صنعت خودروی پاکستان

صنعت خودروسازی پاكستان بیش از آنكه صنعتی بومی و متكی به دانش و فناوری داخلی باشد، به واردات قطعات، فناوری و مونتاژ خودروهای خارجی بویژه خودروهای ژاپنی وكره‌ای، وابسته است. با معرفی محصولات جدید در سال ۲۰۰۰ ، این بخش از اقتصاد پاكستان از بی‌تحركی نجات یافت. از آن زمان تاكنون، هوندا و تویوتا نیز در عرصه خودروهای گران قیمت با یكدیگر رقابت می‌كنند. این صنعت تا اوایل دهه ۱۹۹۰، با شرایط داخلی منطبق بود و از آن هنگام به‌بعد، تولید‌كنندگان ژاپنی با ورود به عرصه فعالیت در این كشور، حضور خود را پررنگ‌تر كردند و به تولید خودروهای مورد استقبال مردم در داخل پاكستان پرداختند.
به این ترتیب، شركت‌های پاك سوزوكی، هوندا اطلس و ایندوس موتور بر بازار داخلی تسلط یافتند و دو شركت دایهاتسو و هیوندای موتور نیز به این مجموعه اضافه شدند. بنابراین نوعی رقابت نزدیك بین خودروسازان پاكستانی پدید آمد. شركت سوزوكی نیز با نمونه‌های كوچك و سبك خود از رقبای دیگر پیشی گرفت. با وجود این خودروی سوزوكی Baleno با ۱۳۰۰ سی‌سی حجم موتور، بیشترین سهم بازار این نوع خودروها را در اختیار دارد. این خودرو به قیمت ۷۵۰هزار روپیه فروخته می‌شود.
كارشناسان بازار خودرو در پاكستان بر این باورند كه شركت سوزوكی با ورود رقبای جدید، به عنوان پیشكسوت این صنعت، بیشترین رقابت را احساس كرده و برای ادامه حضور پررنگ خود در این بازار، تلاش بیشتری خواهد كرد. بنابراین، می‌توان گفت كه شركت‌های ژاپنی و كره‌ای، بازار خودروی پاكستان را در دست گرفتند. البته فیات ایتالیا نیز به طور محدود در این عرصه فعالیت می‌كند. كارشناسان صنعت خودرو معتقدند كه ورود خودروهای دست دوم و نو به این كشور آسیایی رو به افزایش است و صنایع داخلی نقش بیشتری در تامین نیازهای بازار رو به‌ رشد داخلی، ایفا می‌كنند.
جذب سرمایه نیز شتاب بیشتری گرفته است و شركت‌های خارجی نیز با استفاده از نیروی كار ارزان در این كشور، تمایل به تولید خودرو دارند. در حال حاضر، ۹/۴ میلیون دستگاه خودرو در این كشور تردد می‌كند و تعداد تقاضای سالانه برای خودرو ۳۰۰ هزار دستگاه است، در حالی كه كمتر از نیمی از آن در داخل تولید شده و بقیه از خارج وارد می‌شود. در سال ۲۰۰۴، افزون بر ۱۳۳ هزار دستگاه خودروی تولید داخل، در این كشور به فروش رسیده كه در مقایسه با سال ۲۰۰۱ دو برابر افزایش داشته است.
مهمترین موضوع مطرح در بازار خودروی پاكستان، ماجرای رقابت و رقبای موجود در این عرصه است كه سناریوی تولید را به‌تدریج دگرگون خواهد كرد. مهم‌ترین تولید كنندگان خودرو در پاكستان به ترتیب اهمیت عبارتند از:
▪ سوزوكی موتورز
شركت سوزوكی توانسته است در زمینه خودروهای كوچك و سبك، از دیگر خودروسازان پیشی گیرد. این شركت از ۱۹۸۳ با هدف تولید خودروهای سبك با حجم موتور ۸۰۰ و۱۰۰۰ سی سی، فعالیت خود را آغاز كرد. در حال حاضر، ظرفیت تولید سالانه این شركت در پاكستان ۵۰ هزار دستگاه سواری سبك است و بیشترین درامد ناشی از فروش خودرو را از آن خود كرده است. بین ۴۰ تا ۶۰ درصد از قطعات محصولات این شركت، تولید داخل و حاصل تلاش قطعه سازان پاكستانی است و باقیمانده قطعات از ژاپن وارد می‌شود.
