سین مثل سفیدنمایی

به باور کارشناسان ارتباطات، شاخص ترین ویژگی روابط عمومی شفاف سازی اطلاعات و پاسخگویی روشن به شهروندان است. علاوه بر آن روابط عمومی فعال باید در پی آن باشد که جایگاه و کارکرد سازمان خود را در منظر مخاطبان بسنجد، اما متأسفانه نگاه موجود در روابط عمومی های ایران بیشتر مبتنی بر سفیدنمایی عملکرد مجموعه های دولتی و غیردولتی است. به عبارت دیگر مسئولان روابط عمومی قبل از آنکه به فکر اطلاع رسانی در حوزه های کاری باشند صرفاً در تکاپوی تأیید یا تکذیب سفیدنمایی یا سیاه نمایی سازمان های مربوطه هستند. بنابراین کمتر به شکل کیفی به وظایف کاری خود می پردازند. مطلبی در زمینه کارکرد روابط عمومی ها تهیه شده که می خوانید:
ضرورت توسعه روابط عمومی ایران به عنوان یکی از جنبه های مهم جامعه مدنی در کنار مطبوعات و مشارکت خردمندانه کارگزاران آن در امور حرفه ای، راهبردسازی و تصمیم گیری از مباحث مهمی است که کم و بیش مطرح شده و مورد توجه روابط عمومی ها قرار گرفته است. با این وصف در این مقاله سعی شده که نقش کلیدی روابط عمومی در جامعه مدنی آشکار شده و بر اهمیت آن در تحقق اهداف جامعه مدنی تأکید شود. در ابتدا لازم است که تعریفی از جامعه مدنی و ویژگی های اساسی آن ارائه شود. جامعه مدنی، جامعه ای است که در آن تشکیلات، سازمان ها و نهادهای نیرومندی میان فرد و حکومت وجود دارد و در نتیجه ، امکان دسترسی مستقیم گروه حاکمه به توده های تشکل نیافته کم است و این نقش توسط نهادهای واسطه ایفا می شود. از مهمترین نهادهای واسطه ای که می توانند چنین کارکردی را داشته باشند، مطبوعات و روابط عمومی هستند.
دقت در تعریف یاد شده ما را بیشتر به اهمیت مطبوعات و روابط عمومی آگاه می سازد زیرا در تعریف بالا اساسی ترین مشخصه جامعه مدنی توسط نهادهای واسطه ای بین ملت و دولت برای ایجاد ارتباط بین آنها بیان شده است. از طریق این ارتباط مردم درک مناسب تری از واقعیات خواهند داشت که این درک اساسی ارزیابی برنامه ها، طرح های توسعه و مشارکت است و با توجه به اینکه از جمله اصول بسیار مهم جامعه مدنی مشارکت است برای تبیین نحوه ایفای نقش روابط عمومی در جامعه مدنی، آشنایی با ویژگی های جامعه مدنی ضروری است و سعی می شود در زیر به طور فهرست وار مهمترین ویژگی های آن ذکر شود:
- پاسخگویی دولت و مسئولان به شهروندان (اصل گفت و شنود)؛
- گسترش تماس ها، تفاهم و همبستگی ها؛
- جذب نیروهای جدید به درون نظام و توسعه سطح مشارکت عمومی؛
- وجود آزادی اطلاعات، آگاهی و احترام به افکار عمومی؛
- توسعه ارتباط ملت و دولت و کمک به ایجاد بازخورد مستمر در جامعه؛
- اتکای به نظام حقوقی دارای مقبولیت عرفی بین اعضای جامعه؛
نقش روابط عمومی در جامعه مدنی دست کم به تأمین اهداف فوق الذکر است.
از ویژگی های مهم جامعه مدنی، وجود کانال های مطمئن و مورد اعتماد برای انتقال پیام های متقابل مردم و دولت است در نتیجه مطرح شدن ارتباطات و وسائل مربوط به آن به عنوان چهارمین رکن حکومت در کنار مقننه، قضائیه و مجریه، خود بهترین نشانه بر اهمیت رابطه میان آنها و نظام مردمی است.
مطالعه ویژگی های اساسی جامعه مدنی مبین آن است که جامعه مدنی خود جامعه ای مبتنی بر روابط عمومی به معنای واقعی کلمه است زیرا یکی از ارکان آن مردمی بودن و مردمداری است.
