پیامبر(ص) در آینه فقه

بعثت، هجوم نور به قلب تاریكی است. عاشقان كوی محمد نقد دل را به پای محبت او نثار می‏كنند تا صفای باطن به دست آورند. دل را به چشمه معرفت او می‏سپارند تا با زلال احكام الهیش زنگار از درون بزدایند. كشتی‏نشین دریای اهل بیت(ع) محمد می‏شوند تا سوار بر امواج فقه به ساحل سعادت راه یابند!
آنچه پیامبر(ص) بر این مردم خواند یكسره مایه حیات است و وسیله نجات. راهی هموار در داغستان دنیا كه پای اندیشه بشر را از ریگ خطا مصون می‏دارد. و احكامی سراسر حكمت كه ریشه در فطرت انسان دارد. او كه درهای باغ سبز معرفت را بر پیروان مكتب خویش گشود، و پیام‏آور این حكمت‏بود، به یقین شخصیتی بزرگ دارد و ستودنی. دل او آسمان معرفت الهی است و كلامش باران رحمت‏خداوند!
و حال كه چنین است‏بر پویندگان راه محمد است آن پیام‏آور مهر و صداقت را بشناسند و جان خویش را آینه روشنی از او گردانند و در راه احترامش بكوشند.
آنچه به فهرست می‏كشانیم وظایفی است‏بر عهده همه ما كه راه حق شناسی و احترام گذاری به خاتم پیامبران را می‏آموزد. او كه جرعه حیات به ما نوشاند بیش از هر كس سزاوار احترامی بی‏شایبه است، هر چند كه از عهده حق او برنیاییم.
از طرف دیگر این وظایف، آینه‏ای است كه ما را با چهره نورانی پیامبر(ص) آشنا می‏سازد گرچه سیمای به حق پیوسته و از دنیا گسسته محمد(ص) هرگز در چشم دنیایی‏مان نمی‏گنجد; ولی
آب دریا را اگر نتوان كشید هم بقدر تشنگی باید چشید
پس بر شیفتگان او است كه این وظایف را بشناسند و بدانند كه هر یك از آنها انگشت اشاره به سیمای نورانیش دارند.
● گواهی دادن به بندگی و رسالت پیامبر(ص)
گواهی دادن به بندگی و رسالت پیامبر(ص) در كنار گواهی به یگانگی خداوند سبحان، اهمیت و فضیلتی استثنایی دارد، تا آنجا كه امیرمؤمنان فرمود: و اشهد ان لا اله الا الله وحده لا شریك له و اشهد ان محمدا عبده و رسوله شهادتان ترفعان القول و تضاعفان العمل خف میزان ترفعان منه و ثقل میزان توضعان منه.
گواهی دادن به یگانگی خداوند متعال [همان گونه كه در متن حدیث آمده] و بندگی و رسالت محمد(ص) دو گواهی دادنی است كه سخن را بالا و عمل را دو چندان می‏سازند. ترازویی كه این دو از آن برداشته شوند سبك و ترازویی كه این دو در آن نهاده شوند سنگین خواهد بود.
بعلاوه كه گواهی دادن به بندگی و رسالت پیامبر صلی الله علیه و آله در تشهد نماز واجب است.
● احترام به پیامبر(ص)
شخصی به حضور امام صادق(ع) رسید. حضرت(ع) حال او را جویا شد. گفت: خداوند به من فرزندی داده است. امام پرسید: نامش را چه گذاشته‏ای؟ گفت: محمد! امام(ع) با شنیدن این نام صورتش را به عنوان احترام نزدیك زمین آورد و گفت: محمد، محمد، محمد! آنگاه ادامه داد: خودم، فرزندانم، پدرم، مادرم و تمام اهل روی زمین به فدای رسول خدا(ص) .
مالك امام مالكیان می‏گوید: جعفر صادق(ع) هنگامی كه نام پیامبر(ص) را می‏برد رنگ چهره‏اش تغییر می‏یافت. تا آنجا كه بازشناخته نمی‏شد من كسی را چون او اینچنین نیافتم.
