی، برتولد برشت، اوژن یونسکو، فردریش دورنمات، ویرجینیا وولف، منسفلید، هنری ایبسن، بورخس، ایزابل آلنده، چخوف (داوران نوبل ۱۹۰۳ و ۱۹۰۴ فرصت داشتند به او جایزه بدهند)، لیلیان هلمن، جوزف کنراد، براتیگان و...
● مشاهیر
البته نویسندگان زیادی هم بودند که قبل از دریافت نوبل مشهور بوده‌‌اند. مثل آلبرکامو، ژان پل‌سارتر، گونترگراس، رومن رولان، جورج برناردشاو، جان اشتاین بک، توماس مان، پابلو نرودا، ساموئل بکت، داریوفو، هرمان هسه، آناتول فرانس و...
▪ آیا نوبل مهم است؟ مهم نیست؟ سال دیگر یک ایرانی نوبل می‌گیرد؟

نویسنده : سجاد صاحبانزند

منبع : چلچراغ