به طور کلی، اهمیت نهادهای ارتباطی در جامعه مدنی به اندازه ای است که بعضی از صاحبنظران ارتباطات معتقدند جامعه مدنی بدون وجود نهادهایی که ارتباط عمومی و اقدام جمعی را ممکن کنند، پایه ای نخواهد داشت.
شاخص ترین کارکرد روابط عمومی در جامعه مدنی، شفاف سازی اطلاعات و پاسخگویی کارگزاران حکومت یعنی سه قوه است که چون دولت قدرت اجرایی را در دست دارد بیشتر مورد سئوال قرار می گیرد. در جامعه مدنی این «حق» مردم است که از نظر همدیگر در مورد مسائل مختلف به درستی آگاه شوند. همین حق برای آنها در مقابل مسئولان و کارگزاران دولتی نیز پابرجاست.
زیرا مسئولان، نمایندگان مردم اند و باید در قبال کارهایشان «پاسخگو» باشند. این یک حق برای مردم و یک وظیفه برای دولت است. در جامعه مدنی حاکمیت باید به یک یک شهروندان پاسخ دهد و این امر از طریق نهادهای ارتباطی (رسانه _ مطبوعات _ روابط عمومی و ...) میسر می شود. بدین منظور، جریان آزاد اطلاعات برای احترام به افکار عمومی لازم و ضروری است. از این رو وظیفه روابط عمومی، کمک به توانمندی نظام یا دولت در پاسخگویی نسبی به ملت، جمع آوری اطلاعات از مردم، رهبران فکری، کانون انتشار افکار عمومی و در نهایت افکار عمومی در خصوص نظرات مردم درباره دولت و اثرات اقدامات دولت و انتقال آن به دولت (یا مدیریت سازمان) است که این اطلاعات باید به موقع و به روز تهیه شود.
کارکنان روابط عمومی هم باید در انجام این کار استقلال حرفه ای و صداقت کاری داشته باشند. این کارکرد روابط عمومی دولت را در پاسخگویی به مردم توانمند می سازد.
به رسمیت شناخته شدن حاکمیت قانون و حرکت در چارچوب موازین قانونی و این که هیچ کس خود را ورای قانون نبیند نیز از شاخص های این سامانه است.کارکرد دیگر روابط عمومی در جامعه مدنی، کمک به جذب نیروهای جدید به درون نظام است. این روابط عمومی است که می تواند با ارائه اطلاعات امیدبخش و با استفاده از شیوه ها و فنون ارتباطی، تبلیغاتی و تصویری، انجام اقدامات فرهنگی و یا سایر شیوه های کاری، نقش سیاسی خود را در جذب نیروهای جدید به درون نظام ایفا کند. روابط عمومی باید با ارایه اطلاعات و برخورد جانبدارانه از مخاطب و تأمین نظرات او در تصمیم گیری های سازمانی خود را در دل مخاطب جای دهد تا بتواند این کارکرد را در جامعه مدنی عملی سازد.جلب مشارکت مردم، کارکرد دیگر روابط عمومی در جامعه مدنی است که در واقع با ایفای نقش قبلی میسر می شود. جامعه مدنی ظرف شکل گیری افکار عمومی است یعنی بدون مشارکت مردم، جامعه مدنی معنایی نمی یابد. پشتوانه جامعه مدنی حضور مردم است. آنچه که بیشتر از هر مسأله دیگری جامعه مدنی و روابط عمومی را به یکدیگر نزدیک می سازد، جایگاه بالای مردم در نظر آنهاست و در واقع حرف اصلی را می زند. روابط عمومی نهادی است در خدمت مردم و در واقع خانه و مامن مردم در دستگاههای اداری و مؤسسات به حساب می آید و جامعه مدنی، جامعه ای است که در آن مشارکت مردم در سرنوشت خود و اداره حکومت حرف اصلی را می زند. بنابر این می توان گفت روابط عمومی با ایجاد فضای مناسب برای جلب مشارکت های مردمی، ارتباط بین ملت و دولت، انعکاس متقابل افکار عمومی به دولت و نظرات دولت به مردم در کنار مطبوعات می تواند بخشی از اهداف جامعه مدنی را برآورده سازند.یکی از شیوه های مشارکت، نظرخواهی است که از ارکان روابط عمومی محسوب می شود، سنجش افکار عمومی این امکان را فراهم می آورد تا روابط عمومی، دیدگاه های مردم را در اختیار مدیریت سازمان و برنامه ریزان قرار دهد و از طریق، نظرات مردم در تصمیم گیری ها دخالت داده شود.
