صدای مردم در گوش شهر

می گویند وقتی قرار است كه اولین گام یك حركت را برداری، بی اختیار پایت می لرزد، نكند كه از عهده برنیایی و دیگران باورت نكنند و به سخره ات بگیرند، دو دوره از برگزاری جشنواره مطبوعات شهری سپری شد و دیگر زمان لغزیدن و دل نگرانی نیست، دیگر باید یقین آورد كه چنین رویدادی در مطبوعات جایگاهی یافته است و می شود امیدوار بود كه مدیریت شهری نیم نگاهی به منتقدان و مشوقان می اندازد، سومین دوره از این جشنواره هم با چنین نگرشی و تصویری آغاز به كار كرد.
چشم انداز چنین حركتی ساده نیست، فراز و نشیب در فراسوی افق های گسترده در راه است، مجریان این جشنواره معتقدند اگر همه این اقدامات و آمال عملی نشود، لااقل مدیریت شهر تهران به سراغ همراهانشان در عرصه مطبوعات می رود تا شاید با مدد آنان به افق های باز و فراخ گام بر دارد. در تحقیقی كه درباره جشنواره از نگاه مخاطبان در اولین دوره برگزاری صورت گرفت، مشكلات ساماندهی رابطه مدیریت شهری و مطبوعات و كاربردی تر شدن تعامل فی مابین بررسی شد. بنابر این بررسی، برگزاری جشنواره مطبوعات در حوزه شهری تأثیر مثبتی در تعامل بین سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران و مطبوعات و خبرگزاری ها دارد و ارزیابی مخاطبان از عملكرد سازمان در این زمینه مثبت است. برگزاری چنین جشنواره هایی زمانی ضروری به نظر می رسد كه رشد شهرنشینی با شكل گیری و گسترش مطبوعات پیوندی گسست ناپذیر دارد، مطبوعات در شهرها زاده شدند تا حلقه های زنجیره روابط انسانی را كه در زادبوم های روستایی انسان جا مانده بود، بازسازی شود. مطبوعات مرهمی بر اعصاب آشفته شهرها شدند و درد و رنج و شادی شهروندان را ثبت كردند تا شهر و شهروندانش به آرامی نفس بكشند.
●شهر خاموش
محققان شهری معتقدند شهری پویاست كه بتوان از درون آن صداها و رنگ های گوناگون را شنید، شهری بی رنگ و بی صدا، شهری خاموش و مرده است. برای شهر و جامعه ای كه می خواهد در آینده جایگاهی مناسب داشته باشد، رسانه ضرورتی حتمی است و این رسانه ها هستند كه می توانند در رسیدن به چنین جایگاهی نقش لاینفكی ایفا كنند.
رسانه ها امروز فراتر از عرصه اطلاع رسانی در حركتند، ارتقای سطح معرفت شناسانه، دگرگونی در نگرش ها و تحصیل تجارب بدیع، تعمیق در حقوق شهروندی و معطوف ساختن شهروندان به سوی چشم اندازهای تازه از دیگر وظایف رسانه هاست، از سویی دیگر اعتلای سطح مدیریت فرهنگی شهر بی مدد رسانه راه به جایی نخواهد برد و بی تردید هر تحولی در این حیطه بدون ایجاد زیر ساخت های فرهنگی عاجز و ناكارآمد است و ساخت چنین زیربنایی جز در پناه یاری جستن از رسانه ها میسر نیست. كمتر پایتختی را در جهان می توان سراغ گرفت كه به اندازه تهران در آن روزنامه، هفته نامه و ماهنامه منتشر شود، ورود شهرداری و نهادی چون سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران به میدان برگزاری چنین جشنواره ای نه تنها دور از انتظار نیست بلكه ضروری و حتمی است چرا كه مخاطب مسائل تهران تنها شهروندان تهرانی نیستند، و سایر شهروندان مناطق دیگر كشور نیز با دقت مسائل این شهر را دنبال می كنند زیرا مسائل تهران بعنوان یك كلانشهر و مركزیت سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی كشور براحتی به سایر مناطق سرایت می كند و همه گیر می شود. سومین جشنواره مطبوعات شهری در حالی برگزار می شود كه ۱۲ بخش جداگانه، خبر و گزارش خبری، توصیفی، تحلیلی و تحقیقی، سرمقاله و یادداشت و گفت وگو، مقاله تخصصی، طنز، عكس، مقاله مطبوعاتی ،كاریكاتور و كودك و نوجوان مورد داوری قرار می گیرند.