▪ هوندا
شركت هوندا در ۱۹۹۴ به تولید خودرو در پاكستان روی آورد. مهم‌ترین ویژگی هوندا، تولید خودروهای سبك با حجم موتور بیش از ۱۳۰۰ سی سی است. هوندا اطلس با تولید خودروهای ۱۳۰۰ تا ۲۰۰۰ سی‌سی از لحاظ خودروهای با حجم موتور زیاد در ردیف نخست قرار دارد. نمونه‌های civic (یك میلیون روپیه) و cityا(۸۳۵ هزار روپیه)، مهمترین خودروهای تولید شده توسط این شركت هستند كه از بازار خوبی در پاكستان برخوردارند. هوندا تا ۱۹۹۹ بالغ بر ۴۲ درصد از قطعات مورد نیاز محصولات خود را در داخل كشور تولید كرد. شركت هوندا پاكستان سالانه حدود ۲۵ هزار دستگاه خودرو تولید و به بازار عرضه می‌كند. آمارها نشان می‌دهد كه این رقم تا پایان سال ۲۰۰۶ به دو برابر یعنی ۵۰ هزار دستگاه در سال افزایش خواهد یافت.
▪ تویوتا
تویوتا در ۱۹۸۹ به جمع خودروسازان پاكستان پیوست. بیشتر محصولات تولیدی تویوتا در پاكستان در ردیف خودروهای گران قیمت قرار دارند و طبقه خاصی از مردم از آنها استفاده می‌كنند. برخی از مدل‌های این نوع خودرو مانند: corolla ex ا (۹۶۹هزار روپیه) و hilux ا(۸۳۴ هزار روپیه) از جمله معروف‌ترین تولیدات تویوتا در پاكستان به شمار می‌روند. ظرفیت اسمی تویوتا در پاكستان ۲۰ هزار دستگاه است، اما برنامه‌هایی برای افزایش تولید در دست بررسی است.
▪ دیوان فاروق موتورز
این شركت، محصولات دو شركت خودروسازی كیا‌موتورز و هیوندای كره‌جنوبی را مونتاژ می‌كند. عمده‌ترین تولیدات این شركت با حجم موتور ۱۳۰۰ تا ۲۰۰۰ سی‌سی به بازار عرضه می‌شود. خودروهای تولیدی این شركت از ۵۸۰ هزار روپیه تا ۵۸/۱ میلیون روپیه به فروش می‌رسد. این شركت مدل‌های spectra و sportage كیا‌موتورز كره را تولید می‌كند.
▪ دایهاتسو
یكی از بازیگران تازه وارد به عرصه صنعت خودروی پاكستان، شركت دایهاتسو است كه باعث افزایش رقابت در این بازار شده است. این شركت ضمن توافق با شركت ایندوس موتور، به تولید خودروهای سبك اشتغال دارد و بندر قاسم مركز تولید آن است. دایهاتسو از كارخانه تویوتا واقع در بند كراچی برای تولید محصولات خود استفاده می‌كند. این شركت توان تولید سالانه ۱۰ هزار دستگاه خودرو را دارد.
▪ رنو( پروژه لوگان)
شركت خودروسازی رنو قصد دارد با احداث كارخانه‌ای به ظرفیت تولید سالانه ۱۵ هزار دستگاه سواری لوگان، وارد بازار پاكستان شود. این موضوع تا جایی برای طرف فرانسوی اهمیت دارد كه شركت رنو امیدوار است از این كشور برای تولید و صادرات قطعات لوگان به دیگر كشورهای تولید كننده این خودرو استفاده كند. این پروژه با سرمایه ۴۰ میلیون یورو و ایجاد ۶۰۰ فرصت شغلی آغاز به كار خواهد كرد. قرار است تا سال ۲۰۱۰ میلادی ۲/۱ میلیون دستگاه خودروی لوگان در سراسر جهان تولید عرضه شود.
