روش‌های موثر، آسان اما نه چندان ارزان

انجام این عمل با یك بیهوشی كوتاه مدت ۱۰ تا ۱۵ دقیقه‌ای همراه است. این بیهوشی كار را برای بیمار قابل تحمل‌تر می‌كند. درد ناشی از سوختن این سلول‌های سرطانی در كبد زیاد است و بیمار اگر بیهوش نباشد، درد زیادی را متحمل می‌شود.
‌تومورهای كبدی سالیانه حدود ۲ میلیون نفر را مبتلا می‌كنند. از این دو میلیون نفر فقط ۱۰ درصد برای جراحی در نظر گرفته می‌شوند و ۹۰ درصد آنها روش جراحی برایشان قابل انجام نیست. روش معمول برای این افراد، شیمی درمانی است. متاسفانه شیمی درمانی هم در تومورهای كبدی خیلی موثر نیست، زیرا كبد بافتی است كه خودش سموم و موادشیمیایی را از بدن دفع می‌كند. بنابراین دانشمندان به دنبال این هستند كه روش مناسبی برای درمان تومورهای كبدی بیایند. این تومورها ممكن است از ابتدا در خود كبد به وجود آمده باشند و یا به دنبال یك سرطان در عضوی دیگر، كبد نیز به تدریج گرفتار شود. در اینجا نسل جدید درمان‌های رایج تومورهای كبدی كه خوشبختانه در ایران هم انجام می‌شود، از زبان دكتر شهرام اخلاق‌پور آشنا می‌شویم.
● آقای دكتر! درمان تومورهای كبد با استفاده از امواج رادیویی چگونه صورت‌ می‌گیرد؟
▪ استفاده از امواج رادیویی و برداشت تومور به وسیله آن را <رادیو فركوئنسی> می‌گویند. برای انجام این روش، بیمار باید از نظر تعداد ضایعات موجود در كبد و همچنین ابعاد آنها، بررسی شود. معمولا بهترین پاسخ‌های درمانی را در ضایعات كمتر از پنج سانتی‌متر می‌گیریم كه از نظر تعداد هم كمتر از پنج عدد باشند. اگر ضایعات زیر سه سانتی‌متر و سه عدد باشند، معمولا خیلی خوب به درمان رادیوفركوئنسی جواب می‌دهند (بالای ۹۰ درصد.) هرچه تعداد و ابعاد ضایعات موجود در كبد بیشتر باشد، درصد جواب به درمان كمتر خواهد بود و شانس عود دوباره هم در این موارد افزایش پیدا می‌كند.
● نقش سوزن‌هایی كه وارد بدن می‌شود، چیست؟
▪در این روش ما یك سوزن كه در حقیقت نقش آنتن را ایفا می‌كند با راهنمایی سونوگرافی و یا سی‌تی‌اسكن وارد ضایعه می‌كنیم. این سوزن‌ها انواع متفاوتی دارند. ممكن است چند سوزن به صورت یك زنجیره باشند و یا خود سوزن دارای شاخك‌هایی باشد كه درون ضایعه باز می‌شوند. این سوزن را به یك منبع امواج رادیویی وصل كرده و شروع به انرژی دادن به ضایعه می‌كنند. با این كار حركت یون‌ها درون ضایعه زیاد می‌شود و با افزایش این حركات در ضایعه، حرارت تولید می‌شود. وقتی میزان این حرارت زیاد شود (حدود ۹۰ تا ۱۰۰ درجه) بلافاصله سلول‌های ضایعه می‌میرند. این كار ۱۰ تا ۱۵ دقیقه طول می‌كشد. در این زمان سلول‌های تومور از بین می‌روند.
● بیمار چه مدت باید بستری باشد؟
▪هیچ! انجام این عمل با یك بیهوشی كوتاه مدت ۱۰ تا ۱۵ دقیقه‌ای همراه است. این بیهوشی كار را برای بیمار قابل تحمل‌تر می‌كند. درد ناشی از سوختن این سلول‌های سرطانی در كبد زیاد است و بیمار اگر بیهوش نباشد، درد زیادی را متحمل می‌شود. بعد از پایان ۱۵ دقیقه، به مدت سه ساعت هم تحت نظر خواهید بود و سپس می‌توانید از كلینیك خارج و به راحتی به منزل بروید. بعد از درمان داروی خاصی نیاز نیست و گاهی مقدار كمی مسكن به بیمار داده می‌شود. سلول‌هایی كه از بین رفته‌اند به وسیله سلول‌های سالم، پاكسازی و دفع می‌شوند. ورود این سلول‌های مرده به خون امكان تب را در برخی افراد به وجود می‌آورد كه گاهی برحسب تشخیص پزشك، آنتی‌بیوتیك نیز به بیمار داده می‌شود.
● این‌عمل نسبت به جراحی متداول چه مزایایی دارد؟