●ارزیابی عملكرد رسانه ها
مدیر مسئول روزنامه ایران، ضمن مهم ارزیابی كردن چنین جشنواره هایی معتقد است جشنواره های مطبوعاتی در وهله اول اهمیت این حرفه را یادآور می شود و فرصتی مهیا می كند كه مسئولین به كاركرد، ویژگی و جایگاه مطبوعات آگاه شوند و با نگرشی جامع به رسانه ها بنگرند.
«غلامحسین اسلامی فرد» می افزاید: خبر جامع تلفیقی از علم و هنر است و یك روزنامه نگار باید از ظرافت آن آگاه و در مجموع حساس باشد. عضو هیأت داوری بخش خبر سومین جشنواره مطبوعات شهری در ادامه خاطر نشان می كند: در نگاهی دیگر، جشنوار ه های مطبوعاتی زمینه ای را فراهم می كند تا اصحاب رسانه ها كه كمتر مورد توجه عموم قرار گرفته اند تقدیر شوند و الگویی برای خبرنگاران جوان معرفی شود. وی بر جنبه آموزشی و تشویقی جشنواره های مطبوعات تأكید می كند و می گوید:جمع بندی و ارزیابی های مطبوعاتی به عملكرد تخصصی رسانه ها منجر می شود. معاون بخش خبر خبرگزاری ایرنا با بیان این كه كاركرد اصلی رسانه ها، انتشار صحیح و جامع اطلاعات است می افزاید: مطبوعات و رسانه ها راه را برای تصمیم گیری صحیح مسئولین هموار می كنند و تعاملی را شكل می دهند كه به ارتقای حوزه های اجتماعی و شهروند مداری می انجامد. اسلامی فرد معتقد است؛ برآیند چنین برنامه هایی به نفع شهروندان و مسئولین است و حضور اصحاب رسانه ها، تنوع مطبوعات و داوری صحیح و واقع گرا موجب می شود تا رسانه ها از عرصه عمومی فاصله بگیرند و وارد حوزه های تخصصی شوند.
●گامی برای امنیت دادن به روزنامه نگاری
«فریدون صدیقی» ، عضو هیأت داوری بخش سرمقاله و یادداشت سومین جشنواره مطبوعات شهری گفت: جشنواره های مطبوعات باید به حوزه فعالیت روزنامه نگاری اهمیت دهند و از بی حرمتی به رسانه ها جلوگیری كنند چرا كه بی حرمتی به رسانه ها، بی حرمتی به مردم است. وی می گوید: برگزاری چنین جشنواره هایی تقدیر و توجه به تلاش كارگزاران رسانه هاست و اگر این جشنواره ها به تخصصی شدن بینجامد، كارآمد تر و مؤثرتر خواهد شد. مدرس روزنامه نگاری معتقد است، اگر مدیریت شهری با اصحاب رسانه در تعامل باشد و با همكاری متقابل به تحلیل و رفع معضلات شهری بپردازند این جشنواره به هدف می رسد، اما اگر مدیریت شهری در نقد را بر روی رسانه ها ببندد یا اطلاعات را كانالیزه كند این جشنواره بی تأثیر است.
صدیقی یادآور می شود: روزنامه نگار در مقابل عدم پاسخگویی و موضع گیری مسئولین نمی تواند به رسالت خود عمل كند و كاری از وی برنمی آید چرا كه قانونی وجود ندارد كه مسئولین را موظف به پاسخگویی كند. وی در ادامه می افزاید: اگر مسئولی در مقابل تحلیل و نقد عملكرد، بی تفاوت و بدون پاسخ عمل كند، بدان معناست كه رسانه را نمی شناسد و چنین مسئولی برای مخاطب ارزشی قائل نیست و نمی داند اگر برای مردم كار می كند، رسانه هم متعلق به مردم است لذا باید از طریق چنین كانالی به مخاطبش پاسخ دهد. صدیقی پیشنهاد داد: در این جشنواره ها به برگزیدگان و نفرات برتر بسنده نشود و به كوشش و تلاش روزنامه نگاران دیگر هم بها داده شود، اگر چه همه تلاش ها و نگارش های روزنامه نگاران در حد مطلوب نیست، لیكن دلایلی وجود دارد كه این دلایل به كم تجربگی و عدم توانایی باز می گردد اما اگر گستره جوائز حتی به صورت تشویقی و افتخاری وسیع تر شود، این تلاش افزون تر می شود.