● پاسداشت‏حرمت پیامبر(ص)
بزرگداشت پیامبر(ص) تا بدانجاست كه اعتكاف در مسجد پیامبر(ص) به ویژه در سه روز چهارشنبه، پنجشنبه و جمعه از اعتكاف در دیگر مساجد ثواب بیشتری دارد.و آن كه پس از سه روز اقامت و روزه در مدینه حاجتی از خداوند بطلبد حاجتش روا شود.
و به موجب پاره‏ای از روایات اقامت در شهر آن حضرت (مدینه) بر اقامت در مكه ترجیح دارد.
بر پایه احادیث‏برای ورود به مدینه منوره و خروج از آن و وداع با پیامبر صلی‏الله علیه و آله یا زیارت آن حضرت و نیز ورود به مسجد پیامبر مستحب است غسل كنند.
همچنین مسافری كه قصد اقامت در مدینه نكرده و باید بر طبق قاعده نماز را شكسته بخواند می‏توان در مسجد پیامبر صلی الله علیه و آله نماز را به اختیار خود شكسته یا تمام بخواند.
البته سه مكان دیگر نیز دارای این حكم‏اند: مسجد الحرام، مسجد كوفه و حائر سیدالشهداء.
نیز به احترام آن حضرت روزه گرفتن در میلاد پیامبر (هفدهم ربیع الاول) ثواب یك سال روزه دارد. و روزه در عید مبعث ثواب دو سال.
بعلاوه در این روز شاد كردن مؤمنان و دادن صدقه یكی از آداب شمرده شده است.
● اسوه‏پذیری
قرآن، پیامبر(ص) را اسوه نیكو می‏خواند (لكم فی رسول اسوه حسنهٔ) و نهج البلاغه، محبوبترین بنده خدا را كسی می‏داند كه از این اسوه زیبای بشریت، درس گیرد (و احب العباد الی الله المتاسی بنبیه)
● دوست داشتن پیامبر(ص)
قل ان كان اباؤكم و ابنائكم و اخوانكم و ازواجكم و عشیرتكم و اموال اقترفتموها و تجارهٔ تخشون كسادها و مساكن ترضونها احب الیكم من الله و رسوله و جهاد فی سبیله فتربصوا حتی یاتی الله بامره.(قرآن كریم)
ای پیامبر! بگو اگر پدران و پسران و برادران و زنان و خویشاوندان و دارایی‏هایی كه به دست آورده‏اید و تجارتی كه از كسادی آن می‏ترسید و خانه‏هایی كه از آنها خرسندید نزد شما از خدا و رسولش و كارزار در راه او محبوبتر است پس منتظر باشید تا خدا امر و فرمانش را بر شما فرود آورد.
همان پیامبری كه به اطاعتش امر شده‏ایم خود بر پیروی از عترتش سخت تاكید كرده است. از حدیث ثقلین گرفته تا حدیث‏سفینه و صدها حدیث دیگر همگی اطاعت از اهل بیت(ع) را ضروری شمرده‏اند.
● پیروی از پیامبر(ص)
قرآن می‏فرماید:
... و اطیعوا الرسول‏و از پیامبر اطاعت كنید.
● پیروی از عترت پیامبر(ص)
همان پیامبری كه به اطاعتش امر شده‏ایم خود بر پیروی از عترتش سخت تاكید كرده است. از حدیث ثقلین گرفته تا حدیث‏سفینه و صدها حدیث دیگر همگی اطاعت از اهل بیت(ع) را ضروری شمرده‏اند. از نظر امیر مؤمنان(ع) این اطاعت‏باید به صورت یك ملازمت كامل با آنان شكل بپذیرد یعنی از اهل بیت(ع) نه اندكی جلوتر بیفتیم و نه اندكی عقب‏تر. آن حضرت(ع) فرمود: فالزموا سمتهم... ولا تسبقوهم فتضلوا و لا تتاخروا عنهم فتهلكوا
هموار ملازم طریقه آنان باشید. نه از آنان پیشی گیرید كه به گمراهی می‏افتید و نه از آنان عقب بمانید كه به هلاكت می‏رسید.