روابط عمومی از این طریق، به افزایش میزان مشارکت سیاسی مردم نیز در امور کمک می کند. نقش روابط عمومی در این خصوص به ویژه در وضعیتی که جامعه در حال پیمودن دوره گذار از مرحله رشد اقتصادی به مرحله توسعه است ، بارزتر و پررنگ تر می شود، چرا که نیل به توسعه بدون مشارکت فعال مردم میسر نمی شود. در چنین اوضاعی وجود توازن بین جامعه مدنی و دولت برای ورود موفقیت آمیز جامعه به مرحله توسعه ضروری است. که برای ایجاد توازن مذکور توسعه نهادهای مدنی از جمله نهادهای ارتباطی نظیر مطبوعات و روابط عمومی ضروری می شود و این نشانگر نقش ویژه روابط عمومی در این فرآیند است.همچنین به میزانی که روابط عمومی ها خودشان را به مردم نزدیک بدانند به جامعه مدنی نزدیک تر شده اند و به میزانی که به هرم قدرت نزدیک شوند از جامعه مدنی فاصله می گیرند.
بنابر این روابط عمومی در جامعه مدنی در وهله اول دنبال آفرینش تحرک، شور، امید و مشارکت فکری مردم در فرآیند توسعه و ایجاد زمینه برای مشارکت فیزیکی در مراحل بعدی است. مسأله ای که باید به آن توجه بیشتر مبذول داشت، کمک به ایجاد ارتباط واقعی، تنگاتنگ و اصولی بین ملت و دولت و ایجاد بازخورد در جامعه و حمایت از مردم در درون سازمان توسط روابط عمومی ها می باشد. از آنجا که جامعه مدنی، تکیه بر تشکل های منسجم است لذا در عملکرد نهادهای مدنی برای توسعه سطح اشتراک عمومی حائز اهمیت است.
در این میان روابط عمومی به عنوان یک پل ارتباطی مهم جلوه گر شده و با تبادل اطلاعات میان ملت و دولت (یا مدیریت سازمان و مخاطبان) اطلاعات آنها از همدیگر را به هنگام و ملموس می سازد. همچنین عامل بازخورد باعث می شود که گفت وگو بین مردم و مسئولان فعال و پویا شده و دولت را در پاسخگویی به مردم توانمند سازد. به عبارت دیگر برای آن که روابط عمومی ها به واقع بتوانند مشارکت سیاسی را شکل دهند به پویا و فعال کردن ارتباطات دو سویه با پاسخگو کردن دستگاه های اجرایی توجه کنند.
نقش روابط عمومی با توجه به آنچه که بیان شد نقش حیاتی است و وجود روابط عمومی توانمند، تحقق جامعه مدنی را تسهیل و تسریع می بخشد.
باید توجه داشت که در جامعه مدنی وظیفه روابط عمومی ها بسیار دشوار و سنگین خواهد بود. برای رسیدن به اهداف و الگوهای یک جامعه مدنی و برای گسترش قانون در جامعه و رساندن اخبار درست برای تصمیم گیری، مشاور فرهنگی بودن و برقراری ارتباط دوسویه میان دولت و ملت بسی دشوار است. آنچه در دولت جدید مدنظر قرار دارد بحث عدالت و گسترش قانون است که این امر ممکن نخواهد بود مگر با عدالت اجتماعی در سطح جامعه و برای نیل به این هدف باید با ایجاد ارتباطی دوسویه و هدفمند با مردم، نظر مردم را شناخت و به آن احترام گذاشت. به عبارت دیگر مسئولان واحدهای روابط عمومی در دستگاه ها باید در منطقی ساختن و قانونمند کردن ارتباطات پیشقدم باشند. آنها علاوه بر ایجاد ارتباط دوسویه باید به رای و نظر مردم بها داده و برای افکار عمومی ارزش و ارج قایل باشند و از نقطه نظرات همه مردم برای بهینه شدن امور استفاده کنند.

لیلا گودرزی

منبع : روزنامه همشهری