●سوژه ای برای هشدار به شهروندان
بهمن جلالی، از اساتید عكاسی نیز با انتقاد می گوید: تصویر مشكلات جامعه شهری درمطبوعات به ندرت به چشم می خورد و بیان ناهنجاری های اجتماعی، نابسامانی های بصری و مسائل زیست محیطی جایی در جراید ندارد. وی با بیان اینكه بحث های سیاسی در مطبوعات فراوان به چشم می خورد می گوید: تاوان این موضوع كمرنگ شدن مسائل شهری و شهرنشینی است. این استاد عكاسی می افزاید: برای هدفمندتر شدن بخش عكس جشنواره مطبوعات در حوزه شهری ضروری است كه از سال های آتی موضوع و نگرش به عكاس های مطبوعاتی ارائه شود و یك نگاه هستی شناسانه اجتماعی بر مطبوعات شهری حاكم شود.
جلالی از اجرا كنندگان جشنواره خواست كه جشنواره به نوعی برگزار شود كه نتیجه و بازتاب آن ماندگار و الگو باشد نه اینكه صرفاً به گزینش نفرات برتر بسنده شود. وی با تأكید گفت: اغتشاشات بصری در سطح شهر فاجعه بزرگی است و عكاسان می توانند با گزینش سوژه مناسب این ناهنجاری ها را به مسئولین گوشزد كنند و به شهروندان هشدار دهند.
●پرهیز از جهت گیری های مغرضانه
«مهدی رضائیان» از طراحان این جشنواره می گوید:منظور از این جشنواره، تبادل اطلاعات و ارتقاء تعامل مدیران شهری با اصحاب رسانه است. وی می افزاید: جشنواره مطبوعات شهری اولین جشنواره تخصصی رسانه ای و نخستین جشنواره با موضوع اجتماعی- شهری است و می تواند الگویی برای گستره جغرافیایی كشور باشد. عضو هیأت داوری سومین جشنواره مطبوعات شهری با اشاره به اینكه اصلح بودن یك جشنواره با داوری صحیح و دقیق سنجیده می شود می گوید: امسال حوزه های داوری متنوع، دقیق و موشكافانه انتخاب شده است و قضاوت عادلانه و مستحكم باعث می شود چنین جشنواره هایی برای تولیدات رسانه های دیگر الگو و ابزار سنجش باشد.
رضائیان معتقد است: اگر خروجی جشنواره های تخصصی در تعاملی دو سویه قرار گیرد مطمئناً سازنده و مؤثر خواهد شد و هر میزان كه تعامل كمتر باشد، اثرگذاری كم و موضع گیری مغرضانه بیشتر خواهد شد. وی بر ضرورت انتشار كتاب جشنواره تأكید می كند و می افزاید: برای ارتقاء و كاربردی شدن نتیجه این مجموعه آثار، لازم است كه نگاشته های روزنامه نگاران به صورت كتابی منتشر شود كه این كتاب بتواند راهنما و منبعی اصولی برای مدیران شهری و روزنامه نگاران حوزه های اجتماعی باشد. رئیس هیأت داوران اولین دوره جشنواره مطبوعات شهری خواست كه این روند مستمر باشد تا تأثیرگذاری و استحكام آن افزایش یابد.