● اقتصاد خودرو
صنعت خودرو نقشی مهم در افزایش درامدهای ملی پاكستان ایفا می‌كند. آمار نشان می‌دهد كه ارزش سالانه این صنعت در سال ۲۰۰۰ میلادی، بیش از ۱۰ میلیارد دلار بوده است. در این میان سوزوكی از نظر میزان تولید و فروش خودرو و همچنین ارزش محصولات، بیشترین سهم را در اختیار دارد. این صنعت از فرصت‌های خوبی در زمینه سرمایه‌گذاری برخوردار است؛ به گونه‌ای كه صرفاً در دهه ۱۹۹۰ بیش از ۸ میلیارد روپیه در این بخش از اقتصاد پاكستان سرمایه‌گذاری شده است. در این مدت ۱۲۵ هزار نفر در این بخش مشغول به كار بوده‌اند به عقیده كارشناسان، با توسعه صنایع قطعه‌سازی و خودروسازی بر این تعداد افزوده خواهد شد. نبض این صنعت در بخش خصوصی می‌زند و در صورت دخالت دولت و حمایت از آن امكان افزایش فعالیت و اشتغالزایی در آن افزایش خواهد یافت. میزان تولید ظرف پنج سال آینده در این كشور به ۵۰۰ هزار دستگاه افزایش خواهد یافت. نخست وزیر پاكستان عزم دولت برای جایگزینی و توسعه صنعت خودرو به جای صنعت نساجی در این كشور را از جمله سیاست‌های اقتصادی پاكستان برای آینده اعلام كرده است.
● بومی سازی تولید
به دنبال حضور شركت‌های متعدد و تولید و عرضه انواع خودروهای سبك و سنگین در بازار پاكستان، میزان مشاركت داخلی در این صنعت روز‌ به ‌روز در حال افزایش است كارشناسان صنعتی، معتقدند حدود ۶۰ درصد از مجموع قطعات خودروهای سبك و ۴۰ درصد از قطعات خودروهای سنگین با اتكا به امكانات داخلی پاكستان و توسط قطعه‌سازان داخلی تولید و باقیمانده از خارج وارد می‌شود. شركت سوزوكی نیز مانند دیگر موارد از رقبا پیش‌تر است و بیشترین درصد قطعات مورد نیاز را تولید می‌كند. اگرچه میزان تولید خودرو در این كشور در مقایسه با حجم تولید در برخی از كشورهای همسایه مانند ایران و هند بسیار ناچیز است، اما قیمت تمام شده خودروهای ساخت پاكستان با تولیدات این كشورها رقابت می‌كند.
● وضعیت قطعه‌سازی
اطلاعات منتشر شده از سوی اتحادیه تولیدكنندگان قطعات و لوازم خودرو در پاكستان بیانگر این واقعیت است كه ارزش قطعات صادراتی به كشورهای منطقه از ۱۴ میلیون دلار در سال ۲۰۰۱ به ۲۴ میلیون دلار در سال ۲۰۰۲ افزایش یافته است. این اتحادیه از ۲۴۰ شركت قطعه‌سازی تشكیل شده و هدف اصلی آن، تصاحب بخش عظیمی از بازار قطعات خودرو در خاورمیانه است. به همین دلیل تلاش بسیاری برای تقویت حضور در بازار دوبی انجام می‌شود. سالانه بیش از ۶۰ درصد از كالاهای وارداتی مجدداً به دوبی صادر می‌شود كه ۱۰ درصد از آن مربوط به قطعات خودروست. این شركت‌ها به كشورهایی مانند ایران و لیبی به عنوان بازارهای بزرگ و هدف می‌نگرد. ارزش بازار خودروی كشورهای عضو شورای همكاری خلیج فارس، سالانه ۱۱ میلیارد دلار، تخمین زده شده است و تلاش بسیاری برای كسب سهم مطلوب از این بازار در دستور كار خودروسازان پاكستان، بویژه قطعه‌سازان قرار دارد.