● دروغ بستن بر پیامبر(ص)
پیامبر(ص) فرمود: من كذب علی متعمدا فلیتبوء مقعده من النار.
هر كسی بعمد بر من دروغ بندد در آتش جای گیرد. (گفتنی است دروغ بستن بر پیامبر(ص) روزه را باطل می‏كند.)
● بپا داشتن سنت پیامبر(ص)
از نظر امیرمؤمنان، بپا داشتن سنت پیامبر(ص) خصلت اهل ایمان و وظیفه حكومت اسلامی است.
● ترك نكردن سنت پیامبر(ص)
پبامبر(ص) فرمود: ستهٔ لعنهم الله ... التارك لسنتی شش نفرند كه خدای متعال آنها را لعنت می‏كند یكی از آنها كسی است كه سنت مرا ترك كند.
● تغییر ندادن سنت پیامبر(ص)
در ذكر صلوات امام صادق(ع) به رسول خدا(ص) چنین می‏خوانیم.
اللهم العن الذی ... غیروا سنهٔ نبیك‏خداوندا لعنت كن كسانی را كه سنت پیامبر را تغییر دادند، ... هزاران هزار لعنت!
● ترجیح دادن پیامبر(ص)
پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود: حبی خالط دماء امتی فهم یؤثرونی علی الآباء و علی الامهات و علی انفسهم.
دوستی من با خونهای امت من آمیخته شده است. آنها مرا بر پدران و مادران و خودشان ترجیح می‏دهند.
● فرو آوردن صدا در محضر پیامبر(ص)
خدای متعال بر حفظ مقام آخرین برگزیده خود در سوره حجرات می‏فرماید:
یا ایها الذین آمنوا لا ترفعوا اصواتكم فوق صوت النبی و لا تجهروا له بالقول كجهر بعضكم لبعض.
ای مؤمنان، صدای خود را فراتر از صدای پیامبر(ص) نكنید و برای او سخن بلند مگویید مانند بلند سخن گفتن برخی از شما برای برخی دیگر.
● بی‏تابی در رحلت پیامبر(ص)
امیرمؤمنان(ع) در رحلت پیامبر(ص) بر سر قبر آن حضرت(ع) گفت: فغان و بیتابی قبیح است مگر بر تو.
● خشنود كردن دخت پیامبر(ص)
رضایت فاطمه زهرا(س) دخت گرامی پیامبر(ص) معیار رضایت الهی است. پیامبر(ص) در تكیه بر این امر، رضایت فاطمه(ع) را رضایت‏خویش و رضایت‏خویش را رضایت‏خداوند معرفی می‏نمود و ناخرسندی و خشم زهرا۷ را ناخرسندی خود و خشم خود را غضب خداوند می‏دانست.
● یادكرد اجداد پیامبر(ص)
پیامبر(ص) فرمود: اذا بلغ نسبی الی عدنان فامسكوا هر گاه نسب من به هنگام شمردن، به عدنان، [جد بیستم پیامبر(ص)] رسید توقف كنید. [و از آن پس را دنبال نكنید.]
● ماه ویژه پیامبر(ص)
پیامبر(ص) فرمود: شعبان ماه من است، خداوند رحمت كند آنكه مرا در این ماه (اطاعت پروردگار و روزه) كمك كند.
امیرمؤمنان(ع) فرمود: از زمانی كه ندای پیامبر(ص) را نسبت‏به شعبان شنیدم روزه این ماه را ترك نكردم و آن را تا آخر عمرم ترك نخواهم كرد ان شاء الله
● زیارت پیامبر(ص)
زیارت قبر شریف پیامبر(ص) از پرفضیلت‏ترین زیارتهاست. آن حضرت خود فرموده است: كسی كه بعد از رحلتم قبرم را زیارت كند مانند كسی است كه به دیدار من در زمان حیاتم آمده است. و (در روایت دیگری فرمود) من شفیع او در قیامت‏خواهم شد.