●زمانی برای استفاده روزنامه نگاران و مدیران شهری
«حسین قندی» نیز معتقد است: تأثیرگذاری یك جشنواره به میزان تحمیلی بودن آن بستگی دارد و استفاده علمی و كاربردی از جشنواره مطبوعات شهری باید هم به خبرنگار و هم به مدیریت شهر معطوف شود. این روزنامه نگار ارشد گفت: اگر چنین جشنواره ای به گسترش و توسعه موضوعات شهر منجر شود مشكلات كلانشهری چون تهران مرتفع می شود لذا اگر خروجی چنین جشنواره هایی مثبت باشد اجرای آن ضروری به نظر می رسد. وی با اشاره به اینكه چنین جشنواره هایی به ارتقاء كمی و كیفی مخاطبان نشریات كمك می كند یادآور شد: روزنامه نگاران سعی می كنند برای تغییر موقعیت و اعتلای دانسته های خود تلاش بیشتری كنند و خبرهایی را پیگیری كنند كه بر افراد جامعه تأثیرگذار است. قندی با انتقاد می افزاید: معضلاتی چون ترافیك و حمل و نقل، زباله ها، بارها از سوی روزنامه نگاران در مطبوعات منعكس شده اما از سوی مدیریت شهری تمهیدی اعمال نشده است، چرا كه عملی شدن انتقادهای مطروحه در رسانه ها به تخصص مدیریت شهری و میزان توانایی آن مربوط می شود.
نویسنده كتاب «تحلیل در روزنامه نگاری» گفت: انتقاد در مطبوعات محدودیت دارد و این نگرش در حوزه شهری هم عینیت دارد، حال اگر مدیریت شهری انتقادپذیر باشد می توان امیدوار بود كه این حركت در سال های آتی استمرار یابد.وی با بیان اینكه اگر معیار داوری ها محكم و براساس اصول روزنامه نگاری باشد به ارتقاء سطح جشنواره كمك بسزایی خواهد كرد، افزود: اگر داوران بی طرف و براساس معیارهای حرفه ای روزنامه نگاری (اعم از نگارش، میزان تأثیرگذاری بر مخاطب، ادبیات و حتی نوع انتخاب تیتر) آثار برتر را گزینش كنند، طبیعی است كه این جشنواره در سامان بخشی حوزه شهری، اصلاح نگرش در مردم و مسئولین اثرگذارخواهد شد. داور دوره قبل جشنواره مطبوعات شهری گفت: اطلاع رسانی از طریق مطبوعات به مسئولین شهری كمك می كند كه اوضاع شهر را بهتر دریابند كه این مهم بر توسعه شهروندمداری مؤثر واقع خواهد شد.
●مطبوعات، آئینه تمام نمای شهر
در آستانه برگزاری سومین دوره جشنواره مطبوعات شهری هستیم. ساختن شهری كه نه فقط مكان زندگی امروز ما، بلكه آینده نسلی است كه حیات طیبه را به عنوان یك حق از نسل گذشته طلب می كند، وظیفه ای كه همه را به تلاش و پاسخی شایسته فرا می خواند.
چنین جشنواره ای با رویكردی علمی، شاید نقطه آغازی درخور، برای این حركت باشد، اقدامی كه در آن رسانه ها- چشم های بیدار مردم _ برای نظارت بر كار مدیران و زبان گویای مسئولین برای جلب همكاری و مشاركت عمومی برای ساختن شهری مطلوب قلمداد می شود، هر شهروندی واقف است كه مدنیت و شهرنشینی همواره در برگیرنده الزامات و ضرورت های تلخ و شیرین است كه در سایه روشن افق های گوناگون شكل می گیرد و در بستری از فراز و نشیب های قانونی استمرار یافته و در نهایت در كنش های عقلانی و اساسی شهروندان تجلی می یابد. در این مسیر رسانه ها و به ویژه «مطبوعات» برای نقش آفرینی در تعاملات اجتماعی میان مردم و مسئولان برای نیل به آرمان شهر، در جایگاهی بی بدیل قرار دارند، مطبوعات «آئینه تمام نمای» شهرند كه می توانند با كاركردی مفید شرایط پیرامون را به مخاطبان خود نمایان كنند.جشنواره مطبوعات شهری را سازمانی از مجموعه مدیریت شهری اجرا می كند و خواهان رایزنی با ارباب جراید و پیگیری مسائل درون شهری است و این مدیریت خود آگاه است كه زندگی در شهری چون تهران نیازمند امكانات و تسهیلات خاصی است كه نبود هر یك می تواند مشكلات عدیده ای را ایجاد كند و نیز آگاهتر است كه رسانه های جمعی می توانند با حضوری فعال در سطح جامعه به گونه ای موشكافانه زوایای مختلف زندگی شهری را كالبد شكافی كنند.

امید سلیمانی فاخر

منبع : روزنامه همشهری