راه های پیشگیری از مسمومیت غذایی در مدارس

مسمومیت های غذایی و به طور کلی بیماری هایی که مربوط به غذا می شود یکی از شایع ترین مسائلی است که دانش آموزان و مربیان بهداشت با آن درگیر می شوند.
مسمومیت های غذایی در اثر خوردن مواد غذایی ای به وجود می آید که به وسیله باکتری، ویروس، انگل، سموم شیمیایی و سایر مواد مضر دیگر آلوده شده باشد. زمانی که این مواد غذایی آلوده راهی دستگاه گوارش می شوند علائمی مانند حالت تهوع، دردهای شکمی، اسهال و یا تب در فرد به وجود می آیند و حتی در موارد پیشرفته تر می تواند منجر به خطرات جدی تری مانند از کار افتادن کلیه ها و حتی مرگ شود.
از طرف دیگر کوچکترین کم توجهی و نظارت نکردن بر بوفه ها یا رعایت اصول بهداشتی از سوی دانش آموزان و کارکنان مدرسه می تواند موجب بیمار شدن تعداد بسیاری از دانش آموزان شود.
البته فعالیت های مربیان بهداشت فقط به نظارت محدود نمی شود بلکه آموزش دانش آموزان، کارکنان مدرسه و حتی والدین از مسئولیت های آنان است زیرا تمام دانش آموزان در زنگ های تفریح از مواد غذایی ارائه شده در بوفه استفاده نمی کنند. بعضی ها از مغازه های مختلف و حتی دستفروشان خوراکی می خرند و بسیاری هم خوراکی هایی که در منزل و از سوی والدین تهیه شده است را به مدرسه می آورند. بنابراین باید به دانش آموزان و والدین آنها در انتخاب خوراکی های مناسب برای مدرسه، شرایط ایده آل نگهداری مواد غذایی، دمایی که مواد غذایی مختلف در آن فاسد می شوند و به طور کامل پخته شدن و گرم کردن یا سرد کردن کامل آنها اطلاعاتی داده شود.
تلاش های مربیان بهداشت برای ارتقای سطح بهداشت مواد غذایی مصرف شده توسط دانش آموزان نباید مقطعی باشد، بلکه باید به جزئی از سیاست های کلی و خط مشی مدیران و مسئولان مدرسه تبدیل شود. اگر رعایت اصول بهداشتی، آموزش دانش آموزان و والدین و کارکنان و رعایت قوانینی خاص در این باره جزو سیاست های مدرسه باشد، دیگر با تغییر مدیر، مربی بهداشت یا سایر کارکنان این اصول به فراموشی سپرده نمی شود.
قوانین و اصولی که به منظور ارتقای سطح بهداشت مدرسه وضع می شوند باید بر پایه همکاری همه جانبه و متقابل دانش آموزان، کارکنان مدرسه و والدین باشد. بهتر است این قوانین به صورت مکتوب درآیند و در آنها به طور دقیق مشخص شود چه کار باید انجام شود، ضرورت انجام این کار به چه علت است و چه کسی باید آن را انجام دهد. همچنین می توان در ابتدای هر سال تحصیلی، براساس قوانین کلی که قبلاً تنظیم شده اند، برنامه های خاصی برای ارتقای سطح سلامت در نظر گرفت، بودجه لازم را به آن اختصاص داد و برای رسیدن به آن اهداف مهلت زمانی تعیین کرد.
آموزش والدین و استفاده از همکاری آنها به موازات سایر برنامه های بهداشتی مدرسه باید در دستور کار قرار گیرد. والدین می توانند بیشترین تأثیر را روی فرزندانشان بگذارند و با الگوسازی مناسب آنها را به رعایت اصول بهداشتی مانند شستن دست ها ترغیب کنند. اگر والدین و مسئولین مدرسه در کنار یکدیگر برای آموزش اصول بهداشت و تغذیه مناسب به دانش آموزان تلاش کنند نتایج بسیار بهتری حاصل خواهد شد.
یکی از مواردی که به افزایش سطح سلامت مواد غذایی ارائه شده در مدرسه کمک می کند نظارت کامل و پیوسته بر بوفه و آشپزخانه و کارکنان آن است. رعایت کردن اصول بهداشت فردی کارکنان این بخش از جمله مواردی است که باید به طور مکرر مورد نظارت قرار گیرد. این افراد باید به طور مرتب استحمام کرده، لباس های تمیز بپوشند، در حین کار از شستن دست ها طفره نروند و زمانی که بیمار هستند به سر کار نیایند و آزمایش های صحت سلامت باید هر ۶ ماه یکبار انجام شود. همچنین باید به آنها در چگونگی شرایط نگهداری مواد غذایی مختلف و مدت زمان پخت کامل آموزش داد تا به طور ناخواسته غذای فاسد به دانش آموزان عرضه نکنند. وسایل مورد استفاده در آبدارخانه، آشپزخانه و بوفه باید کاملاً سالم و تمیز باشند. از ظروف یا وسایل آشپزخانه شکسته یا لب پریده یا وسایلی که به راحتی تمیز نمی شوند نباید استفاده کرد. یخچال باید کاملاً سالم باشد و توانایی خنک کردن مواد غذایی را داشته باشد. فضای آشپزخانه نباید به گونه ای باشد که افراد زیادی به داخل آن رفت وآمد داشته باشند. فقط کارکنان این بخش می توانند وارد آشپزخانه شوند و از وسایل آن استفاده کنند. متأسفانه در برخی از مدارس، فضای آشپزخانه، محلی برای انبار کردن وسایل مختلف شده است. همچنین بهتر است برای محدود کردن ورود و خروج ها به آشپزخانه، یخچالی را در بیرون آشپزخانه گذاشت تا دانش آموزان خوراکی هایی که باید خنک نگهداری شوند را در آن بگذارند.
یکی از مواردی که رعایت آن تا حد زیادی در کم شدن بیماری های دانش آموزان مؤثر است، ترغیب کردن دانش آموزان به شستن دست بعد از رفتن به دستشویی و قبل از غذا خوردن است. اولین قدم برای این کار، این است که تعداد شیرهای دستشویی باید متناسب با تعداد دانش آموزان مدرسه باشد تا آنها به بهانه شلوغ بودن از شستن دست منصرف نشوند. همچنین باید آب گرم و صابون مایع نیز به مقدار کافی در دسترس دانش آموزان باشد. اگر مدرسه سالن غذاخوری دارد، بهتر است در ورودی سالن، دستشویی جداگانه ای وجود داشته باشد تا دانش آموزان قبل از خوردن غذا دست هایشان را بشویند. همچنین در اردوها اگر غذا در مکانی سرو می شود که آب در دسترس نیست می توان به جای آن از ژل های مخصوص شستن دست استفاده کرد.
دوره ابتدایی، بهترین فرصت برای انتقال مفاهیم و اصول بهداشتی به دانش آموزان است به گونه ای که آنها بتوانند در سال های آینده نیز این اصول را در زندگی خود مراعات کنند. بهتر است در این دوران به دانش آموزان درباره خرید نکردن از دستفروشان، انتخاب مواد غذایی سالم به عنوان تغذیه مدرسه و خوردن غذاهای مختلف با دمای مناسب (کاملاً گرم یا کاملاً سرد) آموزش داد. این آموزش ها می توانند در قالب بروشور، پوستر، نمایش و مسابقات مختلف به دانش آموزان ارائه شوند.

فاطمه ترابی‎
مربی بهداشت منطقه ۷

منبع : روزنامه ایران