اهداف بلند پروازانه، صنعت خودرو را کجا می‌برد؟

صنعت خودرو در ایران همیشه از آن صنایعی بوده که گرمی دست دولت را بر پشتش حس کرده است. حمایت های دولت از این صنعت عزیز دردانه در سال های اخیر همچنان که روندی صعودی را در پیش گرفته در مقابل هم منتقدان بیشتری پیدا کرده است.
البته به شکرانه حمایت های بی حد و حساب دولت از خودروسازان، طی سال های اخیر پیشرفت های چشمگیری در این صنعت حاصل شده است و خودروسازان ایرانی دیگر تنها کارگران مونتاژ کار شرکت های خارجی نیستند، بلکه مدعی تولید خودروی ملی هستند و حتی بازارهای صادراتی کوچکی هم در منطقه برای خودشان پیدا کرده اند. به هر حال این آغاز راهی است که شاید آرزوی بسیاری از دولتمردان ایرانی بوده است.
چنانکه چند روز پیش احمدی نژاد، رئیس جمهور در مراسم تولید موتور ملی تاکید کرده که «دیگر نباید خودرو خارجی مونتاژ کنیم». همانطور که تقریبا دو سال پیش هم اسحاق جهانگیری وزیر صنایع و معادن وقت گفته بود؛ «مونتاژکاری باید از صنعت خودرو ایران رخت برنبندد و خودروسازان ایرانی باید به عنوان طراح خودرو در عرصه بین المللی حاضر شوند».
اما آیا مونتاژ نکردن خارجی در عمل امکان پذیر است و یا اساسای منظور از مونتاژ نکردن خودرو چیست؟ محدودسازی بازار خودرو کشور به تولیدات داخلی است یا تقاضای موجود برای خودروهای غیرداخلی باید از واردات خودروی کامل تامین شود؟
● خودروهای لوکس را چه کار کنیم
نعمت بخش، دبیر انجمن خودروسازان می گوید؛ «براساس سیاست های وزارت صنایع تمام خودروسازان از مونتاژکاری به سمت تولید در حال حرکت هستند و این سیاست جدیدی نیست».نعمت بخش می افزاید؛ «از طرف دیگر اینکه گفته شود خودرو نباید مونتاژ شود، سیاست روشنی نیست و ابتدا مشخص شود منظور از مونتاژ چیست و آیا خودروهایی که بعضی از قطعاتشان داخلی است و بعضی وارداتی جزو این گروه به حساب می آیند یا نه؟
همچنین میرخانی رشتی، مشاور انجمن خودروسازان می گوید؛ «۹۵ درصد از بازار خودرو ایران در دست خودروهای پرتیراژ مثل پراید، خانواده پژو و سمند است که بیش از ۸۰ درصد از اجزای این خودرو ساخت داخل است».
میرخانی ادامه می دهد؛ «از طرف دیگر شرکت هایی که تیراژ تولیدشان کم است، درصد ساخت داخل بودن تولیداتشان نیز پایین است که در مورد خودروهای کم تیراژ نمی توان نسبت ساخت داخلشان را خیلی افزایش داد، چرا که مقرون به صرفه نیست».وی با اشاره به نظر رئیس جمهور در مورد مونتاژ خودروها می گوید؛ «به نظر من منظور رئیس جمهوری این است که نباید کارخانه های جدیدی برای مونتاژ خودرو ایجاد شود و کارخانه های قبلی می توانند به فعالیت خود ادامه دهند».
مشاور انجمن خودروسازان معتقد است که داخلی شدن ساخت خودروهایی که تیراژ کمتر از سه هزار تا دارند تنها منجر می شود که قیمت تمام شده، افزایش یابد و بسیاری از کارخانه های خودروساز تعطیل شوند و در مقابل واردات خودروی کامل رونق گیرد».میرخانی می گوید؛ «در کشورهای دیگر سرمایه گذاران و مردم هستند که انتخاب می کنند و دولت دخالتی در اینگونه موارد ندارد».
وی در مورد توان طراحی خودرو در داخل کشور می گوید؛ «طراح همیشه ترکیبی از تمام مدل های موجود در بازار را ارائه می دهد. هر سال در دنیا ده ها خودرو طراحی می شود، اما طی چندین سال اخیر تنها چند خودرو با طراحی کاملا متفاوت مثل ۲۰۶ که چراغ های جلویش با الهام گیری از چشم گربه طراحی شده، به بازار ارائه شده است. بنابراین نباید گفت که ما نمی توانیم خودرو طراحی کنیم».