زیارت قبر پیامبر(ص) تا آنجا اهمیت دارد كه مستحب است آن را بر حج استحبابی ترجیح دهیم. این زیارت ر مواردی استحباب بیشتری دارد. از جمله:
- به هنگام حج زیارت قبر شریف پیامبر صلی الله علیه و آله برای كسانی كه به حج رفته‏اند استحباب بسیار دارد به گونه‏ای كه اگر حجاج از انجام آن سر باز زنند بر حاكم اسلامی است آنان را به انجامش موظف دارد.
رضایت فاطمه زهرا(س) دخت گرامی پیامبر(ص) معیاررضایت الهی است.
- در روز ولادت رسول اكرم(ص) (هفدهم ربیع‏الاول) در این روز چنانچه نتوان بر سر قبر آن حضرت حاضر شد می‏توان از دور حضرت را زیارت كرد.
- در مبعث نبوی‏۹ (بیست و هفتم رجب) زیارت پیامبر(ص) در این روز مستحب است.
● سلام كردن به پیامبر(ص)
پیامبر(ص) فرمود: اگر نمی‏توانید به زیارت قبر من بیایید به سویم سلام بفرستید كه آن نیز به من می‏رسد. در روایت دیگری از امام كاظم(ع) می‏خوانیم: هنگامی كه به رواق پیامبر(ص) داخل یا از آن خارج می‏شوی بر او سلام كن و همچنین از دور به او سلام كن. در روایت‏برای كنار قبر پیامبر(ص) «سلام‏» با كیفیت‏خاصی وارد شده است.
در دو مورد سلام كردن به پیامبر(ص) جایگاه ویژه‏ای پیدا می‏كند:
- در نماز، مستحب است قبل از گفتن سلام واجب در نماز، السلام علیك ایها النبی و رحمهٔ الله و بركاته گفته شود.
- در سجده سهو، برای سجده سهو اذكاری وارد شده كه‏گفتن یكی از آنها واجب است. از جمله آن اذكار این است: بسم الله و بالله السلام علیك ایها النبی و رحمهٔ الله و بركاته.
● زیارت نوادگان پیامبر(ص)
پیامبر(ص) فرمود: من زار احدا من ذریتی زرته یوم القیامهٔ‏كس كه فردی از ذریه مرا زیارت كند، زیارت كنم او را در روز قیامت.● صلوات فرستادن
خدای متعال در قرآن كریم می‏فرماید: ان الله و ملائكته یصلون علی النبی، یا ایها الذین آمنوا صلوا علیه و سلموا تسلیماخدا و فرشتگان بر پیامبر(ص) درود می‏فرستند. ای كسانی كه ایمان آورده‏اید، شما نیز بر او درود فرستید و او را كاملا فرمان برید.
در بیان فضیلت صلوات بر پیامبر(ص) و آل او روایات فراوانی وارد شده است كه به دو روایت اشاره می‏كنیم:
- امام رضا(ع) فرمود: من لم یقدر عن ما یكفر به ذنوبه فلیكثر من الصلاهٔ علی محمد و آله‏كسی كه نمی‏تواند گناهان خویش را با توبه و انابه و تحمل رنج عبادت محو كند باید بسیار بر محمد و آل او صلوات بفرستد.
- ما فی المیزان شئ اثقل من الصلاهٔ علی محمد و آل محمدچیزی به اندازه صلوات بر محمد و آل او در ترازوی اعمال سنگینی نمی‏كند.
صلوات در چهار مورد حكم ویژه‏ای پیدا می‏كند:
الف. در تشهد نماز واجب است.
ب. هنگام ذكر نام پیامبر(ص).
در این صورت هر چند واجب نیست ولی در مورد ترك آن دو حدیث نبوی تكان‏دهنده وجود دارد:
- البخیل حقا من ذكرت عنده فلم یصل علی‏حقیقتا بخیل كسی است كه مرا پیش او یاد كنند و بر من صلوات نفرستد.
