خود کفایی گندم به قیمت حذف محصولات با ارزش تر

برخی خودکفایی گندم را مهمترین موفقیت کشور در ۴۰ سال اخیر می دانند و بعضی دیگر از آن به عنوان مایه ورشکستگی کشاورزی نام می برند. کارشناسان اقتصادی از یک بعدی کردن کشاورزی جهت خودکفایی انتقاد کرده می گویند با وجود آنکه خودکفایی در تولید گندم کار ارزشمندی است اما یک بعدی کارکردن، در بخش کشاورزی افتخاری ندارد و نباید خودکفایی به قیمت ضربه زدن و حذف محصولات دیگر تمام شود. دکتر حسن رسول نیا، کارشناس اقتصاد کشاورزی در این ارتباط می گوید: بحث تولید جدی گندم از آن جا در دولت هاشمی رفسنجانی دنبال نمی شد که به خاطر شرایط فیزیولوژی و هم چنین تولید گندم و محصولات مهم کشاورزی دیگر تحت الشعاع قرار می گرفت، به طوری که هم اکنون شاهدیم درحالی که در سال گذشته اعلام شد چغندر قند به خودکفایی رسیده اما در سال جدید هنوز این محصول حتی صحیح آبیاری نشده است و در حقیقت تا زمانی که آبیاری محصول گندم تمام و این محصول سیراب نشود، چغندر قند و سایر محصولات آبیاری نمی شود. وی می افزاید: البته سیاست های غلط تشویقی در این راه بر روند غلط تولید این محصول افزوده است به گفته وی: در دولت گذشته زمانی که خرید صرف گندم سیاست اصلی بود، برخی از کارشناسان به شدت انتقاد داشتند که چرا ایران بزرگترین وارد کننده این محصول در جهان است. اما در حال حاضر با تولید نادرست گندم، کشور در چند محصول دیگر به شدت محتاج کشورهای دیگر شده است. به طوری که در شرایط کنونی ۹۰ درصد از مواد اولیه روغن نباتی از دیگر کشورها تامین می شود. در دولت گذشته بیشتر گندم مصرفی کشور از خارج وارد می شد و همین مساله باعث می شد محصولات دیگر، مزیت نسبی داشته باشند و غالب سطوح کشاورزی به زیر کشت گندم نرود. یکی از اعضای خانه کشاورز در گفتگویی با خبرنگار ما سیاست گذشته مبنی بر خرید گندم از کشورهای دیگر را بسیار بهتر از وضعیت کنونی ذکر کرده و می گوید: سیاستهای غلط تشویقی برای خرید گندم از کشاورزان بزرگترین ضربه ای است که طرح خودکفایی گندم به کشاورزی کشور زده است. عسگری ادامه می دهد: در حالی دولت گندم را از کشاورزان بر مبنای هر کیلو ۱۸۷ تومان می خرد که هیچ نظری در این ارتباط از شورای اقتصاد کسب نشده است. به گفته وی نرخ ۱۸۷ تومانی گندم که به آرد ۲۴۰ تومانی تبدیل می شود دو برابر قیمت جهانی این محصول است و این قیمت نامعقول باعث شده تا کشاورز محصول دیگری را به زیر کشت نبرد. عضو خانه کشاورز اظهار می دارد: پس از اعمال سیاستهای غلط تشویقی برای تولید گندم سطح کشت بسیاری از محصولات استراتژیک مثل جو، دانه های روغنی، علوفه و قند کم شده و قیمت آنها به شدت بالا رفته است. عسگری به گفته ای از وزیر بازرگانی اشاره کرده و می گوید: با نصف این قیمت می توانستیم دو برابر این مقدار گندم را وارد کنیم و با این وجود واردات محصولات دیگر زیاد شده است. وی معتقد است، افزایش قیمت گندم سبب شده برخی به منابع طبیعی نیز هجوم آورند و تپه ماهورها را جهت کشت این محصول شخم بزنند که با این اقدام آسیب های زیست محیطی مانند آبشویی زمین ها نیز به معضلات اضافی می شود. زمانی که بر سطوح کشت یک محصول اضافه می شود بر همین مبنا نیز آفات و بیماریها زیاد می شود و اگر مدیریت صحیح و برنامه ریزی دقیق اعمال نشود، این بیماریها می تواند دامنگیر بسیاری از محصولات کشاوزی دیگر نیز شود. عضو خانه کشاورز در این ارتباط می گوید: در سال گذشته بالای ۵/۱ میلیون هکتار مبارزه شیمیایی بر علیه سن گندم داشتیم اما هیچ موقع رقم سمپاشی توسط وزارت جهاد کشاورزی ذکر نشده است. در این حال کشت زیاد، علف های هرز جدید را در خاک گسترش می دهد. عسگری می افزاید: نظام مهندسی معتقد است با استفاده از مهندسین جوان فارغ التحصیل در هر هکتار ۵۵۰ کیلو اضافه محصول داشتیم. و از این راه ۹۰ میلیارد ارزش افزوده داشته ایم. در حالی که این آمار غلط است و در آن خسارات ناشی از سمپاشی، مبارزه با آفت سن حساب نشده.