● Revo ؛ خودروی ملی پاكستان
Revo، نخستین خودروی ملی پاكستان با مشاركت چینی‌ها ساخته و به بازار عرضه شده است. به بیان دیگر موتور و سیستم انتقال قدرت این خودرو توسط كارشناسان كشور چین طراحی شده است. این خودرو با نام Revo و در دو نوع ۸۰۰ و۱۰۵۰ سی‌سی ساخته و با نام‌های تجاری ۸۰ Revo (كاربراتوری) و همچنین ۱۰۵i Revo (انژكتوری) به بازار داخلی عرضه شده است. نوع ۸۰۰ سی‌سی این خودرو ۲۶۹ هزار روپیه و نوع ۱۰۵۰ سی‌سی آن ۳۶۹ هزار روپیه قیمت دارد.
● خودروهای سنگین
در این كشور پرجمعیت ۵ كارخانه به تولید كامیون و اتوبوس اختصاص دارد كه بیانگر نیاز شدید آن به واردات خودروهای سنگین است. پاكستان از نظر استفاده از CNG در جایگاه سوم جهان قرار دارد. از این رو تلاشی قابل توجه برای تولید و واردات خودروهای سنگین با سوخت گاز مایع انجام می‌شود. شركت‌های امریكایی و هندی نیز به این بازار تشنه علاقه خاصی نشان می‌دهند. ارزش این بازار در سال ۲۰۰۵ حدود ۷/۱ میلیارد دلار، پیش‌بینی شده برای واردات ۵/۳ میلیون دلار خودروی سنگین از امریكا برنامه‌ریزی شده بود.
● قیمت خودرو
قیمت نهایی خودروهای تولید پاكستان به عوامل بسیاری بستگی دارد. سهم قطعات داخلی، نیروی كار ارزان، تنوع محصولات، رقابت تولیدكنندگان و دیگر عوامل تولید باعث شده است قیمت خودروهای تولید این كشور در مقایسه با كشوری مانند ایران ارزان‌تر باشد. بر اساس اطلاعات سال ۲۰۰۳، ارزان‌ترین خودرو به قیمت ۲۹۹ هزار روپیه (۶/۴ میلیون تومان) و گران‌ترین آن یكی از مدل‌های تویوتا و یك میلیون و ۲۴۵ هزار روپیه (۷/۱۸ میلیون تومان) بود. تولیدكنندگان پاكستانی به دلیل مجاورت با دو قدرت برتر در اقتصاد جهان یعنی چین و هند ناگزیر در شرایط رقابتی تولید می‌كنند، اما نوسان ارزش دلار باعث می‌شود كه مانند خودروسازان دو كشور مذكور انعطاف‌پذیر نباشد. به همین دلیل روند كاهش قیمت خودرو در این كشور بسیار آهسته است.
▪ توضیح
قیمت انواع خودروهای مورد اشاره در این مطلب مربوط به فروش سال ۲۰۰۵ در داخل پاكستان است و از سوی اتحادیه تولید‌كنندگان قطعات و لوازم خودرو در پاكستان منتشر شده است.
● لیزینگ خودرو
یكی از راهكارهای افزایش فروش و كسب درامد بیشتر برای فعالان صنعت خودرو در پاكستان، استفاده از خدمات لیزینگ خودروست. این رویه در چند سال اخیر مرسوم شده و رواج یافته است. كارشناسان پاكستانی اعلام كرده‌اند كه ۴۰ درصد از خودروهای تولیدی شركت‌های خودروسازی آن كشور، به روش لیزینگ فروخته می‌شود و با افزایش استقبال متقاضیان از این تسهیلات، در آینده نزدیك رونق بیشتری خواهد یافت. در حال حاضر، شهر بندری كراچی، بزرگ‌ترین و مهم‌ترین بازار خودروهای تولید پاكستان است. بانك‌ها نیز با پرداخت اعتبار، امكان اقساطی خودرو توسط مردم را فراهم كرده‌اند.

نویسنده : محمدرضا خدرلو

منبع : ماهنامه صنعت خودرو