مسجد جامع همدان ، همدان

مسجد جامع همدان در نزدیكی میدان مركزی شهر و در قسمت غربی خیابان اكباتان، در محدوده راسته بازارهای شهر قرار دارد. این مسجد از بناهای دوره قاجاریه است و تاریخ شروع ساخت آن در قطار بندی جلوی ایوان بزرگ، سال 1253 ثبت شده است.
این مسجد سه در ورودی دارد كه عبارت‌اند از : ورودی نوساز سمت خیابان اكباتان، ورودی قدیمی با دالان طاقدار در ضلع شرقی صحن، ورودی قدیمی با دالان هشتی مقرنس‌كاری شده و ضلع غربی صحن، كه هر سه از زیبایی چشمگیری برخوردارند.
بنای مسجد جامع همدان دارای طرحی مستطیل شكل و چهار ایوانیِ ناقص است. قسمت‌های جنوبی این مسجد شامل ایوانی مرتفع می‌باشد كه رسمی بندی جلوی آن از آجر و كاشی معرق ساده ساخته شده و بر روی آن با كاشی فیروزه رنگ نام «اللّه» و نام پنج تن نوشته شده است. گنبد آن نسبتاً بزرگ و دو پوششه است. این مسجد رواق‌های زیبا و دیدنی دارد.
ضلع غربی شامل هشتی مقرنس‌كاری شده و شبستان كوچك و كم ارتفاع زمستانی است. ضلع شرقی مسجد در مقیاس كوچك‌تر از بخش قدیمی باقی مانده است.
در حال حاضر مسجد دارای سه ایوان، دو شبستان و گنبدی آجری و صحن وسیع و دلبازی است كه حوض بزرگی را در خود جای داده است. ایوان اصلی در ضلع جنوبی واقع شده و در دو ضلع شرقی و شمالی نیز مناره‌هایی قرار دارد. طاق‌نماهای كم عمقی نیز در ضلح جنوبی صحن وجود دارد.
شبستان اصلی مسجد دارای 55 ستون 11×5 ردیف است. گنبد آجری مسجد كه بر روی این شبستان قرار دارد،‌ در قسمت زیر دارای كتیبه‌هایی از خشت كاشی زرد است كه سوره جمعه و آیه «انما یعمرو مساجد اللّه» و آیه «من المهتدین» و «آیه‌الكرسی» به خط ثلث زیبایی بر حاشیه آن نوشته شده است.
در قسمت راهروی ورودی مسجد سنگاب بزرگی از سنگ یكپارچه قرار دارد كه قطر دهانه‌ آن 1 متر با ضخامت لبه 13 سانتی‌متر و ارتفاع 1 متر كه اشعاری به خط نستعلیق حاوی نام واقف و تاریخ آن نوشته شده است :

خادم‌الدین جنابِ قدس مدار حاجی الوقف الحمدخان

در حال حاضر از این مسجد برای برگزاری نمازهای روزانه، نماز جمعه و سایر مراسم استفاده می‌شود.