▪ ببینید كبد عضو پرخونی است و جراحی آن از مشكل‌ترین جراحی‌ها است اما با این روش درمانی، هیچ شكافی روی بدن ایجاد نمی‌شود و به اندازه ورود سوزن، فقط یك سوراخ روی پوست خواهید داشت. از همه مهم‌تر هزینه درمان است كه اصلا قابل قیاس با عمل جراحی و حتی شیمی درمانی نیست. هزینه این روش از هزینه یك دوره شیمی‌درمانی ارزان‌تر است و علاوه بر این، در درمان تومورهای كبدی موثرتر از شیمی درمانی است. میزان عودش هم از شیمی‌درمانی خیلی كمتر است. عود در شیمی درمانی، ۶۰ درصد و در رادیوفركوئنسی فقط ۱۲ تا ۲۰ درصد است.
● اگر تومور فقط در كبد باشد حتی شیمی درمانی هم نیاز نیست؟
▪ نه بعد از انجام این روش، كبد كاملا خوب می‌شود. اگر تومور اولیه در خود كبد باشد، شیمی درمانی هم نیازی ندارید. اگر هم بیمار ضایعه‌ای در ریه و یا جاهای دیگر بدن داشته باشد، باید برای آن ضایعه‌ها شیمی درمانی بشود اما شیمی درمانی سبك‌تری انجام می‌شود. انجام این كار علاوه بر پاكسازی كبد، كمكی مفید برای درمان شیمی درمانی است. شیمی درمانی هیچ‌وقت در كبد موفق نبوده است و با این روش جدیددرمانی كبد از انجام شیمی‌درمانی خلاص شد.
● چرا این روش مورد استقبال جهانی قرار گرفت؟
▪ به دلیل هزینه كم این روش، در دنیا از این روش درمانی بسیار استفاده می‌شود. پنج سال پیش طبق آمار، ۲۰۰ مركز در امریكا این كار را انجام می‌داد درحالی كه مراكز درمان تومور با لیزر خیلی كمتر از این بود، چون لیزر خیلی گران‌تر است. در تهران هم مراكزی هستند كه این كار را انجام می‌دهند اما در شهرستان‌ها فقط شیراز مركزی برای این درمان دارد.
● كمی هم درباره استفاده از لیزر برای درمان این بیماری توضیح بدهید؟
▪ در این روش به جای اینكه از سوزن آنتن مانند استفاده كنیم، از یك سری شلنگ مخصوص استفاده می‌كنیم كه فیبر لیزر را به وسیله آنها به درون ضایعه هدایت می‌كنیم. در داخل این شلنگ‌ها آب جریان دارد تا حرارت تولید شده به وسیله لیزر را خنك كند. لیزر مورد استفاده در اینجا هم خاص است و به صورت منتشر تا ۳۶۰ درجه اطراف خود را حرارت می‌دهد. براساس ابعاد ضایعه لیزرها از یك تا چهار سانتی‌متر انتخاب می‌شوند. علاوه بر شلنگ‌های مخصوص و گران و لیزر مخصوص، چون این كار باید تحت MRI صورت بگیرد و هر ۳۰ ثانیه یك تصویر برداشته شود، هزینه‌اش نسبت به روش رادیوفركوئنسی بیشتر می‌شود.
● برای لیزر هم بیمار نیازی به بستری شدن ندارد؟
▪ نه؛ این روش هم سرپایی است و درمان تحت بی‌حسی موضعی و یا بیهوشی كوتاه مدت مثل روش قبل صورت خواهد گرفت. از هزینه كه بگذریم، در لیزر چون برای پزشك این امكان وجود دارد كه دقیق‌تر ضایعه را در هر لحظه ببیند و آن را از بین ببرد، در نتیجه میزان عود از رادیوفركوئنسی هم كمتر و فقط ۲ تا ۶ درصد است، اما در رادیوفركانسی باید بعد از درمان یك ماه صبر كنیم تا بیمار را سی‌تی‌اسكن كرده و ببینیم ضایعه را كامل بردشته‌ایم یا نه. البته می‌توان دوباره مریض را با امواج رادیوفركانس درمان كرد و ضایعه را به طور كامل برداشت.
● روش انجماد درمانیچه جایگاهی در درمان سرطان كبد دارد؟
▪ ‌در اینجا به جای حرارت، از خاصیت دیگری استفاده می‌كنیم. گاز مخصوصی مثل آرگون را تحت انجام سی‌تی‌اسكن طوری به سلو‌ل‌های ضایعه وارد می‌كنیم كه در محل، منجمد می‌شوند و می‌میرند. زمان انجام این روش نیم ساعت است. تولید این گاز با فشار بالا در ایران و اروپا مقدور نیست و فقط در آمریكا انجام می‌شود.

گفتگو با دكتر شهرام اخلاق پور در خصوص نسل جدید درمان‌های رایج تومور‌های كبدی در ایران
الهه رضائیان

منبع : روزنامه سلامت