كسی كه نمی‏تواند گناهان خویش را با توبه و انابه‏و تحمل رنج عبادت محو كند باید بسیار بر محمدو آل او صلوات بفرستد.
- كسی كه به هنگام یاد شدن از من صلوات را فراموش كند خداوند او را در پیدا كردن راه بهشت دچار اشتباه می‏كند.
ج. در روز مبعث‏یكی از آداب ویژه، بسیار صلوات فرستادن است.
د. در دو خطبه نماز جمعه
در هر دو خطبه باید بر محمد و آل او علیهم السلام درود فرستاد.
ه. در سجده سهو
برای این سجده چند ذكر وارد شده كه انجام یكی از آنها واجب است. بیشتر این ذكرها شامل صلوات است مانند: «بسم الله و بالله و صلی الله علی محمد و آل محمد» و «بسم الله و بالله اللهم صل علی محمد و آل محمد»
● محترم شمردن خون، مال و آبروی گواهی‏دهنده به رسالت
كسی كه بعد از شهادت به یگانگی خداوند سبحان، به رسالت پیامبر(ص) گواهی دهد خون، مال و آبروی او محترم می‏گردد و احكام ازدواج و ... در حق او جاری می‏شود.
در حدیث آمده: به حقنت الدماء و علیه جرت المناكح و المواریث‏با گفتن شهادتین خونها محترم شمرده می‏شود و بر پایه آن احكام ازدواج و ارث جاری می‏گردد.
● كشتن دشنام دهنده پیامبر
همه فقیهان اسلام بر این عقیده‏اند كه باید دشنام‏دهنده پیامبر(ص) را كشت.
● تعمیر قبر پیامبر(ص)
علامه مجلسی(ره) در این باره در كتاب شریف بحارالانوار روایاتی را برشمرده كه گویای استحباب تعمیر قبر پیامبر(ص) و قبور امامان(ع) است.
● نام‏گذاری به اسم پیامبر(ص)
آن حضرت خود فرموده است: بورك لبیت فیه محمد و مجلس فیه محمد و رفقهٔ فیه محمدخانه یا مجلس و گروهی كه در آن محمدنام وجود دارد مبارك است.
ابی رافع می‏گوید: از پیامبر شنیدم اگر نام فرزند را محمد نهادید با او بدرفتاری ننمایید، اذیتش نكنید و او را نزنید.
امام صادق(ع) به كسی كه نام فرزندش را محمد نهاده بود فرمود: او را فحش نده، نزن و به او بدی نكن.
● دوست داشتن عترت پیامبر(ص)
قرآن می‏فرماید: قل لا اسالكم علیه اجرا الا المودهٔ فی القربی‏ای پیامبر، بگو از شما پاداشی جز دوستی خویشاوندانم نمی‏خواهم پیامبر(ص) فرمود: الزموا مودتنا اهل البیت‏۷ فانه من لقی الله و هو یودنا دخل الجنهٔ بشفاعتنا و الذی نفسی بیده لا ینفع عبدا عمله الا بمعرفهٔ حقناهمواره به اهل بیت محبت ورزید. چه آنكه اگر كسی خداوند را ملاقات كند در حالی كه ما را دوست می‏دارد با شفاعت ما به بهشت رود. سوگند به كسی كه جانم در دست اوست هیچ بنده‏ای از عمل خویش سود نمی‏برد مگر با شناختن حق ما.
● نیازردن نوادگان پیامبر(ص)
پیامبر(ص) فرمود: به خدا سوگند نسبت‏به كسی كه ذریه‏ام را بیازارد شفاعت نمی‏كنم.
نظر انداختن به فرزندان و نوادگان پیامبر(ص)النظر الی ذریهٔ النبی(ص) عبادهٔ‏نظر انداختن به ذریه پیامبر(ص) عبادت است.