● رقابت و تنوع چه می شود
سروش، مدیرعامل گروه بهمن می گوید؛ «تاکنون براساس ضوابط و مقررات موجود محدودیتی در زمینه مونتاژ کردن خودرو وجود نداشته است و اگر قرار باشد که تغییری در زمینه این سیاست ها صورت گیرد باید ابتدا ضوابط موجود تغییر کند».
مدیرعامل گروه بهمن ادامه می دهد؛ «در برنامه چهارم توسعه مباحثی در مورد رقابت پذیری در بازار وجود دارد که اگر بخواهیم در راستای این قانون حرکت کنیم، تکلیفمان کاملا مشخص است».وی ادامه می دهد؛ «اما اگر سیاست هایی به غیر از آنچه که در برنامه های کلان کشور آمده است را اتخاذ کنیم، صنعت کشور در بلندمدت با مشکل مواجه می شود».
سروش سخنانش را تکمیل می کند؛ «با توجه به امکانات موجود تولید خودرو در کشور تنها پاسخگوی بخشی از نیازهای بازار است. علاوه بر آن به تنوع و نیاز مشتری هم باید توجه شود».
مدیرعامل گروه بهمن ادامه می دهد؛ «به طور قطع هماهنگ شدن شرکت های خودروساز با چنین سیاست هایی زمان بر است و یک شبه قابل دستیابی نخواهد بود». وی در مورد طراحی خودرو می گوید؛ «حتی در کشورهایی که پیشقراول صنعت خودروسازی هستند، طراحی خودرو را به کمک شرکت های خارجی انجام می دهند. از طرف دیگر صرف کار داخل در این مورد ارزش اقتصادی و صنعتی ندارد».
●‌ سیاست های دولت ضدتولید است
سعید لیلاز، کارشناس خودرو نیز معتقد است؛ «دیگر سیاست های دولت با آرزوی دولت در مورد مونتاژ نکردن خودرو همخوانی ندارد». وی ادامه می دهد؛ «برای مثال امسال نرخ موثر تعرفه گمرکی دو درصد کاهش یافت در حالی که براساس جهت گیری های بودجه ۸۵ باید نرخ موثر تعرفه گمرکی دو درصد افزایش پیدا می کرد».
لیلاز می افزاید؛ «کاهش این تعرفه موجب می شود تولید کالا بی دفاع، اشتغال کمتر، الگوی مصرف وابسته تر به خارج و منابع ارزی دولت هر چه بیشتر هدر رود». این کارشناس خودرو می گوید؛ «برای تعبیر رویکرد خودروسازان از مونتاژ به تولید لازم است تعرفه های گمرکی کمی افزایش یابد تا در یک دوره زمانی ۱۰-۵ سال، تولیدات داخلی فرصت انطباق با کالاهای خارجی را پیدا کنند و از لحاظ کیفیت و قیمت تمام شده با نمونه های مشابه خارجی رقابت پذیر باشند».
لیلاز سیاست تثبیت قیمت دلار را در مقابل تورم موجود طی سال های اخیر عامل مهمی برای بی انگیزگی تولیدکنندگان داخلی می داند و می گوید؛ «در حالی که طی سال های اخیر به دلیل تورم، قیمت تمام شده برای تولیدکنندگان داخلی ثابت نگه داشته شده است، اما در مقابل کالاهای وارداتی به دلیل تثبیت قیمت دلار توسط دولت، تغییر قیمتی نداشته اند».
لیلاز معتقد است که اگر دولت برخلاف سال ۸۵ که سیاست های ضدتولید در پیش گرفت، سیاست های ارزی، مالی و گمرکی را در راستای حمایت از تولیدکنندگان تنظیم کند امکان تحقق این آرزو وجود دارد. این کارشناس خودرو می گوید؛ «اما به هر حال خودروهای لوکس صرفه اقتصادی برای ساخت در داخل را ندارند و باید وارد یا مونتاژ شوند و باید روی تولید خودروهای کار و یا سواری که مناسب طبقه متوسط و مابین جامعه است، متمرکز شد.

نگین بهکام

منبع : روزنامه کارگزاران