عضو خانه کشاورز تاکید می کند: با این حال چگونه می توانیم عضو WTO شویم وقتی که بهترین نوع گندم با پروتئین بالا به نرخ ایران کیلویی ۱۲۰ تومان عرضه می شود، چطور می توانیم ۱۷۸ بخریم و با قیمت جهانی عرضه کنیم. وی در پایان سخنان خود می گوید: خود کفایی گندم طرحی کاملاً سیاسی بود و برای عدم استیضاح وزیر جهاد کشاورزی به کار رفت. البته بدون تفکر به آینده آن. هم چنین یک کارشناس اقتصادی در گفتگو با خبرنگار ما، خودکفایی و تولید بسیار گندم را بدون توجه به مسایل زیربنایی ذکر کرد.
امیر رضا واعظ آشتیانی می گوید: محل کافی برای نگهداری گندم های تولیدی وجود ندارد و بخشی از گندم ها به همین جهت به ضایعات تبدیل می شود. به گفته وی، ظرفیت سیلوهای گندم کشور ۵/۳ تا ۴ میلیون تن است در حالی که بالای ۱۱ تن سال گذشته تولید گندم داشتیم. به همین علت حتی زمانی که واردات داشتیم به طور خرد خرد گندم را وارد کشور می کردیم. وی می گوید: ما جزو ۵ کشور سیلو ساز جهان هستیم و در ترکمنستان و تاجیکستان سیلو می سازیم اما برای خودمان نه! در حالی که سیلو سازی در گذشته مربوط به وزارت جهاد سازندگی بود و انتظار می رفت با ادغام این وزارتخانه با وزات کشاورزی، بسیاری از مشکلات حل شود ولی در عین حال این گونه نشد. وی با بیان اینکه ۳۰ درصد از محصول گندم تولیدی نابود می شود می افزاید: بخش عمده ای از این ضایعات در بخش عرضه است.
وی همچنین می گوید: باید مدیریت در بخش کشاورزی بسیار متمرکز و دقیق باشد و به این بخش که یکی از ارکان توسعه است توجه جدی شود. به عنوان مثال استفاده از آب در محصولات کشاوزی در ایران سه برابر استاندارد جهانی است و ۹۰ درصد از آب استحصال شده در بخش کشاورزی استفاده می شود. گندم نیز از جمله محصولاتی است که نیاز به آب بسیاری دارد. باید با استفاده از آبیاری مکانیزه این محصول را آبیاری نمود. و نباید بدون زیر ساخت به کشت عمده این محصول روی آورد. واعظی آشتیانی می افزاید، میزان ضایعات بخش کشاورزی ۲ تا ۵ میلیارد دلار بر آورد شده که با این رقم ۲۰ تا ۲۵ میلیون گرسنه سیر می شوند. همچنین سید کاظم دلخوش، عضو کمیسیون اقتصادی مجلس معتقد است: با وجود آن که می توانستیم در بخش های مختلفی مانند ابریشم، برنج، مرغداری، دامپروری و جنگلداری بهره برداری مناسبی داشته باشیم به دلیل ضعف مدیریت ها آسیب های جدی و بسیاری به بخش کشاورزی وارد شده است. وی با تاکید بر اینکه وظیفه وزارت جهاد کشاورزی منحصر به تولید گندم نیست و باید به طور همه جانبه به کشاورزی بنگرد اضافه می کند: این که تنها گندم را مورد حمایت قرار دهیم و نسبت به جو، سویا، کنجاله و سایر دانه ها بی توجه باشیم ارزشی ندارد. زمانی به خود کفایی خواهیم رسید که از تمام محصولات کشاورزی حمایت جدی و اساسی شود.

منبع : روزنامه دنیای اقتصاد