والامقام‏ترین فرزندان و نوادگان اهل بیت عصمت و طهارت(ع) هستند كه وظایف امت نسبت‏به آنها آشكار است. بعد از ایشان باید به سادات بزرگوار احترام گذاشت و روایت فوق اینان را نیز شامل است. در روایتی می‏خوانیم:
النظر الی جمیع ذریهٔ النبی عبادهٔ ما لم یفارقوا منهاجه و لم یتلوثوا بالمعاصی‏نظر افكندن به تمام ذریه پیامبر(ص) عبادت است تا آن زمان كه از راه آن حضرت(ص) جدا نشده و به معاصی آلوده نشوند.
● قرائت‏سوره محمد
پیامبر(ص) فرمود: كسی كه سوره محمد(ص) را قرائت كند خدای سبحان او را از نهرهای بهشت‏سیراب خواهد كرد.
امام صادق(ع) فرمود: كسی كه سوره محمد(ص) را قرائت كند هیچگاه در دین او شك درنیاید و همواره از شرك و كفر محفوظ ماند تا اینكه مرگش فرا رسد. و زمانی كه مرد خداوند هزار فرشته در قبر او می‏گمارد كه درود فرستند و ثواب درودشان برای او باشد و وی را تشییع كنند تا در ایستگاه ایمنی و رحمت، نزد خدا نگاهش دارند. سپس او در امان خداوند سبحان و پناه محمد(ص) قرار می‏گیرد.
● نماز پیامبر(ص)
كسی از امام رضا(ع) در باره نماز جعفر طیار پرسید حضرت فرمود چرا غافلی از نماز حضرت رسول(ص)! بعد فرمود: دو ركعت نماز بجای می‏آوری و در هر ركعتی یك بار سوره حمد و پانزده بار سوره انا انزلناه می‏خوانی و در ركوع و بعد از سر برداشتن از آن، و در هر دو سجده و بعد از سر برداشتن از هر كدام پانزده بار سوره انا انزلناه را قرائت می‏كنی. از نماز كه فارغ شدی میان تو و خداوند گناهی نمی‏ماند مگر اینكه آمرزیده و حاجتت‏برآورده می‏شود.
● نماز در روضه شریف
مستحب است میان منبر و قبر پیامبر(ص) نماز گذارده شود.
● نماز مبعث
دو نوع نماز برای این روز وارد شده است:
الف: دوازده ركعت نماز دو ركعتی كه در هر ركعت‏حمد و یك سوره آسان قرائت می‏گردد. میان هر دو ركعت نماز دعای خاصی دارد كه ابتدای آن این است: الحمدلله الذی لم یتخذ ولدا ...
ب: دوازده ركعت نماز كه در هر ركعت‏حمد و سوره قرائت می‏گردد و بعد از هر دو ركعت‏به صورت زیر عمل می‏كند:
- سوره حمد و سوره توحید و سوره قل اعوذ و برب الفلق و سوره قبل اعوذ برب الناس (چهار بار)
- لا اله الا الله و الله اكبر و سبحان الله و الحمدلله و لا حول و لا قوهٔ الا بالله العلی العظیم (چهار بار)
- الله الله ربی لا اشرك به شیئا (چهار بار)
- لا اشرك بربی احدا (چهار بار)
● نماز روز میلاد
یكی از آداب روز میلاد پیامبر(ص) (هفدهم ربیع‏الاول) خواندن نمازی است كه دو ركعت دارد و در هر ركعت‏بعد از حمد ده بار سوره انا انزلناه و ده بار سوره توحید خوانده می‏شود.
● وداع با قبر پیامبر(ص)
مستحب است كسی كه می‏خواهد از مدینه بیرون رود با قبر نبی‏۹ وداع كند و مستحب است در وداع چنین بگوید:
صلی الله علیك السلام علیك لا جعله الله آخر تسلیمی علیك: خداوند بر تو درود فرستد. سلام بر تو! امیدواریم خداوند این سلام را آخرین عرض ارادت ما بر تو قرار ندهد. (وداع با پیامبر(ص) كیفیت‏خاصی دارد.)

صاحب اثر : احمد مبلغی
منبع : ماهنامه كوثر شماره ۵

منبع : سایت پیامبر اعظم